Αγαπητοί αδελφοί,

        Αν η ευλογημένη παρά Θεού άμπελος της Εκκλησίας μας ήτο κεχωρισμένη από τους επιβουλεύοντας και ευρίσκετο εις παντελή ασφάλειαν, δεν είχετε τόσο μεγάλη την φροντίδα να τη φυλάττετε. Αυτή όμως η άμπελος, την οποίαν ο ουράνιος αμπελουργός εξ Αιγύπτου μετεφύτευσεν, είναι φυτευμένη ανάμεσα εις τους Χαναναίους, οι οποίοι με μάτι άγριο την βλέπουν και άγρυπνο την παραφυλάττουν δια να την αφανίσουν ωσάν πολλά και ποικίλα θηρία. Λοιπόν πρέπει να προσέχετε, να αποσοβήτε και να κρατήτε αυτά μακράν από την θεοφύτευτον αυτήν άμπελον, της οποίας τα καρποφόρα και καλά κλήματα είσθε σεις... Προ πάντων πρέπει να φοβήσθε τας αλώπεκας όπου πλησιάζουν με δόλον, και κλέπτουν με πανουργίαν, και κατά την νουθεσίαν του άσματος, «πιάσατε υμίν αλώπεκας μικρούς αφανίζοντας αμπελώνας».

        Αυτά τα μικρά αλωπούδια τα δολερά και πανούργα και απατηλά, αυτά είναι τα φοβερότερα όπου δεν σας πλησιάζουν με αγριότητα και με βίαν, αλλά με επίπλαστον ημερότητα και πειθώ, είναι τα πλέον ζημιώδη. Αυτά τα αλωπέκια του σκότους, δηλαδή της Δύσεως, εφάνισαν πάντοτε πλέον ολέθρια εις τας αμπέλους του φωτός, δηλαδή της Ανατολής. Αυτά λέγω τα Φρατορίδια, οι απόστολοι της Ρώμης, δια να μην είπω τίποτε δυσφημότερον, όπου περιέρχονται με σχήμα τάχα σεμνόν, με κίνημα ταπεινόν της υποκρίσεως, με ζήλον τάχα ένθεον, με βλέμμα ήμερον, με γλώσσαν απαλήν, με ομιλίαν γλυκείαν, με υποσχέσεις μεγάλας αυτά άνωθεν και εξαρχής επιβουλεύθηκαν της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας τα κλήματα. Και εζήτησαν όχι μόνον να αφανίσουν τους καρπούς αλλά και να τους μαδήσουν τα φύλλα, και να ανασπάσουν αν ήτο δυνατόν, και αυτάς τας ρίζας. Αυτοί είναι οι ψευδόχριστοι και οι ψευδοπροφήται, όπου περιέρχονται εις τον κόσμον όχι δια να κηρύξουν εις τούς ευσεβείς το όνομα του Χριστού, αλλά δια να καταπείσουν εις τους ευσεβείς Χριστιανούς τον εωσφορικόν θρόνον, ότι και νυν εν τω κόσμω εστί ο του αντιχρίστου θρόνος.

        Αδελφοί, μακράν από τους τοιούτους ψευδαποστόλους οπού ζητούν να σας σαλεύσουν από την ασάλευτον πέτραν της διδασκαλίας του Χριστού, εις την οποίαν είσθε καλά θεμελιωμένοι. Εμφράξατε τα αφτιά σας εις τας ψευδείς και ατόπους διδασκαλίας των, με τας οποίας τεχνεύονται να σας σαγηνεύσουν. Έχετε Μωσέα και τους Προφήτας, έχετε τους Αποστόλους και Διδασκάλους, άνδρας θεοφωτίστους, αυτών ακούετε. Έχετε Ευαγγέλιον, κανόνας και δόγματα Συνόδων, υποθήκας και διδασκαλίας των Πατέρων, εις αυτάς μένετε προσηλωμένοι δια να μη σφάλετε. «Καν Άγγελος εξ ουρανού ευαγγελίσητε υμίν (βοά ο Παύλος) παρ' ό υμίν ευηγγελισάμεθα, ανάθεμα έστω».

        Και οι άγγελοι αυτοί οι εκ της Ρώμης, του σκότους είναι οι σκοτισταί, ή Δομενικανοί, ή Ιησουίται, ή άλλου τινός τάγματος της Δυτικής Ιεραρχίας. Ανάθεμα έστωσαν, διατί άλλα ευαγγελίζονται εις εσάς, παρ' ό οι Απόστολοι και οι Πατέρες ημών ευαγγελίσαντο, το Ευαγγέλιον του Ευαγγελίου δια στόματος Χριστού.

Καινοτομίαι των παπικών

1. Εις παπικούς φανερά Ευαγγελίζεται ότι το Πνεύμα το Άγιον παρά του Πατρός εκπορεύεται και αυτοί οι άγγελοι του σκότους ευαγγελίζουν: «και εκ του Υιού». Η πρώτη Σύνοδος η Οικουμενική, Θεολογεί εις το σύμβολον της Πίστεως, το Πνεύμα παρά του Πατρός εκπορεύται, και αυτή η συναγωγή των πονηρευομένων, ασεβολογούν: «παρά του Πατρός και Υιού». Και αναθεματίζει η Σύνοδος, όσους τολμήσουν τι το παρά μικρόν εις αυτό το σύμβολο να προσθέσουν και το πρόσωπον του Υιού και Λόγου, ως εκπορευτικόν του Κυρίου. Οι θεοφόροι Πατέρες συμφώνως εν ενί στόματι με το αυτό Πνεύμα, διδάσκουν τρανώς, ότι μόνος αίτιος ο Πατήρ. Και αυτοί οι νέοι Πατέρες διορθούμενοι τους παλαιούς διδάσκουν, ότι αίτιος «όχι μόνον ο Πατήρ αλλά και ο Υιός». Οι Πατέρες λέγουν: Πνεύμα Υιού μεν λέγομεν, εξ Υιού δε ου λέγομεν, οι Φράτορες και εξ Υιού είναι λέγουν.

2. Οι πατέρες δια Συνόδου Οικουμενικής διορίζουν, ο Ρώμης να έχει την Εκκλησιαστικήν διοίκησιν, καθώς και οι λοιποί επίσκοποι, μέσα εις τα όρια μόνης της επαρχίας του, και οι Φράτορες εν τοις αυτών συλλόγοις απλώνουν την εξουσίαν του Ρώμης Πάπα, εις όλα τα πέρατα της γης. Και αν ήτο δυνατόν και επάνω εις την σεληναίαν σφαίραν (καθώς δια τον Μακεδόνα Αλέξανδρον ιστορήθη) λυπούμενοι πως δεν έφθασε και εις άλλους κόσμους παρά το παπικόν κράτος.

3. Οι Πατέρες αποφασίζουν ότι τας κλεις του ουρανού, δηλαδή την εξουσίαν του δεσμείν και λύειν τας αμαρτίας, τας έλαβον παρά του Χριστού οι Απόστολοι, και οι Φράτορες διϊσχυρίζονται, ότι τας έλαβε μόνον ο Πέτρος, και τας ενεχείρισεν μόνον εις τον Πάπαν. Ο Πέτρος υποκείμενος εις την Σύνοδον, και μέλος και συνάδελφος μέσα εις την Αποστολικήν σύγκλητον, καθώς φαίνεται εις τας Πράξεις των Αποστόλων, και ο Πάπας υπέρ νέφελος, και υπέρ τας Συνόδους, κατ’ αυτούς μονοκράτωρ της Εκκλησίας.

4. Οι Πατέρες εις το επί ταύτη τη Πέτρα οικοδομήσω μου την Εκκλησίαν, η δε Πέτρα (εξηγούν) ο Χριστός, και η εις αυτόν ομολογία, και οι Φράτορες: «η δε Πέτρα (αντιλέγουν) είναι ο Πάπας».

5. Οι Πατέρες άνωθεν και εξαρχής ετέλουν το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, με άρτον ένζυμον, οι Φράτορες με επιστολών σφραγιστηρίους κύκλους χαρτοειδείς μάλλον ή αρτοειδείς, θέλουν να το επιτελούν.

6. Οι Πατέρες εκ παλαιάς παραδόσεως, παραγγέλουν εις τους ιερείς, να προσεγχέουν και ζέον ύδωρ, οι Φράτορες αποβάλουν και το ζέον αυτό.

7. Οι Πατέρες μας άφησαν τύπον απαράβατον, να τελειούτε ειδοποιούμενον το μυστήριον διά της του Αγίου Πνεύματος επικλήσεως, προηγουμένων ιστορικώς των Κυριακών λογίων, μεθ’ α εισέτι τα προκείμενα δώρα ως μήποτε τελειωμένα, καλούν άρτον και οίνον. Οι Φράτορες εξ εναντίας τελειωτικά έχουν τα Κυριακά λόγια, το «λάβετε δηλαδή, και το πίετε εξ αυτού πάντες».

8. Οι Πατέρες καθαρτήριον πυρ μετά θάνατον ούτε εστοχάσθηκαν, ούτε είπον. Οι Φράτορες άναψαν εις τα σπλάγχνα της γης, έξω από την αιώνιαν κάμινον της γεένης, άλλην μίαν χρονικήν κάμινον του Πουργατορίου, η οποία δίδει περισσότερον κέρδος εις τα θησαυροφυλάκια των φιλοχρημάτων ποντιφίκων, από όλας τας καμίνους των πλουσιοτέρων χρυσοχοϊκών χωνευτηρίων.

9. Οι Πατέρες τέλος πάντων ακολουθούντες εις τα λόγια του Ευαγγελίου, την απόλαυσιν των μακαρίων, και την κόλασιν των κατακρίτων την αποταμιεύουν εις την δευτέραν Παρουσίαν του Χριστού, μετά την κρίσιν. Οι Φράτορες καθήμενοι αυτοί κριταί, και προαρπάζοντες οιονεί την κρίσιν, την οποίαν ο Πατήρ, ουδένα κρίνων, πάσαν αυτήν δέδωκε τω Υιώ αυτού, αυτοί άλλους μακαρίζουν, άλλους κολάζουν κατά την αρέσκιάν τους, και πριν γίνει παρά του ουρανίου Κριτού η κρίσις. Και με τόσα και τοιαύτα λοιπόν δόγματα, εις την διδασκαλίαν του Χριστού και της Εκκλησίας, αντίφθογγα ευαγγελίζονται φανερά αυτοί, παρ’ ο οι Απόστολοι και οι Πατέρες ευαγγελίζονται. Δεν φαίνεται προφανώς, ότι αυτοί οι δυτικοί, επίτηδες ζητούν την καινοτομίαν και εις τα της πίστεως, καθώς συχνά καινοτομούν και εις τα φορέματα και εις τα ήθη των; Ωσάν να εδυσαρεστούντο καθόλου εις τα παλαιά και ωσάν να ήθελαν να αντινομοθετήσουν οι τολμηροί και εις τας νομοθεσίας του Πνεύματος. Ποίον από τα παλαιά άφησαν αυτοί ανενόχλητον; Ποίον αμετακίνητον;

10. Εξ αρχής οι αρχιερείς ποίαν εξουσίαν είχον; Δεν είχον μόνην την εξουσίαν του Πνεύματος; Ναι. Αλλά τώρα από πολλού οι αρχιερείς αυτών συνάπτουν το πνεύμα με τον κόσμον, το εκκλησιαστικόν με το πολιτικόν. Και ακούοντες «απόδοτε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, και τα του Θεού τω Θεώ», αυτοί οικειοποιούνται και τα του Θεού, και τα του Καίσαρος, και τη διοίκησιν των ψυχών και των σωμάτων. Και οι επίσκοποι άμα οι αυτοί και βασιλείς, και δυνάσται, κρατούν με το ένα χέρι την ποιμαντορικήν ράβδον, και με το άλλο το σπαθί. Και ωσάν τινες σύμμικτοι και τερατώδεις ιπποκένταυροι, και τραγέλαφοι γενόμενοι, αμφότερα είναι, κυρίως ουδέτερον έχουν. Φευ εκείνοι οι ίδιοι όπου εδιορίσθησαν να προσφέρουν εις τον Θεόν την αναίμακτον θυσίαν, ανακατώνονται με την εξωτερικήν εξουσίαν εις τα ανθρώπινα αίματα. Ο Θεός αγκαλά υπεραγαπά τον Δαβίδ, περί ου είπεν: «εύρον άνδρα κατα την καρδίαν μου, Δαβίδ τον δούλον μου», δεν εδέχθη όμως να γίνει του ναού η οικοδομή παρ’ εκείνου, δια τούτο και μόνον, ότι αι χείραι αυτού αίμα εξέχεαν. Αυτό το έργον δια τούτο απεταμιεύθη εις τον Σολομώντα τον ειρηναίον και ήσυχον βασιλέα. Και αν ουδέ τον υλικόν ναόν και χειροποίητον του Θεού δεν είναι άξιοι να οικοδομήσουν όσοι αίμα εκχέουν, πόσον μάλλον τον ζωντανόν ναόν και αχειροποίητον του Θεανδρικού σώματος; Τι μείζων ο ναός ή το δώρον το αγιάζον τον ναόν;

11. Αλλά τι άφησαν οι Δυτικοί καινοτόμητον; Αποστολικοί και Συνοδικοί κανόνες επιτρέπουν εις τους κοσμικούς ιερείς να είναι άνδρες νόμιμοι μιας γυναικός, και αυτοί απηγόρευσαν τον γάμον των κοσμικών Ιερέων...]

12. Οι νόμοι κωλύουν το ιεράσθαι, οποιοι περιπέσουν καθώς εις φόνον, ούτω και εις σαρκικά αμαρτήματα, και αυτοί τους συγχωρούν.

13. Δι’ ευταξίαν και σεμνοπρέπειαν επικράτησεν έθος επαινετόν, οι Εκκλησιαστικοί να τρέφουν και της κεφαλής την κόμην, και του προσώπου τον πώγωνα. Ο θείος Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ιερόν κόσμον τούτο ονόμασε. Και αυτοί και οι ιερείς και οι αρχιερείς των, ξυρίζουν ομού με αυτά και τον μύστακα, και παριστάνουν εις ημάς την κεφαλήν της Λατινικής Εκκλησίας εξυρισμένην.

14. Διορίζει η Εκκλησία να μη χειροτονή Επισκόπους ή Ιερείς ο Επίσκοπος εν μια λειτουργία περισσότερους παρά ένα, και αυτοί χειροτονούν άμα και κατά το αυτό πέντε και δέκα ή και πλείονας.

15. Παράδοσις είναι ότι η οικοδομή της Εκκλησίας να είναι προς Ανατολάς, και προς αυτό το μέρος διορίζει να επιστρέφωμεν προσευχόμενοι, οιονεί αφορώντες εις την αρχαίαν Πατρίδα, εκ της οποίας εξεπέσαμεν. Και αυτοί τους ναούς των τρέπουν αδιαφόρως κατά παν μέρος.

16. Η παράδοσις συγχωρεί εις μίαν Εκκλησίαν να είναι ένα θυσιαστήριον, και μία καθεκάστην ημέραν να προσφέρεται μόνον αναίμακτος Θυσία. Και αυτοί εις τους ναούς των κατασκευάζουν Θυσιαστήρια πολλά, και εν εκάστω της αυτής ημέρας επιτελούν πολλάς λειτουργίας.

17. Εικόνας παρεδόθημεν να σεβώμεθα γεγραμμένας (ζωγραφισμένας), και αυτοί προσκυνούν γλυπτά είδωλα.

18. Την Παρθένον Μαριάμ πρεπόντως εμείς ζωγραφούμεν αιδέσιμον εις το πρόσωπον, και ενδεδυμένη με σεμνά, κατά το παλαιόν έθος, ιμάτια. Καυτοί ιδρύοντες, εις τύπον αυτής αναίσχυντον άγαλμα, της ψιμυθίζουν το πρόσωπον, της τημελούν με δακτυλοειδείς ασέμνους έλικας των τριχών τους πλοκάμους. Κρεμούν τρυπώντες εις τα αυτία της πολύτιμα ενώτια, διατρούν εις τον τράχηλόν της χρυσόν και λιθοκόλλητον περιδέραιον, την ενδύουν με φορέματα άτακτα και άσεμνα, οία εις τους Ευρωπαίους ο περί τον γυναικείον ιματισμόν συχνός νεωτερισμός εφευρίσκει, και με τα οποία όχι ευπρεπώς καλλωπίζονται και αι γυναίκες αυτών, και περιζωνύοντες, δια να είπω έτσι, με τον κεστόν των σωματικών χαρίτων, την άμωμον, την υπέραγνον Μητέρα του Θεού, παρασταίνουν ως εικόνα της Παρθένου (φείσαι μου Δέσποτα) μίαν ακόλαστον Αφροδίτην.

19. Πότε η Εκκλησία των Χριστιανών, από τον καιρόν των Αποστόλων έως ημάς, εμεταχειρίσθει εις τας ακολουθίας της Σάλπιγγας Ελατάς και Κερατίνας, και Κινύρας, και Κιθάρας, και Αυλούς, και Τύμπανα, και παν είδος μουσικών οργάνων; Πότε εισήνεγκεν εις τους θείους ύμνους, τους μουσικούς και ευνούχους και υποκριτάς της σκηνής, δια να υμνολογούν τον Κύριον με τα θεατρικά, ηδονικά και ακόλαστα, αισχρότατα άσματα; Και όμως   αυτοί κατέστησαν τους ναούς τους με αυτά, τόσα Θέατρα.

20. Έτσι αν εξετάσης, με θαυμαστή πρόνοια και οικονομία η Εκκλησία άνωθεν διέταξε να είναι χωριστό από τους άνδρας, το γυναικείον, εις στάσιν των γυναικών δια να εμποδίζητε το σκάνδαλον και η αταξία, που ακολουθεί εις τας των αρρένων και των θηλέων κατά τας αυτάς συνελεύσεις. Και αυτοί ώσπερ επίτηδες εις όλα τα παρ’ ημών καλά, γενναίως αντιφερόμενοι, ηθέτησαν και την τάξιν αυτήν, και πλσιάζουν, και εν καιρώ προσευχής, πολλά συμά εις το πυρ τα στρυπία τα ευκατάφλεκτα.

21. Μεταβήτε με τον λογισμό συντόμως και εις τα επίλοιπα. Απαραίτητοι νόμοι της Εκκλησίας απαγορεύουν: α) το κλίνειν γόνυ εν Σαββάτω, αυτοί γονατίζουν β) το νηστεύειν το Σάββατο, αυτοί νηστεύουν γ) το καταλύειν Τετράδα και Παρασκευή, αυτοί καταλύουν δ) το εσθίειν αίμα και πνικτά και ακάθαρτα, αυτοί τρώγουν ε) το συνάπτειν εις γάμου κοινωνίαν τους ή κατά σάρκικήν συγγένειαν ή πνευματικήν, οικειουμένους, αυτοί τους συνάπτουν στ) το προσέρχεσθαι τη Θεία Μεταλήψει τους εις δεινά αμαρτήματα περιπεσόντας, αυτοί τους μεταλαμβάνουν.

22. Και δια να μην αφήσουν ουδέ το κεφαλαιώδες, και αναγκαιότατον εις σωτηρίαν μυστήριον, αμετακίνητον και απαρασάλευτον, αυτό λέγω το βάπτισμα, με όλον οπού οι Απόστολοι, αι Σύνοδοι, οι Πατέρες όλοι, φωνάζουν διδάσκοντες, να βαπτίζονται οι πιστοί εν τρισί καταδύσεσιν, αυτοί μόνον ψιλώς ραντίζουν.

23. Και ούτε χρίουν ευθύς τον βαπτιζόμενον, αλλά αμελούντες το χρίσμα, αμελούν την δι’ αυτού του Πνεύματος επιφοίτησιν. Και ούτως εν ύδατι μόνον, και όχι εν Πνεύματι βαπτίζουν. Αν πρέπει να ειπή τινας Βάπτισμα, εκείνο οπού δεν έχει τα συστατικά του Βαπτίσματος, ούτε σημείον την τριημερόνυκτον του Σωτήρος Ταφήν και Ανάστασιν, ανάγκη είναι να μην έχη ουδέ του καθαρτικού των ψυχών λουτρού την τελειότητα και την δύναμιν.

***

        Τις δύναται να εξαριθμήσει ακριβώς όλα; Αλλά ως τόσον και από αυτά καθένας συμπεραίνει πόσον το πνεύμα της καινοτομίας και του νεωτερισμού, τους δολίους τους εξετύφλωσε. Και λοιπόν αδελφοί, αυτοί είναι οδηγοί τυφλοί, μη τους ακολουθήτε δια να μη κρημνισθήτε εις τον λάκκον της κακοδοξίας και της αιρέσεως. Εις το στόμα αυτών κάθεται το πνεύμα του ψεύδους και της απάτης. Μη πιστεύητε εις τα λόγια τους δια να μη κινδυνεύσητε. Έχετε φανερόν σημείον, ότι είναι ψεύσται και απατεώνς, το να λέγουν τα ενάντια από εκείνα οπού εθέσπισε το Πνεύμα της αληθείας, δια των θεραπόντων αυτού.

        Ενθυμηθήτε το πάθος του απλού και ακάκου και ευκολοπίστου εκείνου Ανθρώπου του Θεού, του οποίου την συμφοράν διαβάζομεν εις ιγ΄ του γ’ Βιβλίου των Βασιλειών. Ο Θεός στέλλοντάς τον να ελέγξη τον βασιλέα Ιεροβοάμ, τω παρήγγειλε να μη φάγη άρτον και να μη πίειν ύδωρ και να μη γυρίση από την στράταν όπου επορεύθη. Ένας όμως γέρων ψευδοπροφήτης, ο οποίος είχε την κατοικίαν του εις Βαιθήλ, μανθάνοντάς το, έδραμε οπίσω του, τον έφθασε, τον επαρακίνησε: «Δεύρο του είπε και εγώ Προφήτης είμαι καθώς και συ. Άγγελος Κυρίου ελάλησεν εις εμέ καθώς και εις εσέ και μου παρρήγγειλε να σε επιστρέψω εις το σπίτι μου, και να σε γεύσω. Δεύρο μετ’ εμού και φάγε άρτονκαι πίε ύδωρ». Τέλος πάντων τον εκατέπεισεν. Αλλά τι; Επιστρέφοντας ο παραβάτης άνθρωπος του Θεού μετά ταύτα, εύρεν ευθύς την αξίαν ποινήν της παραβάσεώς του κατασπαραχθείς από ένα θηρίον: εύρεν αυτόν λέων εν τη οδώ και εθανάτωσεν αυτόν.

        Άνθρωποι του Θεού, δούλοι του Χριστού, μάθετε από τούτο το παράδειγμα να διακρίνετε τους ψευδοπροφήτας. Ακούετε; Άνθρωπος οπού ομιλεί το ενάντιον εκείνου οπού ομίλησεν ο Θεός, ο τοιούτος βεβαιότατα είναι ψευδοπροφήτης. Ο Θεός λέγει δια της Εκκλησίας Αυτού: νήστευσον, μη φάγης. Και αυτός ο ψευδοπροφήτης λέγη: «Μη νηστεύσης αλλά φάγε». Φθάνη τόσον, ψευδοπροφήτης είναι, δεν είναι αμφιβολία. Ο Θεός παραγγέλη: "Μη επιστρεύσης εν τη οδώ ή επορεύθης, αλλά περιπάτη ίσα τον δρόμον σου". Και αυτός ο ψευδοπροφήτης ζητεί να σας φέρη έξω από την στράταν όπου περιπατείτε και να σας σύρη ομού με λόγου του εις την στράταν την εδική του. Δεν χρειάζεται άλλο σημείον δια να τον γνωρίσετε. Ψευδοπροφήτης είναι, ας λέγη αυτός ότι και εγώ Προφήτης ειμί, ότι Άγγελος Κυρίου ελάλησεν εις εμέ. Ας λέγει. Μη πλανηθήτε, μη πιστεύσητε εις αυτόν, ας τον ελάλησε και Άγγελος Κυρίου. Όταν άλλα από εκείνα οπού εκ μέρους του Θεού οι Απόστολοι ευηγγελίσαντο εις ημάς, ο τοιούτος ευαγγελίζεται, ανάθεμα έστω.

Ποιούς τρόπους προσηλυτισμού, μεταχειρίζονται

        Πολλούς και ποικίλους τρόπους μεταχειρίζονται αυτοί οι απόστολοι της Ρώμης, δια να αρπάσουν από τας αγκάλας της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, εις τον Παπισμόν, τα γνήσιά της τέκνα. Είναι δυνατόν όμως τους πολλούς τρόπους να τους ανακεφαλαιώση τινας εις τρεις, δια να προσέχη και να φυλάττεται. Έρχονται αυτοί εις τον αγώνα αυτόν, α) ή με την δύναμιν του λόγου β) ή με τα θέλγητρα των υποσχέσεων γ) ή με την βίαν των απειλών.

Α) Με τον διάλογον

        Αγωνίζονται με τα επιχειρήματα τάχα και με αποδείξεις να καταπείσουν, ή με χαρίσματα και ευεργεσίες να σύρουν, ή με φοβερισμούς και απειλάς να αναγκάσουν. Αλλ΄ υμείς, αδελφοί αγαπητοί, στέκετε στερεοί και ακαταγώνιστοι έμπροσθεν εις αυτούς τους εχθρούς των ψυχών σας, και με τη βοήθεια του Θεού, θέλουν αναχωρήσει από σας μάταιοι και κατησχυμένοι, οι λόγοι τους θέλουν σκορπισθεί ματαίως εις τον αέρα ως ψόφοι διάκενοι, αι δολεραί αυτών υποσχέσεις θέλουν μένει ανενέργητοι, οι φοβερισμοί τους θέλουν πέσει αδύνατοι. Όταν έρχονται προς υμάς με τα όπλα του λόγου, και με τη δύναμη των σοφιστικών επιχειρημάτων, και μεγαλοφρονούν εις σύστασιν των δογμάτων τους, μη θαυμάζητε, ας είναι σοφοί αυτοί, τι θαυμαστόν; Σοφοί ήσαν και ο Άριος, σοφός και ο Μακεδόνιος και ο Απολλινάριος, και προ πάντων θαυμάσιος ήτον εις την σοφίαν ο Ωριγένης. Αλλά με όλην τους την σοφίαν έπεσαν εις τα βάραθρα τόσων και τόσων βλασφημιών και αιρέσεων. Σοφοί ήσαν ο Αριστοτέλης, ο Πλάτων, ο Επίκουρος και τόσοι άλλοι. Αλλά με όλη τους την σοφίαν επλανώντο οι άθλιοι ως τυφλοί εις τα βάθη της ειδωλολατρίας, και εμωρολόγησαν περί Θεού, και της Θείας δυνάμεως και Προνοίας, μύρια ατοπήματα. Τόσα άλλα έθνη είναι εις τους καιρούς μας σοφώτατα, αλλά είναι τα αυτά ομού, και κατά τη γνώμη των Λατίνων αιρετικότατα.

        Εις τους τοιούτους της ανθρωπίνης σοφίας, τους ετοιμάζει βαθύτερον τον λάκκον της κατακρίσεως, διότι εμπιστευόμενοι εις την σοφίαν τους, έγιναν τυφλοί εις την της αληθούς πίστεως κατανόησιν, δοξάζοντες γαρ είναι σοφοί περί την σύνεσιν της Αληθείας, αθλίως εξετυφλώθησαν. Τι κοινόν έχει η σοφία του κόσμου; Είναι πλάνη είναι αφροσύνη, είναι μωρία κατά τον Παύλον, όταν είναι κεχωρισμένη από τη σοφία του Θεού. Η σοφία του Θεού, η οποία είναι αληθινή Πίστις, αυτή είναι η όντως Σοφία, η ασφαλής και άπταιστος, Σοφία ορθή. Εκείνην (την σοφίαν του κόσμου) την μανθάνει κανείς εις τας νεώτερας Ακαδημίας, ταύτην εις την παλαιάν Εκκλησίαν. Εκείνην, εις τα βιβλία των φιλοσόφων, ταύτην (την σοφίαν του Θεού) εις τα συγγράμματα των Πατέρων. Εκείνην, με την οξύτητα της Αγχινοίας, ταύτην με την θερμότητα της καθαράς και ευδιαθέτου ψυχής. Εκείνην, με πολυπλόκους συλλογισμούς πολυτρόπων επιχειρημάτων, ταύτην, με στερεάν συγκατάθεσιν αδιστάκτου πίστεως. Εκείνην, με περίεργον έρευναν και εξέτασιν, ταύτην με απράγμονα του νου αιχμαλωτισμόν.

        Τι αγωνίζονται να μας καταπείσουν οι Φράκτορες με την διάλεξιν; Ημείς και οι Πατέρες αυτών, εξ αρχής οι Χριστιανοί όλοι και οι Πατέρες ημών, δεν εδέχθημεν αυτήν την Πίστιν με την διάλεξιν, αλλά την ησπάσθημεν με την αποκάλυψιν. Τι βιάζονται να μας παρασαλεύσουν από τα δόγματα, τα οποία ο Χριστός εδίδαξεν, οι Απόστολοι εκήρυξαν, αι Οικουμενικαί Σύνοδοι εκύρωσαν, οι Πατέρες εξήγησαν, όλη η Εκκλησία χωρίς ούτε να προσθέση ποτέ, ούτε να αφαιρέση ιώτα έν ή μία κεραίαν, απαρατρέπτως εδογμάτισεν;

        Η πίστις δεν αλλάζει με τους καιρούς, δεν αλλοιούται από περιστάσεις, δεν μαραίνεται, δεν γηράσκει, αλλά μένει πάντοτε η αυτή, και παλαιά και νέα. Τι τολμούν αυτοί οι νέοι θεολόγοι να κινήσουν τα ακίνητα; Ημείς ηξεύρομεν ότι τα της πίστεως δόγματα όσον είναι νεώτερα τόσο είναι επισφαλέστερα, όσον παλαιότερα, τόσον γνησιώτερα και βεβαιότερα, καθώς τα νερά όσον μακρύτερα από τας πηγάς των, τόσον ρυπαρώτερα και τεθολωμένα μάλλον, όσον πλησιέστερα, τόσον καθαρώτερα.

        Δεν ημπορούμεν να αφήσωμεν ημείς ένα Ιεροφάντην Διονύσιον, έναν Μέγα Βασίλειον, έναν Θεολογικώταον Γρηγόριον, έναν θαυμαστόν Χρυσόστομον, και τους τόσους θεοφορήτους άνδρας, θεσπεσίους Πατέρας, σκεύη του Αγίου Πνεύματος (των οποίων δεν ηξεύρει να διορίσει τινας, αν η Αγιότης ήτον μεγαλυτέρα της Σοφίας ή η Σοφία της Αγιότητος), και να ακολουθήσομεν τον Ακινάτην Θωμάν, Ιωάννην τον Σκώτον, Δουράνδον, Όχαμον και άλλους πόσους, τι ηξέυρω, εις την Εκκλησιαστικήν Ιεραρχίαν, ονόματα παντελώς αφανή και αγνώριστα. Αν άλλο τεκμήριον δεν έχωμεν, δια να προκρίνωμεν τους εδικούς μας, έφθανεν εις ημάς και τούτο, όπου οι Πατέρες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας μας εις όλα τα δόγματα συνάδουν, εις όλα ομοφρονούν, εις κανένα δεν διαφέρονται, αλλά συσταίνουν ως εκ πολλών φθόγγων, εις την Εκκλησίαν ένα μέλος σύμφωνον, ακριβώς και εναρμόνιον, διατί η Αλήθεια είναι μία, και δεν χωρεί ποτέ εις αυτήν διαφωνία. Όπου είναι ο φωτισμός και η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, εκεί είναι συμφωνία. Εξ εναντίας οι θεολόγοι και διδάσκαλοι των Λατίνων εις πολλότατα ανάμεσον τους απαιτούν και διαμάχονται, όσαι κεφαλαί παρ΄ αυτής, τόσαι γνώμαι, όσα τάγματα, τόσα συστήματα. Θωμισταί, Σκωτισταί, Οχαμήται αδιάφοροι, οι Ιησουϊται τόσαις φοραίς κατ’ αλλήλων φιλονικούντες προφέρουν ανενδότως το άρα, όσαις φοραίς ήτον άξιοι να προφέρη τινάς   εναντίον τους την Αράν, διότι το ψεύδως είναι πολισχιδές, και προς εαυτόν ήκιστα σύμφωνον. Τους εδικούς μας Θεολόγους τους βλέπει ωσάν ταις πύρινες γλώσσαις της Πεντηκοστής, όπου όλαι συμπνέουν εις το κήρυγμα μιας και της αυτής Πίστεως. Τους Θεολόγους των Λατίνων, ωσάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων του πύργου του Βαβυλωνιακού, όπου η μία εφώναζε πέτραν και η άλλη νερόν.

        Εις ένα μόνον συμφωνούν οι γενναίοι αυτοί των Λατίνων διδάσκαλοι, εις το να κινούν τας γλώσσας εναντίον μας. Δεν μεταχειρίζονται την σοφίαν τους, δια να επιστρέψουν τα έθνη τα πεπλανημένα εις την ευσέβειαν, όχι εις το να φωτίσουν τον τυφλόν Ιουδαίον, όχι εις το να διδάξουν τον άφρονα Αγαρηνόν, όχι εις το να επιστρέψουν τον ισχυρογνώμονα αιρετικόν, αμή εις τον να σύρουν λατρευτήν του Πάπα τον απλούν Ανατολικόν (Ορθόδοξον), και να τον μακρύνουν από τα δόγματά του, τα οποία παρέλαβε και φυλλάτει ως κόρην όφθαλμού από τον καιρόν των Πατέρων του, με αδιάλειπτον ακολουθίαν.

        Ηξεύρω τι λέγουν μερικοί, ότι από τας γραφάς και τους Πατέρας και αυτοί στήνουν και αποδείχνουν τα νεώτερα δόγματά τους. Αδελφοί, μη πλανηθήτε. Φορούν αυτοί των προβάτων το δέρμα εις το φαινόμενον, αμήν υποκάτωθεν είναι λύκοι και λέοντες. Δείχνουν και αυτοί ότι ομιλούν με τας γραφάς και τους θείους Πατέρας, αλλά όποιος τους εξετάση ακριβώς, τους ευρίσκει ότι ομιλούν όλο το ενάντιον της διδασκαλίας των ιερών Γραφών και των θείων Πατέρων. Τι παράδοξον; Και ο διάβολος όταν επείραζεν τον Χριστόν, τον Κύριον ημών, ωμιλούσε και αυτός με την θείαν Γραφήν. Αλλά με την θείαν Γραφήν εζήτει να τον εγκρεμνήσει! Βάλε σεαυτόν κάτω έλεγεν. Και αυτοί οι νέοι και νεώτεροι θεολογοι ομιλούν και εις εσέ, αδελφέ, με τας Γραφάς, αμή ο σκοπός τους είναι να σε εγκρεμνήσουν εις το ιδικόν τους βάραθρον, «βάλε σεαυτόν κάτω» λέγοντες. Και οι Φαρισαίοι ωμιλούσαν εις τον Χριστόν με νομικά κεφάλαια, αλλά διατί; Δια να παγιδεύσουν αυτόν. Ομοίως και αυτοί οι Φαρισαίοι, τω όντι διακεκομμένοι και διεσχισμένοι από την μητέραν Εκκλησίαν, και αυτοί οι υποκριταί αναφέρουν και κανόνας Συνόδων. Αλλά διατί; Δια να σε πιάσουν εις την παγίδα των, δια να σε παγιδευσουν. Και οι αιρετικοί όλοι τέλος πάντων με τα ιερά λόγια ετεχνεύσαντο να συστήσουν την ιδίαν αίρεσιν. Και ένας άθεος απεδείκνυε με ένα ρητό της θείας Γραφής εις τους ψαλμούς ότι «ουκ έστι Θεός», πλην εσιώπα το γεγραμένον παραπάνω το «είπε άφρων». Τοιάυτην έχουν συνήθειαν και οι Δυτικοί νέοι διδάσκαλοι. Γραφάς φέρουν, κανόνας Συνόδων ομοίως, Πατέρας εις πλήθος. Αλλά πώς; Άλλα σιωπούν και άλλα παρατρέχουν, άλλα διαστρέφουν και αλλοιούν, άλλα ουδέ την αρχήν εννοούν, όντες εστερημένοι της Ελληνικής διαλέκτου την δύναμιν. Αλλά ουδέ ποσώς γεγραμμένα θέλουν.

        Τι δε μεθοδεύονται οι πανούργοι; Έπειτα έως το ύστερον, αν απαντήσουν και κανένα ρητό Πατρός, το οποίον φανερά απελέγχει το δόγμα τους, εδά θέλεις τους ιδεί γενναιότερους εαυτόν τους γενναίους, θερμαινομένους και εκκεκαυμένους εις την απάντησιν. Εδώ παίζει η λεπτότης της φρενός και της αγχινοίας η οξύτης. Εδώ η πολύπλοκος διαλεκτική και της σχολαστικής κωφότητος η φλυαρία. Εδώ αι διαιρέσεις και επιδιαιρέσεις αι σοφιστικαί και παράλογοι, οπού θολώνουν τον νουν και σκοτίζουν τον εγκέφαλον. Εδώ οι όροι και αι φωναί αι αλλόκοτοικαι ξέναι της ιερά Θεολογίας και ανήκουσται εις τας Θείας Γραφάς και της φράσεως των αγίων Πατέρων παντί αλλότριαι. Είδε και τόσον είναι σαφής η προβαλλόμενη αυτοίς τινός Πατρός μαρτυρία, ώστε οπού να μην έχουν να δώσουν τινά απόκρισιν, τότε λησμονούν και το οφειλόμενον εις τον Πατέρα σέβας, οι τολμηροί και αναίσχυντοι, και δεν εντρέπονται να αποκριθούν, ότι εις αυτό η Πνευματοκίνητος του Πατρός γλώσσα επλανήθη και έσφαλεν. Ο μεν Θεοδώρητος λέγουν «ήτο αιρετικός Νεστοριανός», ο Δε Δαμασκηνός «εις αυτό δεν ωμίλησεν ορθά», ο θεσπέσιος Μάξιμος ο Ομολογητής «εις αυτό εξετράπη του ορθού φρονήματος», ο ιερός Θεοφύλακτος «είχεν αυτήν την αίρεσιν». Και τα παρόμοια αυτά λέγουν, οι περιττοί εις τας αιρέσεις αληθώς και τυφλοί και πεπλανημένοι, δια να πλανήσουν του Χριστού τα απλά και άκακα πρόβατα.

        Αλλ’ υμείς μακράν από αυτά του άδου τα στόματα, οπού πνέουν φλόγας και ζοφώδεις καπνούς, και έως τέλους πλησιαζόμενα, ή καίουν ή καταζοφούν τας ψυχάς και τας ανατεθραμμένας εις την ευσέβειαν. Μακράν απ’ αυτούς τους ασκούς του Αιόλου, όπου πνέουν παντί ανέμω διδασκαλίας, δια να εκσπάσουν ρίζοθεν τα κατάκαρπα δένδρα της Εκκλησίας της Ορθοδόξου και Αγίας, ή δια να προξενήσουν εις τους πλέοντες την αλμυράν του βίου θάλασσαν πιστούς, ολέθριον το ναυάγιον. Μάθετε από τον θείον διδάσκαλον τον Κύριον ημών και Θεόν, να φεύγετε τους τοιούτους διαβόλους, οπού με τας αυτάς Γραφάς, οπού σας εδόθησαν εις σωτηρίαν, αυτοί ζητούν να σας κρημνίσουν εις την απώλειαν. Είπατε και υμείς εις αυτούς παρ' αυτών πειραζόμενοι: «Ύπαγε οπίσω μου Σατανά, ότι σκάνδαλόν μου ει».

Β) Τον δόλον

        Όχι ολιγωτέραν προσοχήν και φύλαξιν χρειάζεσθε, Αδελφοί μου, προς αυτούς τους απατεώνας, όταν έρχωνται με το μέλι εις στο στόμα και σας ομιλούν, όταν τεχνεύονται με τον δόλον των ευεργεσιών και χαρίτων να σας αγκιστρώνουν και με τας υποσχέσεις και ελπίδας να σας σαγηνεύουν. Φοβερώτερος εχθρός δεν είναι από εκείνον οπού υποκρίνεται φίλος. Επικυνδυνωδέστερος και ολεθριώτερος πόλεμος δεν είναι, από εκείνον οπού με την ελπίδα της ελευθερίας φέρνει την τυρραννίδα. Πιστεύσατέ μοι ότι περισσότερους Ανατολικούς επλάνησαν και έσυραν προς εαυτούς οι Λατίνοι με την δόσιν πάρεξ με την διάλεξιν. Περισσοτέρους λέγω έσυραν προς εαυτούς με τας κολακίας, με τας υποσχέσεις, με τας χάριτας, με τας ευεργεσίας, με τας κοσμικάς βοηθείας, με την άδειαν, με την άνεσιν και τρυφήν, με τας ελπίδας, παρά με τους λόγους και τας κατηχήσεις. Μάρτυρες εις τούτο η Αντιόχεια, η Αλεξάνδρεια, πολλά μέρη της Συρίας, και πολλοί νήσοι του Αιγαίου Πελάγους, όπου με πολλά χρήματα ηύξησεν η Ρώμη τον Παπισμόν, συναθροίζουσα τους πιστούς ωσάν στράτευμα μισθοφόρων. Δεν ήθελαν δυνηθούν να σύρουν και τον Αυτοκράτορα της Κωνσταντινουπόλεως και τον Πατριάρχην και τους τόσους Αρχιερείς εις την Φλωρεντίαν τότε, να συγκατανεύσουν εις την ψευδή εκείνην και ανυπόστατον ένωσιν, πάρεξ με την ελπίδα της συνδρομής των και βοηθείας εις τον κατά βαρβάρων επικείμενον πόλεμον. Δεν ήθελον ισχύσουν να ελκύσουν εις το μέρος των και τον μάλλον φιλοχρήματον και φιλόδοξον, πάρεξ φιλόσοφον Αρχιερέα εκείνον Βησαρίωνα, πάρεξ με την εκκλησιαστικήν παρ’ αυτών πορφύραν, με τον Καρδιναλικόν Καπάσιον.

        Αλλ’ αύται είναι αι μεθοδίαι και μηχαναί του εχθρού των ψυχών, να απατά τους πιστούς με τα πρόσκαιρα, δια να τους υστερήση τα αιώνια.

        Εξ αρχής πως ίσχυσεν ο δόλιος να πλανέση τους ιδκούς μας προπάτορες; Δεν το κατόρθωσε με μίαν μεγάλην υπόσχεσιν; «Φάγετε από το ξύλον τους είπεν, αν θέλετε να ανοιχθούν τα μάτια σας, να διακρίνετε το καλόν από το κακόν, και τέλος πάντων να θεωθήτε, και έσεσθε ως θεοί». Με ποιούς τρόπους εμεθοδεύετο πάλιν το πονηρόν πνεύμα, ο Διάβολος εις το όρος εκείνο, τον Θεάνθρωπον Ιησούν; Δεν εμεθοδεύετο με τας υποσχέσεις, με τα χαρίσματα, με τας αξίας; Να, λέγει, πέσε να με προσκυνήσης, και να σου χαρίσω όσα βλέπεις, αυτά τα βασίλεια. «Ταύτα πάντα σοι δώσω, εάν πεσών προσκυνήσης με». Και οι υπηρέται του διαβόλου, οι διώκται της Ορθοδόξου Εκκλησίας και τύρρανοι δεν μετεχειρίσθησαν ίσως κατά καιρούς την αυτήν μέθοδον; Όλοι προεβίβαζαν εις αξίας, υπόσχοντο πλούτον, επηγγέλοντο ευτυχίαν, και ότι άλλο ημπορεί να θέλξη την ασθενήν και ευκαταφρόνητον του ανθρώπου θέλησιν, μόνον δια να σύρουν τους πιστούς από την ευσέβειαν εις την απιστίαν.

        Οι Μωαβίται δεν ίσχυον να τροπώσουν τους Εβραίους με τα άρματα, αμή πώς τους ετρόπωσαν; Έστειλαν εις αυτούς τας γυναίκας και τας θυγατέρας των, με ευωχίας και συμπόσια, με ποτά και φαγητά, με ακολάστους συναναστροφάς και συνουσίας. Εξεθήλυναν των ανικήτων ανδρών τα αρρενωπά πρότερον και γενναία φρονήματα, και τους απομάκρυναν από την λατρείαν του Θεού αυτών, εις την προσκύνησιν των θεών Μωάβ, και τοιουτοτρόπως τους ενίκησαν, και σχεδόν τους αφάνισαν. Με τρόπον παρόμοιον συναρπάζουν, βοηθούμενοι, ευεργετούμενοι υπ’ αυτών, φευ! Και τους απλούστερους εις τον Παπισμόν, της Ρώμης οι θεράποντες.

        «Έλθετε» τους λέγουν, «κοινωνήσατε με ημάς, ενωθήτε με την Εκκλησίαν μας, ομολογήσατε άκρον Αρχιερέα, Μονάρχην της Εκκλησίας, κεφαλήν του Σώματος του Χριστού, αυτοδέσποτον νομοδότην, και διοριστήν, και κριτήν των Συνόδων, Άπταιστον, Αλάθητον, Αναμάρτητον, τον Πάπαν. Αν αγαπάτε σιμάν εις την σωτηρίαν των ψυχών σας και την ευτυχίαν σας, ούτω γίνεσθε βασιλεύον έθνος, και όχι βασιλευόμενοι, ελεύθεροι και όχι αιχμάλωτοι. Αποκτάται την ασφάλειαν, την άνεσιν, την υπεροχήν, την δεξίωσιν, την δόξαν, την τιμήν, οπού απολαμβάνομεν και ημείς, την βοήθειαν ων πλουσίων, την ευνοιαν των μεγάλων, την περιποίησιν των Ηγεμόνων, τον υπερασπισμόν όλου του γένους σας, μάλλον δε τόσων και τόσων Βασιλέων της Ευρώπης. Αν χρειάζεσθε κυβέρνησιν, θέλει την λάβετε. Αν κανένα οφφίκιον, σας δίδεται. Αν καμμιάν επικερδή επιστασίαν, την επιτυγχάνετε. Ανωτέραν και λαμπροτέραν αξίαν, κατ’ ολίγον, και αυτήν μπορείτε να την ελπίσετε. Όλα αυτά σας υποσχόμεθα, και προς τούτοις περισσότερα. «Ταύτα πάντα σοι δώσω». Θέλετε είσθε εις το εξής άνετοι εις τους δεσμούς, ελεύθεροι από τα βάρη, ανενόχλητοι εις τας δημόσιας υπηρεσίας, προτιμώμενοι εις τας συναναστροφάς, αγαπώμενοι, βοηθούμενοι, ευεργετούμενοι υπό πάντων, έντιμοι, σεμνοί, περίβλεπτοι, περίδοξοι, «έσεσθε ως Θεοί». Εις την Εκκλησίαν μας, με την δύναμιν και εξουσίαν, την οποίαν παρά Θεού λαβών έχει ο Πάπας, ημπορείτε να τύχετε της σωτηρίας   και με ευκολίαν και ανάπαυσιν, χωρίς τόσας σκληραγωγίας και ταλαιπωρίας, χωρίς τόσας αγρυπνίας και νηστείας, χωρίς τόσους αυστηρούς κανόνας και ανυποφορήτους αγώνας, θέλει φθάσετε εις το επιθυμητόν τέλος της δικαιοσύνης και του μακαρισμού... Η στράτα είναι πλατεία και ευκολοπερπάτητος εις ημάς. Και τα εγκόσμια καλά οπού ο Θεός εδημιούργησεν εις απόλαυσιν του ανθρωπίνου γένους, ικανώς θέλει τα χορτάσετε. Και αν ποτέ ως άνθρωποι αμαρτήσετε, ετοίμην θέλει εύρετε την ιατρείαν και την συγχώρησιν παρά του δούλου των δούλων του Θεού, του αλληγορικού Σαμαρείτου, και παρά των λειτουργών αυτού, περισσότερον με τον γλυκασμόν του ελαίου της ευσπλαγχνίας, παρά με τον οίνον της αυστηρότητος. Αι κλεις του παραδείσου είναι εις χείρας του μεγάλου διαδόχου του Πέτρου, αυτός εύκολα ημπορεί να σας επιτρέψη και χωρίς κόπους την είσοδον».

        Όταν με τοιαύτας επαγγελίας και υποσχέσεις σας ψάλλουν αδελφοί Χριστιανοί, αυταί αι σειρήνες, εμφράξατε ευθύς τα αφτιά σας, δια να μη κινδυνεύσητε. Μην αφήνετε αυτό το μέλι να σταλλάξη δια της ακοής εις την καρδία σας, αν αγαπάτε την σωτηρίαν σας. Είπατε παρ’ ευθύς με τον Δαυίδ, πως τα λόγια του θείου Νόμου είναι γλυκήτερα υπέρ μέλι και κηρίον, και πλέον επιθυμητά από όλας τας ευτυχίας του κόσμου, από όλας τας απολαύσεις του σώματος, από όλας τας αναπαύσεις της ζωής, τας οποίας αυτοί σας υπόσχονται. Εσείς, ω καλοί Πατέρες, αποκριθήτε εις αυτούς: «Μας θέλγετε με το μέλι των παρόντων αγαθών και ευτυχημάτων, αλλ’ ημείς στοχαζόμεθα πόση πίκρα αυτό το μέλι ύστερον μας γεννά την χολήν. Δεν στέργομεν, δια να βρέξωμεν με ολίγον μέλι το στόμα, να πλησιάσωμεν ως ο Ιωνάθαν εκείνος εις του θανάτου το στόμα. Δεν ευχαριστούμεθα δια να χορτάσωμεν με ολίγον νερό την δίψαν, να υστερηθούμε ως ο Λυσίμαχος εκείνος της βασιλείας, και όχι μιας βασιλείας προσκαίρου, αλλά βασιλείας ατελευτήτου. Προτιμώμεν ημείς τον Νόμον, τον οποίον παρά των Πατέρων ημών παρά του Θεού ελάβαμεν, απ’ όλα τα καλά όπου μας υπόσχεσθε. Προκρίνομεν την ευσεβή και θεόδοτον πίστιν οπού κρατούμεν, απ’ όλας τας ευτυχίας της παρούσης ζωής. Πλούτους, τιμάς, αναπαύσεις, με αυτά μας δελεάζετε; Και τι συγκρισιν έχουν αυτά, προς εκείνα τα ουράνια και ανέκφραστα αγαθά, τα οποία ελπίζωμεν; Τι μας ωφελούν αυτά εις τον ολίγον καιρόν οπού επάνω εις την γην θέλει ζήσωμεν, όταν ζημιωθούμε με αυτά την ψυχήν μας; «Τι ωφελήσει άνθρωπον, εαν όλον τον κόσμον κερδίση, και ζημιωθή την ψυχήν αυτού;» Τι πράγμα πολύτιμον όσον πολύτιμος είναι η ψυχή μας, όπου εξηγοράσθη με το απειροτίμητον αίμα ενός Θεού, έχετε να μας δώσετε; «Τι δώσει άνθρωπος αντάλλαγμα της ψυχής αυτού;» Αυτά τα καλά είναι άνθη ευκολομάραντα, είναι φθαρτά, είναι προσωρινά και εφήμερα, ενώ η ψυχή είναι άφθαρτος, αμάραντος αιώνιος.

        Και λοιπόν ποίον είδος πραγματείας ανοήτου και άφρονος, είναι αυτό οπού μας καταπείθετε να κάμωμεν; Αν η Πίστις μας έχει σκληραγωγίας, στενοχωρίας και θλίψεις, ημείς ευχαριστούμεθα. Τι μας πληροφορεί το αψευδές στόμα του Νομοθέτου μας; ότι εν τω κόσμω θλίψιν έξετε, ότι η Βασιλεία των ουρανών βιάζεται, ότι στενή και τεθλιμένη η οδός η απάγουσα εις την ζωήν. Αύται αι άκανθαι είναι αρεσταί εις ημάς, διότι μας βλαστάνουν της αιωνίου τροφής τα ρόδα. Αυτή η πικρία είναι εις ημάς υπερήδιστος, διότι μας ευφραίνει με της ψυχικής σωτηρίας τα μύρα. Αύται αι τραχύτητες μας φαίνονται ομαλαί και λείαι, διότι μας φέρουν εις τον τόπον της αναπαύσεως, εις την άνω Ιερουσαλήμ, εις την ποθεινήν μας πατρίδα. Ω, ποίος τρόπος διδασκαλίας είναι ο εδικός σας, ω καλοί φράτορες; Να έλκετε το πνεύμα με τα ήδεα του σώματος. Να κερδάνετε τας ψυχάς με τα αγαθά του κόσμου. Να εγγυάσθε τα πρόσκαιρα με τα αιώνια. Τις των Αποστόλων ούτω εκήρυξεν; Τις των Πατέρων ούτω εδίδαξεν; Τις των Αγίων ποτε ούτω καμμίαν ψυχήν εκέρδισεν; Από τούτο και μόνον καλώς γνωρίζεσθε, ότι δεν έχετε ζήλον υπέρ Χριστού, αλλά ζήλον υπέρ του Πάπα. Και λοιπόν μακράν από ημάς, υπάγετε οπίσω μας. Δεν θέλετε δυνηθεί ποτέ, να δελεάσετε ως μωρά νήπια ημάς τους άνδρας της χάριτος.

        Γ) Την βίαν και τας διώξεις

        Και αυτά μεν, αν ζητούν να σας πλανήσουν με τας κολακίας και τας υποσχέσεις. Έχουν όμως αυτοί οι απόστολοι και άλλον τρόπον με τον οποίον αγωνίζονται να σύρουν προς εαυτούς τα τέκνα της Εκκλησίας μας, και σεις πρέπει και εις αυτό να είσθε έτοιμοι και προσεκτικοί, δια να φυλλάτεσθε. Αυτοί αν δεν ισχύσουν με τα ήμερα και γλυκά και θελκτικά λόγια, μεταχειρίζονται την ανάγκην και την βίαν, όταν ίδουν οπού πίπτει ματαίως αυτών ο λόγος και ανενέργητος. Έρχονται εις τα πράγματα, και εκείνο οπού δεν κατορθώνει αυτών η γλώσσα, ζητεί να κατορθώσει η ράβδος. Θέλω να ειπώ, ότι όταν δεν καταπείσουν, τότε κατατρέχουν τους φτωχούς Ορθοδόξους, και με το μέσον των ηγεμόνων και των αρχόντων, σιμά εις τους οποίους έχουν παρρησίαν και δύναμιν, κινούν εναντίον των (Ορθοδόξων) Χριστιανών ανυπόφορον την καταδρομήν. Το τυρρανικόν και βίαιον των παλαιών διωκτών του Χριστιανισμού και τούτο διαφέρει: όσον μεν εκείνοι τον διωγμόν των ευσεβών ανυποστόλως και παρρησία, ούτοι δε κρυφίως δημοσιεύουν και συγκεκαλυμμένως. Πλην και αυτοί διώκουν, εξορίζουν, δεσμεύουν, τι δεν κάνουν.

        Έχομεν πρόσφατο παράδειγμα εις τους καιρούς μας, όπου όταν τα γερμανικά στρατεύματα έφθασαν τροπαιοφόρα εις την Ουγγαροβλαχίαν και κατεκυρίευσαν αρκετό μέρος της επαρχίας, ευθύς έδραμον οι εν τη στρατεία συνεκστρατεύσαντες Φράτορες, και εζήτησαν να διώξουν από τα μοναστήρια τους μονάζοντας εκείνους θεοφιλείς άνδρας, ως τάχα σχισματικούς και αποφεύγοντας την μετ’ αυτών ένωσιν. Και αντί υποκάτω εις τας νικηφόρους σημαίας των χριστιανών βασιλέων να εύρουν οι ταλαίπωροι Χριστιανοί άνεσιν και ασφάλειαν, καθώς ήλπιζαν, εκινδύνευσαν δια την επήρειαν την δυσμενή και δυσμαχίαν των αποστόλων της Ρώμης, να χάσουν και εκείνην την ελευθερίαν, την οποίαν εις τους υποχείριούς τους Χριστιανούς, οι πολέμιοι του χριστιανικού ονμόματος Αγαρηνοί, μετριώτεροι από τους Φράτορας εις τούτο διακριτικότεροι, χαρίζουν εις τα της Πίστεως.

        Όταν τοιουτοτρόπως σας πολεμούν, Αδελφοί Χριστιανοί, άλλην συμβουλήν δεν έχω να σας δώσω, πάρεξ να υπομένετε και να φέρεσθε μεγαλόψυχοι εις τους κατά της Ορθοδοξίας διωγμούς, διατί έτσι όχι μόνον σώζεσθε, ως απλώς Χριστιανοί, αλλά και στεφανώνεσθε ωσάν Μάρτυρες. Δύο πράγματα στοχασθήτε, ότι έχετε εις κίνδυνον: την ψυχήν και το σώμα. Τι είναι της φρονήσεως να φυλάξητε; Βέβαια την ψυχήν, οπού είναι το τιμιώτερον. Ο πλέων πραγματευτής, όταν βλέπη άφνω το ναυάγιον, προκρίνη να ρίψη εις την θάλασσαν όλον του τον πλούτον, δια να φυλάξη τη ζωή του. Και υμείς ρίψατε και αρνηθήτε, όταν σας εγείρονται τοιαύται καταιγίδες από τα σφοδρά και βίαια πνεύματα της Ρώμης. Ρίψατε καθώς είπα και υπάρχοντα, και πλούτη και τιμάς, και αξίας δια να φυάξητε την ουράνιον ζωήν, την οποίαν ελπίζετε δια να απολαύσητε. Όταν ο άνθρωπος βλέπη να κατεβαίνη η πληγή (πλήγμα) εις την κεφαλήν του, την απαντά με το χέρι και δίδει εις την πληγήν το ατιμότερον μέλος, δια να φυλάξη το τιμιώτερον. Και δια να σώση την ψυχήν του, πώς να μην κακοπαθήση κατά το σώμα; Έτσι εγράφη περί του Ιώβ, «δέρμα υπέρ δέρματος, και πάντα όσα εστί τω ανθρώπω δίδωσιν ένεκα της ψυχής αυτού». Ούτω και υμείς, δότε δέρμα υπέρ δέρματος. Ας κινδυνεύσει όλον το κορμί, αν το φέρη η ανάγκη, μόνον η ψυχή να φυλαχθή.

        Ένεκα της ψυχής υμών ο Κύριος ημών σας παραγγέλει να γίνεσθε φρόνιμοι ως οι όφεις και ακέραιοι ως αι περιστεραί. Το φίδι, όταν κτυπάς δια να το θανατώσεις, αυτό όσον ημπορεί φυλλάτη την κεφαλήν του. Έτσι και εσείς και ανάμεσα εις τους διωγμούς, εις τα μάστιγας, εις τας βασάνους, την κεφαλήν τον Νόμον σας, την κεφαλήν την Πίστιν σας, την κεφαλήν την Ορθοδοξίαν και ευσέβειαν πρέπει να φροντίζητε δια να φυλάξητε.

        Έχετε μύρια παραδείγματα μυριάδων Μαρτύρων, όπου μετά χαράς ενηγκαλίσθησαν φρικτά είδη κολαστηρίων, και δριμυτάτους θανάτους, μόνον δια να μην αθετήσουν ουδέ το παραμικρόν την εις Χριστόν ομολογίαν. Έχετε εις τους καιρούς σας τα παραδείγματα τόσον συναδέλφων σας Χριστιανών, οι οποίοι υποκάτω εις την τυρρανίδα των Αγαρηνών, δοκιμάζουν οι τρισάθλιοι, ή να είπω καλλιότερα, οι μακάριοι, τα πάνδεινα, μόνον δια να μην προδόσουν την ευσέβειαν. Έχετε το μέγα παράδειγμα και υψηλόν του Υιού του Θεού και Θεού σας, ο οποίος δια την αγάπην σας εφόρεσε σάρκα, και επείνασε, και εδίψασε, και υβρίσθη, και ητιμάσθη, και εδεσμεύθη, και εκρίθη, και ακανθοφόρεσε την κεφαλήν, και εσταυρώθη, και απέθανε δια την σωτηρίαν σας. Τι αντάξιο δύνασθε εσείς δι’ αυτόν να πάθετε, οπού να εξισωθή με τα τόσα πάθη, τα οποία έπαθεν αυτός υπέρ ημών όταν αυτός δι’ ημάς τους εχθρούς του τόσα εκατεδέχθη, τόσα υπέμεινε, τόσα έπαθε; Τι δε πρέπει να υποφέρωμεν ημείς δι' αυτόν τον λυτρωτή και σωτήρα μας; Τι κακόν θέλη ευρεθή τόσον μέγα εις αυτόν τον κόσμον , οπού να δυνηθή να μας χωρίση από την ομολογίαν του, την Εκκλησίαν του, από την αγάπην του;

        «Τις ημάς χωρίση από της αγάπης του Χριστού;» (Ρωμ. 8,35), λέγει ο Απόστολος Παύλος. Ουδέν, Ουδέν. Δι’ αυτό κάθιε κακόν χρωστούμεν να υπομείνωμεν, δια να είμεθα εις την παρούσαν ζωήν θεμελειωμένοι εις την ομολογίαν της αληθούς Πίστεώς Του, και εις την μέλουσαν να αξιωθώμεν της αιωνίου μακαριότητος, ής αξιωθείημεν άπαντες, τη χάριτι και φιλανθρωπία Αυτού, Ώ η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων Αμήν!

_____________________________

Ορθόδοξος Φιλόθεος Μαρτυρία

Εκδόσεις «Ορθόδοξος Κυψέλη»