ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ:
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΟΜΙΛΙΑ ΛΒ' ΣΤΟ ΚΑΤΑ ΙΩΑΝΝΗΝ (Ιω, δ', 13-20)

Τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν ἡ Γραφὴ ποτὲ μὲν πῦρ, ποτὲ δὲ ὕδωρ καλεῖ, δεικνῦσα ὅτι οὐκ οὐσίας ἐστὶ ταῦτα παραστατικὰ τὰ ὀνόματα, ἀλλ' ἐνεργείας. Οὐδὲ γὰρ ἐκ διαφόρων συνέστηκεν οὐσιῶν τὸ Πνεῦμα, ἀόρατόν τε καὶ μονοειδὲς ὄν. Τὸ μὲν οὖν ὁ Ἰωάννης δηλεῖ λέγων· «Αὐτός ὑμᾶς βαπτίσει ἐν Πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί» (Λκ, γ', 16), τὸ δὲ ὁ Χριστός, «ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος. τοῦτο δὲ εἶπε περὶ τοῦ Πνεύματος», φησίν, «οὗ ἔμελλον λαμβάνειν» (Ιω, ζ', 38-39). Οὕτω καὶ τῇ γυναικὶ διαλεγόμενος, ὕδωρ καλεῖ τὸ Πνεῦμα· «Ὃς γὰρ ἂν πίῃ ἐκ τοῦ ὕδατος οὗ ἐγὼ δώσω αὐτῷ, οὐ μὴ διψήσει εἰς τὸν αἰῶνα» (Ιω, δ', 14). Οὕτω δὲ τὸ Πνεῦμα καλεῖ, διὰ μὲν τῆς τοῦ πυρὸς προσηγορίας τὸ διεγηγερμένον καὶ θερμὸν τῆς χάριτος καὶ δαπανητικὸν ἁμαρτημάτων αἰνιττόμενος, διὰ μὲν τῆς τοῦ ὕδατος τόν τε καθαρμὸν ἐξ αὐτ0ῦ καὶ τὴν πολὺν παραψυχὴν ταῖς ὑποδεχομέναις αὐτὸ διανοίαις ἐμφῆναι. Εἰκότως. Ὥσπερ γάρ τινα παράδεισον παντοίοις δένδροις κομῶντα καρποφόροις τε καὶ ἀειθαλέσιν, οὕτω τὴν πρόθυμον κατασκευάζει ψυχήν, οὔτε ἀθυμίας, οὔτε σατανικῆς συγχωροῦσα ἐπιβουλῆς αἰσθέσθαι, ἅτε ῥᾳδίως σβεννῦσα τοῦ Πονηροῦ πάντα τὰ πεπυρωμένα βέλη.

Μεταγραφή:

Του (αγίου) Πνεύματος την χάρη η Γραφή άλλοτε πυρ και άλλοτε νερό την ονομάζει, για να (μας) δείξει ότι αυτά τα ονόματα δεν αποτελούν παράδειγμα της (θείας) ουσίας, αλλά της (θείας) ενέργειας. Διότι το (άγιο) Πνεύμα δεν συνίσταται από διαφορετικές ουσίες, επειδή είναι αόρατο και μονοειδές (απλό). Το πρώτο λοιπόν (όνομα) ο Ιωάννης (ο Βαπτιστής) το δηλώνει λέγοντας: "Αυτός (ο Χριστός) θα σας βαπτίσει εν Πνεύματι Αγίω και πυρί", και το δεύτερο (όνομα το δηλώνει) ο Χριστός (λέγοντας): "Ποτάμια από ζωντανό νερό θα ρεύσουν από την κοιλιά του. Αυτό το είπε περί του (αγίου) Πνεύματος" λέει (ο ευαγγελιστής Ιωάννης) "που επρόκειτο να λάβουν". Έτσι και όταν ομιλούσε με την (Σαμαρείτιδα) γυναίκα, νερό ονομάζει το (άγιο) Πνεύμα: "όποιος πιει από το νερό , το οποίο εγώ θα δώσω σε αυτόν, δεν θα διψάσει ποτέ". Έτσι το (άγιο) Πνεύμα ονομάζει (η Γραφή) με την ονομασία του πυρός επειδή υπαινίσσεται το δυνατό, άγρυπνο και θερμό της χάριτος και το κάψιμο των αμαρτημάτων και με την ονομασία του νερού για να δώσει έμφαση στον καθαρισμό από αυτό και στην πολύ μεγάλη αναψυχή στις διάνοιες που το υποδέχονται. Και είναι φυσικό. Επειδή όπως κάποιος κήπος στολίζεται με κάθε δένδρο καρποφόρο και αειθαλές, έτσι (το άγιο Πνεύμα) κατασκευάζει την πρόθυμη ψυχή, και ούτε λύπη, ούτε σατανική επιβουλή επιτρέπει να αισθανθεί, επειδή σβήνει εύκολα όλα τα φλεγόμενα βέλη του Πονηρού.