Kεφάλαιο 3ο Περιεχόμενα Kεφάλαιο 5ο
Πώς έγινε ο Πάπας "αλάθητος"
Πάπας Πίος ο Θ΄
Το τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου (σελ. 73-95) ασχολείται με το πρόσωπο του πάπα Πίου Θ’, του κυρίου συντελεστού της ανακηρύξεως του νέου δόγματος. Ο πάπας αυτός είναι, κατά τον συγγραφέα, «η κεντρική μορφή» της Α’ Βατικανής Συνόδου.
Ο Τζιοβάννι Μαρία Μαστάϊ-Φερρέττι – αυτό ήταν το κοσμικό του όνομα – γεννήθηκε στις 13 Μαΐου 1792, στα δύσκολα χρόνια της Γαλλικής Επαναστάσεως, σε μια μικρή πόλη κοντά στην Αγκώνα. Ήταν το τελευταίο από τα εννέα παιδιά της οικογενείας του. Στα 15 του χρόνια είχε την πρώτη κρίση επιληψίας. Μέχρι σχεδόν τα σαράντα του τον καταλάμβαναν παρόμοιες κρίσεις. Το 1816 απεφάσισε να εισέλθει στον κλήρο. Τρία χρόνια μετά, έπειτα από σύντομες θεολογικές σπουδές, χειροτονήθηκε (1819). Παρά τις επιληπτικές του κρίσεις πήρε την άδεια της χειροτονίας. Τέθηκε όμως ως όρος να μην ιερουργεί ποτέ μόνος, αλλά πάντα μαζί με κάποιον άλλο ιερέα ή διάκονο. Μετά το 1825 σταματούν οι πληροφορίες για την επιληψία του. Οι δύο θείοι του (ο ένας επίσκοπος, ο άλλος «κανονικός» του Αγ. Πέτρου) τον βοήθησαν να κάμει σπουδαία εκκλησιαστική καριέρα. Το 1827 έγινε επίσκοπος του Σπολέτο, το 1832 επίσκοπος της Ιμόλα, το 1840 καρδινάλιος. Σχετικά νέος (54 ετών) έγινε το 1846 πάπας. Από το 1849 επανεμφανίζονται οι τάσεις για «λιποθυμία». Το έτος της Συνόδου (1870) γίνεται λόγος για νέες επιληπτικές κρίσεις. Άλλοι μιλούν για «στιγμιαίες συνειδησιακές ενοχλήσεις». Οι επίσημες πηγές φυσικά σιωπούν, παρ’ όλο που δεν μπορούν να αρνηθούν τις παλαιότερες επιληπτικές κρίσεις του πάπα. Η επιληψία όμως σφράγισε την ζωή του πάπα, γιατί χωρίς αυτή δεν επρόκειτο να γίνει ποτέ κληρικός.
Όταν στις 16 Ιουλ. 1846 εκλέχθηκε πάπας, ο λαός στήριξε πολλές ελπίδες πάνω του για μεταρρυθμίσεις. (Υπήρχε βέβαια το παπικό κράτος με αρχηγό-βασιλέα τον πάπα). Περίμεναν αμνηστεία των πολιτικών κρατουμένων, άρση της λογοκρισίας του Τύπου, κ.λπ. τον συνόδευε άλλωστε μια «κατασκευασμένη» φήμη περί φιλελεύθερου πάπα. Πράγματι λήφθηκαν μερικά μέτρα, αλλά ο πάπας δεν δέχθηκε να ταχθή επικεφαλής στην προσπάθεια για ενοποίηση της Ιταλίας, ούτε να κηρύξει τον πόλεμο εναντίον της Αυστρίας. Ως αρχηγός του Παπισμού δεν θέλησε να εναντιωθή σε ένα «καθολικό» Κράτος, όπως η Αυστρία. Έτσι έχασε πολλές συμπάθειες. Ο πρωθυπουργός του Βατικανού Πελλεγκρίνο Ρόσσι δολοφονήθηκε. Ο ίδιος ο πάπας κατόρθωσε μεταμφιεσμένος να σωθή μέσα στη διπλωματική άμαξα του πρεσβευτή της Βαυαρίας. Τα γεγονότα του 1848 (επανάσταση στην Ιταλία) τον τραυμάτισαν βαθύτατα. Ποτέ δεν είχε υπάρξει βέβαια φιλελεύθερος. Από τότε όμως έγινε θανάσιμος εχθρός του Φιλελευθερισμού, που τον θεώρησε ως τον μεγαλύτερο κίνδυνο του Παπισμού. Σε αντίθεση τόνιζε συνεχώς περισσότερο τη δική του αυθεντία.
Πολλοί, μεταξύ των οποίων οι σημαντικότεροι επίσκοποι της εποχής, βλέπουν στο πρόσωπο του Πίου την μεγαλύτερη συμφορά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ιδιαίτερα για τον ρόλο του στην Α’ Βατικανή.
Εκτός όμως από την επιληψία και άλλα αίτια σφράγισαν ανεπανόρθωτα την προσωπικότητά του. Η «θρησκευτικότης» του πάπα παρουσίαζε νοσηρά συμπτώματα. Πίστευε σε διηγήσεις για οράματα και προφητείες. Μερικοί μιλούν για ένα νοσηρό μυστικισμό του πάπα, χωρίς τον οποίο ο ρόλος του στην Α’ Βατικανή μένει εν πολλοίς ανεξήγητος. Πίστευε απροκάλυπτα, ότι του ανέθεσε ο Θεός την αποστολή να δογματοποιήσει το αλάθητο των παπών. Διεκήρυττε μάλιστα, ότι η Παναγία σε όραμα τον ενίσχυσε στην απόφασή του για το αλάθητο. Θεωρούσε την Θεοτόκο σύμμαχό του. Στις 5 Ιαν. 1870 είχε και ο Ντον Μπόσκο (άγιος από το 1934) ένα «όραμα», με το οποίο «απεκαλύπτετο». Ότι είχε έλθει η ώρα για την ανακήρυξη του αλαθήτου. Και άλλοι όμως «οραματιστές» έπαιξαν κάποιο σχετικό ρόλο στους κύκλους του πάπα. Πάνω απ’ όλα όμως ο πάπας ομολογούσε, ότι πίστευε στο αλάθητό του. Επίσκοποι και διπλωμάτες που τον γνώρισαν μιλούν για νοσηρό μυστικισμό και ιλλουμιναλισμό.
Ιδιαίτερα όμως γίνεται λόγος για τον δεσποτισμό του. Τον κατηγορούσαν για έπαρση, αυτοέξαρση και εγωϊσμό. Άλλοι μιλούν για ιδιοτροπίες του, «τρομερή ανυπομονησία», «ισχυρογνωμοσύνη» και τυφλό φανατισμό». Άλλοι για «την τυραννία του πάπα». Τους αντιτιθέμενους στο αλάθητο θεωρούσε προσωπικούς εχθρούς του. Τους κατηγορούσε για άγνοια και αγνωμοσύνη. Τους αποκαλούσε μασόνους και όργανα της Στοάς. (Ήταν ακόμη εποχή διαστάσεως μεταξύ Μασονίας και Παπισμού). Πολλοί ομολογούσαν ότι είχε εκρηκτικούς θυμούς, με αποτέλεσμα πολλοί οφφικιάλοί του να πάθουν καρδιακή προσβολή, με συνέπεια ακόμη και τον θάνατο. Κυρίως όμως ήταν πτωχός σε συναισθήματα. Είχε μια καρδιά από πέτρα – θα πει ένας επίσκοπος. Ό,τι δεν τον αφορούσε, τον άφηνε τελείως αδιάφορο. Κατά τον συγγραφέα οι εκρήξεις της οργής του πάπα δεν ήσαν «φτιαχτές». Το 1870 πέρασε μια περίοδο κρίσεως στην υγεία του. Παρουσιάζεται επίσης ως υποκριτής. Ιδιαίτερα όμως σφράγιζε την προσωπικότητά του η απουσία επαρκούς παιδείας θεολογικής. Στο θεολογικό, αλλά και το πολιτικό πεδίο ήταν κυριολεκτικά γυμνός.
Η ηλικία του επίσης την εποχή της Συνόδου δεν πρέπει να μείνει απαρατήρητη. Όταν άρχισε τις εργασίες της η Σύνοδος, ο πάπας ήταν 78 ετών. Έφερε μάλιστα όλα τα γνωστά συμπτώματα του γεροντισμού. Οι διανοητικές του ικανότητες ήταν ήδη μειωμένες. Μερικοί σύγχρονοί του μιλούν για «παλιμπαιδισμό». Έχανε την προσοχή του και ξεχνούσε. Οι λόγοι του άφηναν χειρίστη εντύπωση. Η φυσική αυτή και ψυχική κατάσταση του πάπα δεν ήταν δυνατό να αφήσει ανεπηρέαστη την όλη στάση του στο ζήτημα του αλαθήτου. Όλα δημιούργησαν μια αρρωστημένη προσωπικότητα, με τυφλό εγωισμό. Το 1886 ήδη είχε χρησιμοποιήσει τα λόγια του Χριστού: «εγώ ειμι η οδός και η αλήθεια και η ζωή», για τον εαυτό του. Αυτοπροβαλλόταν επίσης σαν θαυματουργός. Οι εφημερίδες της εποχής έγραφαν για περιπτώσεις που ο πάπας διέταξε παραλύτους να εγερθούν και να περπατήσουν, χωρίς φυσικά αποτελέσματα. Μερικοί – κυρίως επίσκοποι – τον θεωρούσαν τρελό. Και αν ακόμη πολλά από αυτά δεν ευσταθούν – καταλήγει ο συγγραφεύς -, δείχνουν όμως, ποία εντύπωση δημιουργούσε ο πάπας σε όσους τον γνώριζαν από κοντά.
Ο συγγραφεύς κλείνει το κεφάλαιο με την ομολογία, ότι ο πάπας αποτελούσε άλυτο πρόβλημα για τους συγχρόνους του, που δεν ήξεραν πώς να τον αντιμετωπίσουν. Πώς να αντιμετωπίσουν τις έμμονες ιδέες του. Πολλοί επίσκοποι κυριολεκτικά αρρώστησαν στην Σύνοδο. Άλλοι την εγκατέλειψαν πρόωρα, μη μπορώντας να συνεχίσουν. Μερικοί έβλεπαν την Σύνοδο σαν μια «τραγική κωμωδία»!
Kεφάλαιο 3ο Περιεχόμενα Kεφάλαιο 5ο
Δημιουργία αρχείου: 19-2-2005.
Τελευταία ενημέρωση: 19-2-2005.