Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Δογματικά και Γένεση

Η κτίση εκ του μηδενός, η αρχή και το τέλος της * Το αΐδιο θείο θέλημα και προορισμός * Άνθρωπος και κόσμος στη θεολογία του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού * Η σπερματική δύναμη τού Θεού πίσω από τη φυσική ακολουθία τής δημιουργίας * Η εκ του μηδενός Δημιουργία

Άνθρωπος και περιβάλλον

Σχέση εξάρτησης και διαλόγου

Τού Δημήτρη Κ. Γερούκαλη

 

Πηγή: Περιοδικό "Πειραϊκή Εκκλησία" τ. 297 Νοέμβριος 2017.

 

Στη θεολογία των πατέρων τής Εκκλησίας περιγράφεται ο άνθρωπος ως μικρόκοσμος, ο οποίος εμπεριέχει τον μακρόκοσμο και συνδέει με το σώμα του, τα υλικά με τα νοητά.

 

Καταδεικνύεται η οργανική σύνδεση και εξάρτηση τού ανθρώπου από το φυσικό του περιβάλλον. Το ότι ο άνθρωπος δεν έχει σώμα αλλά είναι σώμα, υποδηλώνει ότι χωρίς το φυσικό περιβάλλον παύει να υπάρχει ο άνθρωπος. Η αλήθεια τού ανθρώπου συνδέεται αδιάρρηκτα με τον υπόλοιπη υλική κτίση.

Η αλήθεια αυτή θεμελιώνεται στο ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό στο τέλος της δημιουργίας και αφού είχε προηγηθεί η δημιουργία τού υλικού κόσμου και όλου τού ζωικού βασιλείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο γνωστικά συστήματα ο άνθρωπος εμφανίζεται πριν δημιουργηθεί ο υλικός και ζωικός κόσμος Στην Αγία Γραφή συμβαίνει το αντίστροφο. Αυτό δηλώνει την εξάρτηση τού ανθρώπου από όλη την προηγούμενη δημιουργία και ιδιαίτερα από το ζωικό βασίλειο.

Το ότι όμως ο άνθρωπος εμφανίζεται στο τέλος τής δημιουργίας, δεν υποδηλώνει απλώς την εξάρτησή του από το φυσικό του περιβάλλον. Αυτό το δέχονται μετά χαράς όλοι οι περιβαλλοντολόγοι. Εκείνο που δεν φαίνεται να έχουν εντελώς αποδεχθεί είναι ότι και το φυσικό περιβάλλον έχει ανάγκη τού ανθρώπου για να υπάρξει. Ο λόγος για τον οποίον δεν το αποδέχονται είναι ιστορικός. Εφόσον κάποτε υπήρχαν τα άλλα είδη χωρίς τον άνθρωπο, άρα μπορούν να υπάρξουν και στο μέλλον χωρίς αυτόν. Στο σημείο αυτό η Ορθόδοξη θεολογία διαφοροποιείται. Η υλική κτίση υπάρχει για να κορυφωθεί στον άνθρωπο, σ' αυτήν την κορωνίδα όλης τής δημιουργίας, όπως την καλούν οι Πατέρες.

Ο άγιος Μάξιμος ιδιαίτερα, ταυτίζοντας τον κατ' εξοχήν, τον αληθινό άνθρωπο με τον Χριστό, επιμένει ότι τα πάντα δημιουργήθηκαν με στόχο τον άνθρωπο. Χωρίς τον άνθρωπο όλη η κτίση καταρρέει. Η οντολογία, η αλήθεια τής κτίσεως δεν είναι ιστορική, πρωτολογική αλλά τελεολογική, εσχατολογική. Και στην έσχατη αλήθεια τού κτιστού κόσμου κείται ο άνθρωπος. Η αντίληψη αυτή τών Πατέρων έρχεται στη σκέψη μας όταν βρισκόμαστε μπροστά σε σύγχρονες θεωρίες τής φυσικής και τής κοσμολογίας, όπως η λεγόμενη ανθρωπική αρχή. Στον πρόλογο τού κλασικού πλέον έργου τών Barrow and Tipler, «The Anthropic Cosmological Principle», διαβάζουμε: «Δεν είναι μόνον ότι ο άνθρωπος προσαρμόζεται εις τον κόσμο, ο κόσμος επίσης προσαρμόζεται στον άνθρωπο».

Σε ένα πρόσφατο βιβλίο του, ο ένας από τους συγγραφείς τού έργου που προαναφέραμε, ο Tipler, με τον σαγηνευτικό τίτλο «The Physics of Immortality», «η Φυσική της Αθανασίας», επιχειρεί να αποδείξει ότι η αθανασία τού ανθρώπου είναι ιδέα συμβατή, ίσως και αναγκαία, με την Φυσική.

Ο άνθρωπος δεν βρίσκεται μόνο σε σχέση εξάρτησης από την φύση αλλά και σε σχέση διαλεκτική μαζί της. Αυτό είναι το νόημα τής έννοιας τού προσώπου.

Στην Πατερική Θεολογία το πρόσωπό χρησιμοποιείται για την Αγία Τριάδα και αυτό σημαίνει ότι ως πρόσωπο ο άνθρωπος προσπαθεί να υπερβεί τη φύση και να λειτουργήσει ελεύθερα από αυτήν, όπως ο Θεός. Πρόσωπο θα πει ελευθερία από τη φύση αλλά και ελευθερία για τη φύση. Και εδώ έγκειται η σπουδαιότητα τού προσώπου για την οικολογία. Στην άσκηση τής ελευθερίας του, ο άνθρωπος μπορεί να αντιταχθεί στο φυσικό του περιβάλλον και αυτό κάνει με την καταστροφή που επιφέρει. Αλλά μπορεί, εν ονόματι τής ίδιας ελευθερίας, και να το αγαπήσει και να το σεβαστεί. Με την ίδια ελευθερία με την οποία υπερβαίνει την δουλεία του στη φύση, μπορεί και να αγαπήσει τη φύση, διότι την θεωρεί ως δώρο της αγάπης εκείνου Τον οποίον ελεύθερα αγαπά.

Δημιουργία αρχείου: 21-5-2020.

Τελευταία μορφοποίηση: 21-5-2020.

ΕΠΑΝΩ