***************************************************

Ας ξεκινήσουμε με τον πρώτο μύθο, και εδώ σίγουρα θα προκληθούν αντιδράσεις. Ιστορικά ο καπιταλισμός έχει αποδειχτεί ο εχθρός της ιδιοκτησίας και όχι ο υπέρμαχός της. Ναι, ναι, ξέρω. Όλοι έχουμε ακούσει ανθρώπους να ορίζουν τον καπιταλισμό ως ιδιωτική κυριότητα ιδιοκτησίας, σε αντιδιαστολή με τον σοσιαλισμό που είναι η δημόσια κυριότητα κεφαλαίου.

Αλλά αυτός ο ορισμός είναι και παραπλανητικός και δεν εξυπηρετεί τον σκοπό του. Οι άνθρωποι είχαν προσωπική ιδιοκτησία ολόκληρες χιλιετίες πριν από την έλευση του καπιταλισμού. Ο Ρωμαίος αναγνώριζε την προσωπική ιδιοκτησία, όπως και οι Έλληνες, και οι Εβραίοι. Η προσωπική ιδιοκτησία δεν είναι μια σύγχρονη εφεύρεση. Μάλιστα, ο κλασσικός «ρεπουμπλικανισμός»⁽²⁾ βασιζόταν στην ιδιωτική κυριότητα ιδιοκτησίας και ως εκ τούτου, στις αρετές των πολιτών που κατείχαν ιδιοκτησίες.

Ο Καρλ Μαρξ καλοδέχθηκε και επαίνεσε τον καπιταλισμό. Στοιχηματίζω πως αυτό δεν το έχετε ακούσει στα κρατικά σχολεία. Μα, θα μου πείτε, ο Μαρξ ήθελε να εξαλείψει την προσωπική ιδιοκτησία – και όντως το έκανε. Όμως τον καπιταλισμό τον είδε σαν ένα απαραίτητο στάδιο στην κοινωνικο-οικονομική εξέλιξη της ανθρωπότητας - μια εξέλιξη που πίστευε πως θα οδηγούσε απαρέγκλιτα σε μια κομμουνιστική ουτοπία.

Με άλλα λόγια, ο καπιταλισμός είναι απαραίτητος για την συγκέντρωση της ιδιοκτησίας στα χέρια των λίγων. Αυτό επιφέρει δύο πράγματα, σύμφωνα με την κομμουνιστική προοπτική. Πρώτον τονίζει τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες σε βαθμό να επαναστατήσει το προλεταριάτο, και δεύτερον κάνει την μετάβαση στον κομμουνισμό ευκολότερη δεδομένου ότι πλέον η ιδιοκτησία βρίσκεται στα χέρια λίγων ανθρώπων.

Επιπλέον, ο καπιταλισμός ευδοκιμεί μόνο σε ελεγχόμενες αγορές, και όχι σε ελεύθερες. Κάποιες από τις προηγούμενες συζητήσεις επικεντρώθηκαν στον 'λαισσέ-φαίρ' καπιταλισμό⁽³⁾. Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι: δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα, ποτέ δεν υπήρξε, ποτέ δεν πρόκειται να υπάρξει. Ο λαισσέ-φαιρ καπιταλισμός είναι μια φαντασία των φιλελεύθερων, οι οποίοι ορθώς έχουν χαρακτηριστεί ως ουτοπιστές της δεξιάς.

Ο καπιταλισμός, όπως εξελίχθηκε ιστορικά, δεν είναι ριζωμένος στις ανταλλαγές της ελεύθερης αγοράς, αλλά στην χειραγώγηση της αγοράς από τις κυβερνήσεις για τα οφέλη των καπιταλιστών - ή τουλάχιστον, για κάποιους από αυτούς.

Πρώτα από όλα, ο καπιταλισμός μπορεί να υπάρξει μόνο σε μια νομισματική οικονομία (monetized economy), ενώ θα ήταν αδύνατος σε μια ανταλλακτική οικονομία. Μια νομισματική οικονομία χρειάζεται ένα νομισματικό σύστημα κάποιου είδους, το οποίο εν καιρώ θα απαιτήσει ένα τραπεζικό σύστημα, και – εξ ίσου σημαντικό – κάποιο είδος πολιτικής ή κυβερνητικής στήριξης για το χρήμα.

Από την αρχή, οι καπιταλιστές στηρίζονταν στις κυβερνήσεις για να τους ωφελήσουν μέσω νομισματικών φορολογικών και εμπορικών πολιτικών. Ο καπιταλισμός και ο μερκαντιλισμός⁽⁴⁾ πάνε χέρι-χέρι. Οι βαρόνοι-ληστές της "Επιχρυσωμένης Εποχής" ⁽⁵⁾ δεν απέκτησαν τον απίστευτο πλούτο τους χειραγωγώντας ελεύθερες αγορές. Πλούτισαν χάρη στην ομοσπονδιακή νομισματική και φορολογική πολιτική, στις δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές όπως οι σιδηρόδρομοι, και σε υψηλότατους δασμούς που τους προστάτευαν από τον ελεύθερο ανταγωνισμό.

Ειλικρινά, είναι αδύνατον να γίνει κάποιος τόσο πλούσιος όσο οι Βάντερμπιλτς ή οι Ρόκφέλλερς, ή έστω όσο οι Μπιλ Γκέιτς και οι Γουώρεν Μπάφφετ αυτού του κόσμου, χωρίς μεγάλης κλίμακας κυβερνητική χειραγώγηση των αγορών - ειδικά μέσω νομισματικής και φορολογικής πολιτικής. Κάποιοι άνθρωποι πλουτίζουν εξ αιτίας αυτών των χειραγωγήσεων. Άλλοι υφίστανται απώλειες. Δεν έχει να κάνει με την επιβίωση του πιο υγιή. Έχει να κάνει με τις γνωριμίες σου και με το πόσο καλά μπορείς να χειραγωγήσεις το σύστημα για ίδιον όφελος.

Αυτό με φέρνει στον δεύτερο μύθο – ήτοι, πως η προοδευτικότητα και ο σοσιαλισμός προσφέρουν γνήσιες εναλλακτικές του καπιταλισμού. Αν ο καπιταλισμός πραγματικά ενδιαφερόταν για την προσωπική ιδιοκτησία και τις ελεύθερες αγορές, ναι, τότε θα ήταν εναλλακτικές.  Αλλά όπως είδαμε, ο καπιταλισμός στην ουσία προωθεί την συγκέντρωση του πλούτου και την υπαγωγή των πλευρών της Οικονομίας που ενέχουν περισσότερα δυσμενή ενδεχόμενα σε κυβερνητική ή συλλογική ιδιοκτησία/έλεγχο (socialization), οπότε ο προοδευτισμός και ο σοσιαλισμός αποτελούν στην πραγματικότητα την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, του ίδιου διεφθαρμένου οικονομικού συστήματος.

Έχω συχνά δηλώσει πως οι (Προτεστάντες) Ευαγγελικοί αποτελούν το μοναδικό και πλέον ανόητο εκλογικό σώμα στις Η.Π.Α., διότι σχεδόν πάντα μπορείς να βασισθείς σε αυτούς να ψηφίσουν εναντίον του μακροπρόθεσμου συμφέροντός τους, αρκεί κάποιος πολιτικός να πει κάτι καλό για τον Ιησού, και να προσποιηθεί πως αντιτίθεται στις εκτρώσεις. Δεύτερους μετά τους (Προτεστάντες) Ευαγγελικούς όμως, θα τοποθετούσα τους αυτοαποκαλούμενους προοδευτικούς, οι οποίοι πραγματικά πιστεύουν πως, επειδή υποστηρίζουν πράγματα όπως τον κρατικό παρεμβατισμό και το παγκόσμιο σύστημα ιατρικής περίθαλψης, σημαίνει πως αντιστέκονται στους ελίτ συνεταιρισμούς εν ονόματι του μικρού ανθρωπάκου.  Πραγματικά και απόλυτα κουραφέξαλα.

Επιτρέψτε μου να δώσω ένα παράδειγμα.  Φέτος το Κογκρέσο έδωσε στην Αρχή Τροφίμων και Φαρμάκων (Food and Drug Administration - FDA) την δυνατότητα να ρυθμίζει την αγορά του καπνού - μια  νίκη για τους καταναλωτές και τους υπέρμαχους της δημόσιας υγείας επί των μεγάλων, κακών εταιριών καπνού, σωστά;  Ε, όχι ακριβώς.  Αυτό το οποίο ανέστρεψε το κλίμα ήταν όταν οι μεγάλες εταιρίες εγκατέλειψαν την αντίθεσή τους στο σχετικό προσχέδιου νόμου.  Το σκεπτικό τους ήταν πως οι νέες ρυθμίσεις θα τους παρείχαν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι των μικρότερων εταιριών καπνού, καθόσον οι  ρυθμίσεις της FDA θα ήταν πιο δυσβάστακτες για τους μικροπαραγωγούς.

Πράγματι, στις περισσότερες των περιπτώσεων, η κρατική ρύθμιση της βιομηχανίας τείνει να ευνοεί τις μεγάλες εταιρίες και να τοποθετεί μεγαλύτερα βάρη στις μικρές εταιρείες.  Όλα αυτά είναι φανερά, αν ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε αντίθεση με την μυθολογία των σχολικών βιβλίων, οι πρώτοι άποικοι δεν ήταν όλοι θρησκευτικές μειονότητες σε αναζήτηση ελευθερίας.

Τόσο η Εταιρεία του Κόλπου της Μασσαχουσέττης όσο και η Εταιρία της Βιρτζίνια ⁽⁶⁾ ήταν κερδοσκοπικοί οργανισμοί με μετόχους στην Αγγλία, οι οποίοι ανέμεναν μια πλούσια  ανταπόδοση στις επενδύσεις τους. Από την αρχή, όμως, δημιουργήθηκαν εντάσεις μεταξύ των αποίκων και των εταιρικών ηγετών τους. Αυτό που πολλοί δεν συνειδητοποιούν είναι ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινοβουλευτικής νομοθεσίας, για την οποία υπήρχαν τόσες αντιδράσεις από την πλευρά των αποίκων, πέρασε κατόπιν αιτήματος και για το σαφέστατο όφελος της Εταιρίας Ανατολικών Ινδιών (East India Company).

Μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα, η Εταιρία Ανατολικών Ινδιών είχε γίνει τόσο πλούσια και δυνατή – είχε δικό της στρατό και ναυτικό σε κάποια φάση - που λίγο ως πολύ είχε αγορασμένα και πληρωμένα την Βουλή και το Στέμμα. Έτσι, όταν οι άποικοι διαμαρτύρονταν για τυραννία, στην πραγματικότητα επρόκειτο για εταιρική τυραννία, αν και αυτό ήταν φανερό, μέσω των πράξεων μιας Βουλής-μαριονέτας.

Όταν οι άποικοι απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, δύο διακριτοί δρόμοι ανοίγονταν μπροστά τους. Ο Τζέφφερσον ⁽⁷⁾ ήθελε μια οριστική ρήξη με το παλιό μερκαντιλιστικό, καπιταλιστικό σύστημα. Οραματιζόταν μια δημοκρατία αποτελούμενη από μικρότερες υπο-δημοκρατίες, βασισμένη σε εκτεταμένη ιδιοκτησία αγροτικής γης και μικρών επιχειρήσεων. Είχε προειδοποιήσει για τις τρομερές συνέπειες, σε περίπτωση που οι χρηματιστές και οι τραπεζίτες έπαιρναν ποτέ το πάνω χέρι. Πίστευε πως για να διατηρηθούν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας και η ελευθερία, η πολιτική εξουσία πρέπει να είναι όσο πιο αποκεντρωμένη γίνεται.

Από την άλλη πλευρά ήταν ο Αλεξάντερ Χάμιλτον ⁽⁸⁾  Ήθελε να αναπαράγει τον αγγλικό μερκαντιλισμό στην άλλη πλευρά του Aτλαντικού και να νικήσει τους Άγγλους στο ίδιο τους το παιχνίδι. Οραματίστηκε τις Ηνωμένες Πολιτείες ως μια οικονομική και στρατιωτική υπερδύναμη. Για να επιτευχθεί αυτό όμως, θα έπρεπε η πολιτική και η οικονομική εξουσία να είναι συγκεντρωμένη.

Για το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, οι οπαδοί του Τζέφφερσον κρατούσαν «καθηλωμένους» ως επί το πλείστον αυτούς του Χάμιλτον. Όμως το 1860, όλα άλλαξαν. Η εκλογή του Αβραάμ Λίνκολν έβαλε σταθερά τις Η.Π.Α σε μια πορεία για να γίνει μια μερκαντιλιστική αυτοκρατορία, και συνεχίζουμε έκτοτε να πληρώνουμε το αντίτιμο για αυτό.

Επιτρέψτε μου σε αυτό το σημείο να σημειώσω άλλον έναν μύθο: το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων δεν είναι και ποτέ δεν ήταν ένα συντηρητικό κόμμα. Ιδρύθηκε την δεκαετία του 1850 και παραμένει ως τις ημέρες μας σαν ένας συνασπισμός μιας ελίτ των εταιρειών με κοινωνικούς προοδευτιστές. Το πρόγραμμα των Ρεπουμπλικάνων για μια κεντρική τράπεζα, δημόσια χρηματοδότηση εσωτερικών βελτιώσεων, και υψηλών προστατευτικών δασμών δημιούργησε όχι μόνο ένα πρωτοφανή πλούτο για την χώρα, αλλά και δημιούργησε μια πρωτοφανή διαφθορά, ιδιωτική και κυβερνητική.

Οι προοδευτικές μεταρρυθμίσεις του πρώτου μισού του 20ου αιώνα δεν ήταν μια αποκήρυξη του μερκαντιλιστικού καπιταλισμού, αλλά απλά μια περικοπή δαπανών πάνω σε διαφορετικές γραμμές. Οι κυβερνητικές ρυθμίσεις έγιναν η τιμή για την κυβερνητική «γενναιοδωρία». Ας μην ξεχνάμε πως ο Ρεπουμπλικάνος Θεόδωρος Ρούζβελτ ⁽⁹⁾ ήταν ένας από τους ιδρυτές του Προοδευτικού Κόμματος.

Μέχρι και το 1932, το Δημοκρατικό Κόμμα ήταν το πιο συντηρητικό από τα δύο κόμματα, αλλά αυτό άλλαξε με την εκλογή του Φραγκλίνου Ρούζβελτ ⁽¹⁰⁾, του οποίου η οικογένεια, ας μην ξεχνάμε, ήταν Ρεπουμπλικάνοι. Ρίξτε μια ματιά στο προεκλογικό πρόγραμμα των Δημοκρατικών του 1932. Είναι σχεδόν αντικατοπτρισμένα το αντίθετο από αυτό που έπραξε ο Φ. Ρούζβελτ κατά την θητεία του. Οι εκλογές του 1932 ήταν μία από τις μεγαλύτερες απάτες στην ιστορία.

Όλα αυτά εξηγούν, παρεμπιπτόντως, γιατί οι πολιτικές του προέδρου Ομπάμα, διαφέρουν τόσο λίγο από αυτές του Τζώρτζ Μπους. Ο Ομπάμα υποστήριξε το σχέδιο σωτηρίας των τραπεζών ακόμα και πριν την εκλογή του, και η διακυβέρνησή του συνέχισε το καταστροφικό έργο της σωτηρίας των τραπεζών και της υποτίμησης των δολαρίων στις καταθέσεις των πολιτών, οι οποίοι συνεχίζουν να εργάζονται για τα προς το ζην. Τίποτα δεν άλλαξε.

Για να επιστρέψω σε μια ερώτηση η οποία τέθηκε σε προηγούμενες μεταδόσεις: είναι ο καπιταλισμός συμβατός με τον Ορθόδοξο Χριστιανισμό; Λοιπόν, η απάντηση είναι όχι. Όμως, ο προοδευτισμός δεν προσφέρει μια πραγματική εναλλακτική. Ο καπιταλισμός είναι ένα μοντερνιστικό οικονομικό σύστημα και ο προοδευτισμός ένα μοντερνιστικό καταπραϋντικό - όχι μια εναλλακτική.

Η μόνη πραγματική εναλλακτική στον καπιταλισμό είναι κάτι που κινείται στα πλαίσια που οραματίστηκε ο Τζέφφερσον. Αυτό είναι παρόμοιο με το όραμα των Καθολικών διανεμιστών Μπέλλοκ και Τσέστερτον⁽¹¹⁾ και με τον "τρίτο δρόμο" του προτεστάντη οικονομολόγου Βίλελμ Ρέπκε⁽¹²⁾. Το θεμέλιο ενός τέτοιου συστήματος είναι η εκτεταμένη κυριότητα ιδιοκτησιών και η αποκεντρωμένη κυβέρνηση.

Εδώ θα ήθελα να επισημάνω ότι η ελληνική λέξη «οικονομία» σημαίνει την διαχείριση των του οίκου. Η Γουώλ Στρητ δεν είναι η Οικονομία. Η Οικονομία είναι το πώς παρέχεις στον εαυτό σου και την οικογένειά σου τα προς το ζην, καθώς επίσης και το πώς συμπεριφέρεσαι παράλληλα στους γείτονές σου. Όμως γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να καλύπτουμε τις ανάγκες μας όταν οι οικονομίες μας υποτιμώνται από κυβερνητικές πολιτικές και όταν οι μικρές φάρμες και επιχειρήσεις μας ρυθμίζονται - σε απόσταση αναπνοής από τις ζωές τους - προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων.

Θα ήθελα να κλείσω με κάποια σχόλια που αφορούν τον προτεστάντη Βίλελμ Ρέπκε. Αυτά γράφτηκαν από τον Ραλφ Άνσελ σε ένα πολύ καλό άρθρο που έγραψε:

"Για ένα Προτεστάντη που θεωρεί πως η κατάσταση που διαμορφώθηκε από την Μεταρρύθμιση είναι μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές στην Ιστορία, θα πρέπει να του είναι πολύ δύσκολο να βρίσκει το θρησκευτικό του σπίτι στον σύγχρονο Προτεσταντισμό, (ο οποίος –με την διάσπασή του και την έλλειψη προσανατολισμού– είναι πολύ χειρότερος από ποτέ), ή στον σύγχρονο Καθολικισμό, τον μετά την Μεταρρύθμιση. Το μόνο που μπορεί να κάνει, είναι να ξανα-συναρμολογήσει μέσα του, εκείνα τα ουσιαστικά στοιχεία του προ-Σχίσματος αδιαίρετου Χριστιανισμού. Και σε αυτό, πιστεύω πως είμαι ένας εκ της συντροφιάς από ανθρώπους των οποίων η καλή προαίρεση δεν μπορεί να αμφισβητηθεί."

Φυσικά γνωρίζουμε πως ο αδιαίρετος Χριστιανισμός δεν χρειάζεται - μάλλον, δεν μπορεί - να ξανα-συγκροτηθεί, επειδή ήδη υπάρχει, μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο σκοπός του παραπάνω κειμένου είναι να υπενθυμίσει πως η λύση στα οικονομικά διλήμματα του σύγχρονου ανθρώπου δεν βρίσκεται στον μοντερνισμό, αλλά στην πίστη και την ζωή την άπαξ παραδοθείσα στους Αγίους.

Η Ορθοδοξία από μόνη της είναι ικανή να προσφέρει, όχι μόνο μια κριτική για τον μοντερνισμό, αλλά και να μας δείξει τις πραγματικές λύσεις.

Δεν μπορούμε να δώσουμε μαρτυρία στον κόσμο για την αλήθεια που αυτός χρειάζεται, όμως, όσο συνεχίζουμε να ειρηνεύουμε με τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα, τα οποία από την ίδια τους την φύση, υπονομεύουν την πίστη μας και την ζωή που θέλουμε να ζήσουμε.

Και τώρα, είθε ο μέγας Θεός και Σωτήρας μας, Ιησούς Χριστός, δια των πρεσβειών του Αγίου Ιννοκεντίου της Αλάσκα και του Ευλογημένου Γέροντα Σοφρωνίου Σαχάροφ, να μας ελεήσει όλους και να μας αξιώσει την είσοδο στην Αιώνιά Του Βασιλεία.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Η υποτροφία Ρέυμοντ Μπράιαν Μπράουν Μεμόριαλ είναι η υποτροφία με το μεγαλύτερο κύρος στο εν λόγο εκπαιδευτικό ίδρυμα.

2. όπως αυτή σχετίζεται με τον όρο republic και όχι το democracy.

3. ο οικονομικός όρος λαισσέ-φαίρ, από το γαλλικό laissez-faire = «αφήστε το -μόνο του- να κάνει ό,τι θέλει», περιγράφει ένα οικονομικό περιβάλλον στο οποίο οι συναλλαγές μεταξύ των μερών είναι ελεύθερες από κάθε είδους κρατικό παρεμβατισμό, όπως κανονισμούς, φόρους, μονοπώλια, κτλ.

4. οικονομικό δόγμα το οποίο τονίζει την σημασία του εξωτερικού εμπορίου για την ευημερία και την ασφάλεια ενός κράτους, προάγει δε το θετικό εμπορικό ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών.

5. εποχή ραγδαίας οικονομικής και πληθυσμιακής ανάπτυξης των Η.Π.Α. στα τέλη του 19ου αιώνα - ονομάστηκε έτσι σαν λογοπαίγνιο σχετικό με τον όρο "χρυσή εποχή" = εποχή μεγάλης ανάπτυξης για ένα κράτος.

6. Massachusetts Bay Company και Virginia Company: Αγγλικές εταιρίες οι οποίες ασχολούνταν με τον αποικισμό των Ατλαντικών ακτών των Ηνωμένων Πολιτειών, δραστηριοποιούμενες στην Μασσαχουσέττη και στην Βιρτζίνια αντίστοιχα.

7. Thomas Jefferson: ένας από τους "Ιδρυτές Πατέρες" των Η.Π.Α., τρίτος πρόεδρος και βασικός συγγραφέας της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας.

8. Alexander Hamilton: ένας από τους "Ιδρυτές Πατέρες" των Η.Π.Α., πρώτος υπουργός οικονομικών.

9. Theodore "Teddy" Roosevelt: 26ος πρόεδρος των Η.Π.Α. 1901-1909.

10. Franklin Delano Roosevelt: 32ος πρόεδρος των Η.Π.Α. 1933-1945, πέμπτος ξάδερφος του Θ. Ρούζβελτ.

11. διανεμισμός = distributism: οικονομική φιλοσοφία η οποία αντλεί από τα διδάγματα της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και η οποία πρεσβεύει ότι τα μέσα παραγωγής πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο διανεμημένα στους πολίτες και όχι συγκεντρωμένα είτε στο κράτος είτε σε λίγους ιδιώτες.

12. wilhelm Röpke: Γερμανός οικονομολόγος, υπέρμαχος μιας κοινωνικής οικονομίας της αγοράς, ενός οικονομικού ουμανισμού, στον οποίο τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ύψιστης σημασίας και πάνω από το κέρδος.