Ἔδει μὲν ἡμᾶς μηδὲ δεῖσθαι τῆς ἀπὸ τῶν γραμμάτων βοηθείας, ἀλλ' οὕτω βίον παρέχεσθαι καθαρὸν, ὡς τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν ἀντὶ βιβλίων γίνεσθαι ταῖς ἡμετέραις ψυχαῖς, καὶ καθάπερ ταῦτα διὰ μέλανος, οὕτω τὰς καρδίας τὰς ἡμετέρας διὰ Πνεύματος ἐγγεγράφθαι. Ἐπειδὴ δὲ ταύτην διεκρουσάμεθα τὴν χάριν, φέρε κἂν τὸν δεύτερον ἀσπασώμεθα πλοῦν(*). Ἐπεὶ ὅτι τὸ πρότερον ἄμεινον ἦν, καὶ δι' ὧν εἶπε, καὶ δι' ὧν ἐποίησεν, ἐδήλωσεν ὁ Θεός. Καὶ γὰρ τῷ Νῶε καὶ τῷ Ἀβραὰμ καὶ τοῖς ἐγγόνοις τοῖς ἐκείνου, καὶ τῷ Ἰὼβ καὶ τῷ Μωϋσεῖ δέ, οὐ διὰ γραμμάτων διελέγετο, ἀλλ' αὐτὸς δι' ἑαυτοῦ, καθαρὰν εὐρίσκων αὐτῶν τὴν διάνοιαν. Ἐπειδὴ δὲ εἰς αὐτὸν τῆς κακίας ἐνέπεσε τὸν πυθμένα ἅπας τῶν Ἑβραίων ὁ δῆμος, τότε λοιπὸν γράμματα καὶ πλάκες καὶ ἡ διὰ τούτων ὑπόμνησις. Καὶ τοῦτο οὐκ ἐπὶ τῶν ἐν τῇ Παλαιᾷ ἁγίων, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῶν ἐν τῇ Καινῇ συμβὰν ἴδοι τις ἄν. Οὐδὲ γὰρ τοῖς ἀποστόλοις ἔδωκέ τι γραπτὸν ὁ Θεός, ἀλλ' ἀντὶ γραμμάτων τὴν τοῦ Πνεύματος ἐπηγγέλατο δώσειν χάριν. «Ἐκεῖνος γὰρ ὑμᾶς ἀναμνήσει», φησί, «πάντα» (Ἰω, 14, 26). Καὶ ἵνα μάθῃς ὅτι τοῦτο πολὺ ἄμεινον ἦν, ἄκουσον διὰ τοῦ προφήτου τί φησι «Διαθήσομαι ὑμῖν διαθήκην καινήν, διδοὺς νόμους μου εἰς διάνοιαν αὐτῶν, καὶ ἐπὶ καρδίας γράψω αὐτούς, καὶ ἔσονται πάντες διδακτοὶ Θεοῦ» (Ἰερ. 38, 31-33, καὶ Ἑβρ. 8, 10 κ 10, 16). Καὶ ὁ Παῦλος δὲ ταύτην ἐνδεικνύμενος τὴν ὑπεροχήν, ἔλεγεν εἰληφέναι νόμον, «οὐκ ἐν πλαξὶ λιθίναις, ἀλλὰ ἐν πλαξὶ καρδίαις σαρκίναις» (Β' Κορ. 3, 3). Ἐπειδὴ δὲ τοῦ χρόνου προϊόντος ἐξώκειλαν, οἱ μὲν δογμάτων ἕνεκεν, οἱ δὲ βίου καὶ τρόπων, ἐδέησε πάλιν τῆς ἀπὸ τῶν γραμμάτων ὑπομνήσεως. Ἐννόησον οὖν ἡλίκον ἐστὶ κακόν, τοὺς οὕτως ὀφείλοντας ζῆν καθαρῶς, ὡς μηδὲ δεῖσθαι γραμμάτων, ἀλλ' ἀντὶ βιβλίων παρέχειν τὰς καρδίας τῷ Πνεύματι, ἐπειδὴ τὴν τιμὴν ἀπωλέσαμεν ἐκείνην, καὶ κατέστημεν εἰς τὴν τούτων χρείαν, μηδὲ τῷ δευτέρῳ πάλιν κεχρῆσθαι φαρμάκῳ εἰς δέον. Εἰ γὰρ ἔγκλημα τὸ γραμμάτων δεηθῆναι, καὶ μὴ τὴν τοῦ Πνεύματος ἐπισπάσασθαι χάριν, σκόπησον ἡλίκη κατηγορία, τὸ μηδὲ μετὰ τὴν βοήθειαν ταύτην ἠθέλειν κερδαίνειν, ἀλλ' ὡς εἰκῇ καὶ μάτην κείμενα τὰ γράμματα περιορᾶν, καὶ μείζονα ἐπισπᾶσθαι τὴν κόλασιν. Ὅπερ ἵνα μὴ γένηται, προσέχωμεν μετὰ ἀκριβείας τοῖς γεγραμμένοις καὶ μάθωμεν πῶς μὲν ὁ παλαιὸς ἐδόθη νόμος, πῶς δὲ ἡ Καινὴ Διαθήκη.

Έπρεπε εμείς να μην χρειαζόμαστε την βοήθεια από τα γράμματα, αλλά να προσφέρουμε τόσο καθαρό βίο, ώστε η χάρη του (αγίου) Πνεύματος να παίρνει την θέση των βιβλίων στις δικές μας ψυχές και όπως ακριβώς αυτά με το μελάνι, έτσι (και) οι καρδιές οι δικές μας με το (άγιο) Πνεύμα να έχουν γραφτεί εσωτερικά. Επειδή όμως αυτήν αποκρούσαμε την χάρη, ας αγαπήσουμε τουλάχιστον την δεύτερη πλεύση(*). Επειδή ότι το πρώτο ήταν καλύτερο και με όσα είπε και με όσα έκανε το εδήλωσε ο Θεός. Διότι και στον Νώε, και στον Αβραάμ και στους απογόνους εκείνου, και στον Ιώβ, καθώς και στον Μωϋσή, δεν ομιλούσε με γράμματα ο Θεός, αλλά αυτός ο ίδιος (ομιλούσε), επειδή έβρισκε καθαρή την διάνοιά τους. Επειδή όμως έπεσε στον πυθμένα της κακίας όλος ο Εβραϊκός λαός, τότε λοιπόν (χρειάστηκαν) γράμματα και πλάκες και η υπενθύμιση από αυτά. Και αυτό όχι μόνο τους αγίους στην Παλαιά (Διαθήκη), αλλά και (στους αγίους) στην Καινή (Διαθήκη) μπορεί να δει κάποιος να συμβαίνει. Επειδή ούτε στους αποστόλους έδωσε κάποιο γραπτό ο Θεός, αλλά αντί για γράμματα υποσχέθηκε να δώσει την χάρη του (αγίου) Πνεύματος. "Επειδή εκείνος (ο Παράκλητος) θα σας υπενθυμίσει" λέει (ο Κύριος) "τα πάντα". Και για να μάθεις ότι τούτο πολύ καλύτερο ήταν, άκουσε και δια του προφήτη τι λέει: "Θα συνάψω με σας καινούρια διαθήκη και θα δώσω τους νόμους μου στην διάνοιά τους και πάνω στις καρδιές τους θα γράψω και όλοι θα γίνουν θεοδίδακτοι". Και ο Παύλος δείχνοντας αυτή την υπεροχή έλεγε ότι λάβαμε νόμο "όχι σε λίθινες πλάκες, αλλά σε σάρκινες πλάκες της καρδιάς". Επειδή όμως με το πέρασμα του χρόνου παραστράτησαν, άλλοι μεν λόγω γνώμης, άλλοι δε λόγω βίου και τρόπων, χρειάστηκε πάλι η υπενθύμιση από τα γράμματα. Κατανόησε, λοιπόν, πόσο μεγάλο κακό είναι, εμείς που αν και οφείλαμε να ζούμε καθαρά, ώστε να μην χρειαζόμαστε τα γράμματα, αλλά αντί για βιβλία να προσφέρουμε τις καρδιές (μας) στο (άγιο) Πνεύμα, επειδή απωλέσαμε εκείνη την τιμή και καταντήσαμε να χρειαζόμαστε αυτά (τα γράμματα), ούτε το δεύτερο φάρμακο πάλι να μην χρησιμοποιούμε όπως πρέπει. Διότι αν ήταν κατηγορία το ότι χρειαζόμαστε γράμματα και ότι δεν λαμβάνουμε την χάρη του (αγίου) Πνεύματος, σκέψου πόσο μεγάλη κατηγορία (είναι) το ότι δεν θέλουμε να κερδίσουμε ούτε μετά από αυτή την βοήθεια, αλλά περιφρονούμε τα γράμματα σαν να βρίσκονται μάταια και άσκοπα και επισύρουμε μεγαλύτερη τιμωρία. Το οποίο βέβαια για να μην γίνει ας προσέχουμε με ακρίβεια στα γραμμένα και ας μάθουμε πως εδόθη ο παλαιός νόμος και πως η Καινή Διαθήκη.

(*)Σημείωση:
Αρχαία ελληνική παροιμιακή έκφαση. Σημαίνει την δεύτερη προσπάθεια μετά την αποτυχία της πρώτης.