Ποιος πραγματικά ήταν ο απόστολος Θωμάς

O άγιος Θωμάς ήταν ένας από τους δώδεκα αποστόλους του Χριστού. Ήταν Ιουδαίος και αρχικά ψαράς στο επάγγελμα.

Εγκατέλειψε το επάγγελμά του και ακολούθησε πιστά τον Χριστό, αλλά έδειξε δυσπιστία ως προς την Ανάσταση του Κυρίου, γιατί απουσίαζε και δεν τον είχε δει αναστημένο, κατά την πρώτη εμφάνιση του Χριστού ανάμεσα στους υπόλοιπους μαθητές Του, στο σπίτι του ευαγγελιστή Μάρκου. Όταν ο Χριστός επανεμφανίστηκε στους μαθητές Του προέτρεψε το Θωμά να ψηλαφήσει τις σταυρικές πληγές Του και να μην είναι σκεπτικιστής, αλλά πιστός. Αμέσως μετά, γεμάτος πίστη ο Θωμάς, προσκύνησε και ομολόγησε: «(Είσαι) ο Κύριός μου και ο Θεός μου» (Ιω. 20,28).

Αυτό εκτός των άλλων πιστοποιεί ότι η Εκκλησία εξαρχής πίστευε στην Θεότητα του Ιησού Χριστού και πως είναι ανιστόρητα και αντιχριστιανικά κάποια βιβλία που ισχυρίζονται το αντίθετο, όπως π.χ. ο «Κώδικας ντα Βίντσι». Ο Χριστός τότε δεν διόρθωσε τον Θωμά –δεν του είπε π.χ. «τι είναι αυτά που λες Θωμά; γιατί με ονομάζεις Θεό; κ.λπ.»- επειδή ακριβώς και ουσιαστικά είναι Θεός. Του είπε τότε ο Θεάνθρωπος: «Πείστηκες επειδή με είδες. Μακάριοι είναι εκείνοι που δεν με είδαν και εν τούτοις πίστεψαν (εννοείται και όσοι θα πιστεύουν από εδώ και πέρα σε μένα ως Θεό)» (Ιω. 20,29).

Ο Χριστός φανερώθηκε όχι μόνο όπως είπαμε δύο φορές στους μαθητές Του πριν να αναληφθεί, αλλά πρωτύτερα και στις Μυροφόρες, στον Λουκά και τον Κλεόπα προς Εμμαούς, στους επτά μαθητές στη θάλασσα της Τιβεριάδας κ.λπ. Αυτό είχε την παιδαγωγική εκκλησιαστική σημασία του: Τους ετοίμασε ώστε, δια της χάριτός Του, να διατρέξουν όλο τον κόσμο και να κάνουν όλα τα έθνη μαθητές Του, «βαπτίζοντάς τους στο ΌΝΟΜΑ (όχι στα ονόματα, γιατί ο Θεός είναι ένας) του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντας να τηρούν όλα όσα τους μετέδωσε». Και μάλιστα, τους λέγει: «Θα είμαι μαζί σας όλες τις ημέρες έως της συντελείας του παρόντος αιώνος» (Ματθ. 28,19-20). Επομένως, η πίστη της Πρώτης Εκκλησίας είναι σαφώς πίστη στον ΆγιοΤριαδικό Ένα Θεό, και ταυτόχρονα πίστη ότι ο Χριστός -για να είναι μαζί μας ΠΑΝΤΑ όπως λέει- είναι ξεκάθαρα Θεός και Κύριος.

Ο Θωμάς, μετά την Πεντηκοστή και την εντολή του Χριστού: «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη», μετέβη, δίδαξε το Ευαγγέλιο στην Ανατολή, στους Πέρσες και τους Ινδούς, και βάπτισε πλήθος κόσμου. Στην Ινδία συνελήφθη, φυλακίστηκε και θανατώθηκε δια λόγχης. Όχι μόνο δηλαδή κήρυξε το Ευαγγέλιο του Χριστού, αλλά και μαρτύρησε με το αίμα του για τον Υιό του Θεού, όπως και οι υπόλοιποι απόστολοι και μαθητές Του -εκτός φυσικά από τον Ιούδα, που πρόδωσε και πήγε και απαγχονίστηκε, και τον Ιωάννη τον Θεολόγο, που πέθανε, μετά από πολλές κακουχίες και εξορία, σε βαθιά γεράματα.

Το άγιο λείψανό του μεταφέρθηκε τον 4ο αιώνα από την Συρία στην Κωνσταντινούπολη από τον Κωνστάντιο τον Β΄, το 1204 μεταφέρθηκε στη Ρώμη μαζί με πολλά άλλα λείψανα αγίων, που εκλάπησαν ως λάφυρα κατά την 4η Σταυροφορία. Η Κάρα του αποστόλου Θωμά βρίσκεται στη Μονή αγίου Ιωάννου Θεολόγου Πάτμου. Αποτμήματα του ιερού λειψάνου του βρίσκονται στη Μονή Παντελεήμονος Αγίου Όρους, στο Κοπτικό Πατριαρχείο της Αιγύπτου και στον Συρο - Ιακωβιτικό Ναό της Μοσούλης (βλ. και el.wikipedia.org/wiki/Απόστολος_Θωμάς, & www. saint. gr/1027/ saint. aspx). Ιστορικές πληροφορίες για τον απόστολο Θωμά βρίσκουμε στον άγιο Ιππόλυτο Ρώμης, σε ελληνικό χειρόγραφο που φυλάσσεται στην Ρώμη, το ελληνικό Gr 1510 του Παρισιού, συριακό χειρόγραφο από τη Μονή του Σινά, αιθιοπικά και αρμενικά κείμενα, τον Ωριγένη, Ευσέβιο στην Εκκλησιαστική του Ιστορία, Γρηγόριο το Θεολόγο, άγιο Αμβρόσιο, άγιο Ιερώνυμο, άγιο Εφραίμ, Ρουφίνο και Σωκράτη το Σχολαστικό στις Εκκλησιαστικές τους Ιστορίες (βλ. oodegr. co/ oode/ grafi/ kritiki/ma 8ites1.htm).

Τι πίστευαν (αλλά και πιστεύουν με διάφορες παραλλαγές) οι Γνωστικοί

Και ενώ αυτή είναι η πίστη της Εκκλησίας δια πολλών μαρτυριών, ο Γνωστικισμός παρουσιάσθηκε ως ύπουλος εχθρός του Χριστιανισμού και προσπάθησε να αλλοιώσει το περιεχόμενό του. Όταν μιλάμε για Γνωστικισμό, αναφερόμαστε σε ομάδες αιρετικών και αποκρυφιστών (σήμερα της Νέας Εποχής), οι οποίοι βασίζονταν (και βασίζονται) πάνω στην δήθεν «γνώση» κρυμμένων αληθειών και όχι στην χριστιανική πίστη για την σωτηρία.

Σε αντίθεση με τα εκκλησιαστικά Ευαγγέλια, η γνωστική φιλολογική παραγωγή δεν εστιάζεται σε ιστορικές γνώσεις και γεωγραφικές λεπτομέρειες, τοπωνύμια, ονόματα προσώπων της εποχής, πρωταγωνιστών και παραγόντων στα χρόνια του Ιησού, αλλά σε μυθολογικούς και φιλοσοφικούς ακροβατισμούς που οργανωμένα έχουν την αρχή τους αρκετά χρόνια μετά την σταύρωση και ανάσταση του Χριστού.

Ο Γνωστικισμός εκπροσωπούσε διάφορες μορφές εναλλακτικού Χριστιανισμού, συγκρουόμενος με την Ορθόδοξη αντίληψη περί Θεού, κόσμου, πίστης, σωτηρίας κ.λπ. Προωθούσε ένα πολυθεϊστικό μοντέλο θεοτήτων με ποιοτική διαβάθμιση μεταξύ τους και έντυσε με χριστιανικά ονόματα και έννοιες τις δικές του θέσεις για να γίνει πιστευτός. Στην Εκκλησία διαφυλάσσεται όμως ως τρόπος ζωής, και διδαχή δια των γενεών, η ΑΝΟΘΕΥΤΗ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, δηλαδή «ό,τι πάντοτε, παντού και από όλους πιστεύτηκε» (Βικέντιος Λειρίνου). Ο απ. Παύλος μιλάει εξάλλου για «Έναν Κύριο, μια πίστη, ένα βάπτισμα, ένα Θεό και Πατέρα όλων» (Εφεσ. 4,5), και πως η Εκκλησία «είναι στύλος και εδραίωμα της αληθείας» (Α΄ Τιμ. 3,15). Η Εκκλησία λοιπόν είναι ζωντανή, είναι το σώμα του Χριστού, με εμάς να αποτελούμε τα μέλη και ο Θεάνθρωπος την κεφαλή (βλ. Α΄ Κορ. 12,27).

Αναλυτικότερα, οι γνωστικοί, στο πνεύμα των οποίων ανήκει και το ευαγγέλιο του Ιούδα, αλλά και πολλά σύγχρονα βιβλία, ισχυρίζονταν και ισχυρίζονται ότι υπήρχε ένας κορυφαίος θεός και πολλοί κατώτεροι θεοί, αρσενικοί ή θηλυκοί, που ξέπεσαν από τον ουράνιο κόσμο και αναμείχθηκαν με την ύλη, οπότε και δημιουργήθηκε ο άνθρωπος από έναν τέτοιο μοχθηρό θεό (όπως ήταν γι’ αυτούς ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης). Τόσο δηλαδή ο δημιουργός θεός όσο και η ύλη είναι κάτι το κακό για τον Γνωστικισμό. Πίστευαν λοιπόν πως έπρεπε να απαλλαγούν από το σώμα τους, το οποίο θεωρούσαν και θεωρούν ως φυλακή και τάφο της ψυχής. Δίδασκαν ότι ο Χριστός ήταν ένας τέτοιος κατώτερος θεός, που φαινομενικά και μόνο έγινε άνθρωπος, φαινομενικά σταυρώθηκε και φαινομενικά αναστήθηκε (Δοκητισμός).

Κάθε άνθρωπος, ισχυρίζονται, έχει μέσα του θείους σπινθήρες, που μπορούν να μας κάνουν όλους «Χριστούς», ενωμένους με τη θεότητα ουσιαστικά (όχι κατ’ ενέργειαν Θεού, όπως δέχεται η Εκκλησία), αλλά και χωρίς την ανάγκη μετάνοιας και κάθαρσης από τα πάθη. Απλώς δηλαδή ανακαλύπτοντας τις κρυμμένες, εσωτερικές, και εν υπνώσει υποτίθεται ευρισκόμενες, παραψυχολογικές ικανότητες μέσα μας.

Τα γνωστικά κείμενα, ή όπως κακώς λέγονται ‘ευαγγέλια’ (διαφορετικά ως προς τη δομή και το περιεχόμενο από τα κανονικά Ευαγγέλια), δεν τα έγραψαν οι μαθητές του Χριστού, αλλά κάποιοι κύκλοι που δανείστηκαν και χρησιμοποίησαν τα ονόματα των αποστόλων και των μαθητών του Χριστού για να προσδώσουν κύρος στα γραφόμενά τους. Γράφτηκαν από τον 3ο αιώνα και εξής, και όχι στα χρόνια του Ιησού. Έχουν θεολογία τελείως διαφορετική από εκείνη της Εκκλησίας και βασίζονται στην (άμεση) «γνώση» κρυμμένων υποτίθεται αληθειών («εποπτείες» και οράματα) και όχι στην πίστη στον Τριαδικό Θεό. Τέτοιου είδους κείμενα με την ονομασία ‘ευαγγέλια’ είναι του «Θωμά», του «Φιλίππου», της «Μαρίας», των «Αιγυπτίων» και της «Αληθείας», που ανακαλύφθηκαν στο Nag Hammadi της Άνω Αιγύπτου, το 1945, μαζί με πολλά άλλα απόκρυφα κείμενα.

Το γνωστικό «ευαγγέλιο του Θωμά»

Στο γνωστικό «ευαγγέλιο του Θωμά»: επισημαίνεται η αυτογνωσία ως οδός προς την τελείωση (και όχι η Χάρις του Θεού), η γνώση σώζει (και όχι η Λειτουργική ζωή) και περιέχεται διαστρέβλωση των λόγων του Θεανθρώπου, αφού εμφανίζεται να μιλά ακατανόητα και να εννοεί άλλα αντί των συνηθισμένων (π.χ. όταν μιλάει ο Ιησούς για μεγάλο ψάρι και καλή γη εννοεί τη γνώση και τους γνωστικούς, το χωράφι σημαίνει τον κόσμο, το ρούχο το σώμα κ.λπ.). Η σωτηρία προσφέρεται ως  απόκτηση εσωτερικής συνείδησης και τα πολλαπλάσια θεωρούνται ως έκπτωση (λ.χ. η δημιουργία απογόνων), διότι χάνεται υποτίθεται η γνωστική ενότητα.

Η εκκλησιαστική ζωή αναφέρεται ως τυπική και όχι ως ουσιαστικό βοήθημα των πιστών (είναι κατά της νηστείας, της προσευχής και των καλών έργων) και έχει αιχμές εναντίον της σωματικής γέννησης του Κυρίου (αφού η σάρκα δεν είναι κάτι το καλό και αιώνιο για τους γνωστικούς). Ο τέλειος γνωστικός διακόπτει μάλιστα τις σχέσεις του με την οικογένειά του για να είναι μόνος και απερίσπαστος (θυμίζει τακτική σύγχρονων νεοεποχίτικων παραθρησκευτικών ομάδων). Τα φύλα πρέπει να εξισωθούν και να καταργηθούν για να εισέλθουν οι άνθρωποι στη βασιλεία του Θεού. Διότι λέγει: «όταν κάνετε τα δύο ένα …… και το αρσενικό και το θηλυκό τα κάνετε ένα, ώστε το αρσενικό να μην είναι αρσενικό και το θηλυκό να μην είναι θηλυκό …. τότε θα εισέλθετε (στη βασιλεία)» (Απόκρ. Χριστ. Κείμ. Α΄, σελ. 309).

Για τη γνωστική διδασκαλία το πνεύμα βρίσκεται σε έχθρα προς την ύλη και υπάρχει μεταφυσική αντίθεση μεταξύ πνεύματος και σώματος. Με τη λέξη ‘πλούτος’ υπονοείται το πνεύμα και με τη λέξη ‘φτώχεια’ το σώμα.  Ο κόσμος και τα υλικά χαρακτηρίζονται ως ‘πτώματα’ και διακρίνονται οι εσωτερικοί χριστιανοί (μύστες) από τους επιφανειακούς (πλατειές μάζες). Η μυστική γνωστική διδασκαλία χαρακτηρίζεται ως ‘άγια’ και ως ‘μαργαριτάρια’ που δεν πρέπει να δοθούν στους ‘χοίρους’, δηλαδή στους συνηθισμένους ανθρώπους. Υπάρχει και η αντιφεμινιστική διδασκαλία, σύμφωνα με την οποία μόνο οι γυναίκες που θα γίνουν άνδρες θα μπουν στη βασιλεία του Θεού (βλ. ‘Απόκρυφα χριστιανικά κείμενα Α΄, Απόκρυφα Ευαγγέλια’, Ιωάννη Καραβιδόπουλου, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλ. 2006).

Το παραθέτουμε αυτό γιατί ορισμένοι νομίζουν ότι η Εκκλησία δήθεν υποβιβάζει τις γυναίκες, ενώ ο γνωστικισμός είναι που στην ουσία τις υποβιβάζει. Μέσα στον εκκλησιαστικό γάμο, αντίθετα, ούτε το σώμα ούτε η ερωτική συνεύρεση αντιμετωπίζονται αρνητικά, αφού συμβάλλουν στο ψυχοσωματικό δέσιμο του ζευγαριού, σε μια βαθειά οικειότητα και αλληλογνωριμία, σε μια υγιή διέξοδο από την πύρωση της σάρκας και στην γέννηση των παιδιών. Ο σκοπός βέβαια του εκκλησιαστικού γάμου δεν είναι μόνο βιολογικός ή κοινωνικός, αλλά πρωτίστως θεολογικός, ήτοι σωτηριολογικός. Ο σκοπός του ως μυστηρίου είναι η σωτηρία της οικογένειας και η ένωση των μελών της με την Χάρη του Θεού. Με αυτές τις προϋποθέσεις, η γυναίκα μέσα στην Εκκλησία έγινε κυρία, συνδημιουργός και συμπροστάτης των παιδιών και της οικογένειας. Έξω από τον ευλογημένο γάμο, και τη χριστιανική εννοείται συνείδηση, παρέμεινε η γυναίκα ένα ανώνυμο θηλυκό, που ικανοποιεί τις ορέξεις των ανδρών ή την χρησιμοποιούσαν για τελετές και θυσίες και ιερή πορνεία ώστε να αποδίδει και πάλι στους άντρες οικονομικά οφέλη και εξουσία. Αυτό γινόταν σε μεγάλη έκταση στα προχριστιανικά και στα εκ παραλλήλου με αυτόν παγανιστικά μυστήρια  (βλ. Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου, ‘Αθώος’, Αποστολικής Διακονίας Εκκλησίας της Ελλάδος, β΄ έκδ. 1996, σελ. 181).    

Το γνωστικό «Βιβλίο του Θωμά του Αθλητή»

Εδώ λαμβάνει χώρα ένας αποκαλυπτικός διάλογος μεταξύ του αναστημένου Χριστού και του Ιούδα-Θωμά, ο οποίος ονομάζεται ‘αθλητής’ γιατί αγωνίζεται κατά των σωματικών παθών. Προέρχεται ίσως από την Συρία του 3ου αιώνα.  Ο Χριστός και εδώ βέβαια φωτίζει και προσφέρει την αλήθεια στους μη γνωρίζοντες πώς να ζήσουν για να σωθούν. Η σωτηρία προσφέρεται όμως μόνο στους ασκητές και σε όσους καταπολεμούν την αισθητική ζωή. Αποκλειστικά στον Θωμά αποκάλυψε τα όσα αποκάλυψε ο Σωτήρας και αυτό είναι γνωστό μοτίβο στα γνωστικού τύπου κείμενα.

Επισημαίνεται και πάλι η αυτογνωσία ως το παν για την εύρεση της αλήθειας και την απαλλαγή από την άγνοια. Ο Ιησούς βρίσκεται μεταξύ αναστάσεως και αναλήψεώς του. Αποκαλύπτει ότι το σώμα ζώων και ανθρώπων είναι κτηνώδες (αντίθεση στην ύλη) γιατί προέρχεται από συνουσία και θα χαθεί. Η σωτηρία είναι η απαλλαγή από τη λαγνεία και τη σεξουαλικότητα. Όσοι απομακρύνονται από την αλήθεια είναι αμαθείς και βρίσκονται σε αυταπάτη που φυλακίζει σε ψεύτικη ηδονή, σε ακόρεστο χαλινάρι. Δεν αρμόζει εμμονή στα φθαρτά και παροδικά. Όλα τα ορατά και η σάρκα  θα καταστραφούν στην άβυσσο (αντίθεση στην ανάσταση των νεκρών). Οφείλουν οι πιστοί επομένως να απεγκλωβιστούν από την σωματική ομορφιά για να μην φυλακιστούν στον Τάρταρο και την θλίψη του Άδη. Η αλήθεια πρέπει να ανακαλυφθεί όσο βρίσκονται στο σώμα, γιατί διαφορετικά δεν θα σωθούν εν ημέρα Κρίσεως. Η αφροσύνη και η δουλεία οδηγεί στο σκοτάδι και τον θάνατο. Η ερωτική έλξη θεωρείται μεγάλο αμάρτημα και ψυχικό μόλυσμα. Η μόνη λύση είναι η πνευματική ανάπαυση, η ελευθερία από τα πάθη, με σκοπό την ένωση με τον Θεό (βλ. ‘Χριστιανικός Γνωστικισμός, εκδόσεις Άρτος Ζωής, Αθ. 2004).

Τα απόκρυφα κείμενα

Από τον 2ο αιώνα και μετά, συντάχθηκαν πολλά απόκρυφα χριστιανικά κείμενα, που κυκλοφορούσαν ανάμεσα στα κανονικά Ευαγγέλια και που η Εκκλησία ήδη από τα πρωτοχριστιανικά χρόνια είχε επισημάνει, εφιστώντας την προσοχή στους πιστούς να μην παρασυρθούν και τα θεωρήσουν γνήσια. Τα ψευδεπίγραφα αυτά Ευαγγέλια, ενώ δεν έχουν θεοπνευστία στις σελίδες τους, έχουν στην πραγματικότητα περιεχόμενο νόθο, γι’ αυτό και απορρίφθηκαν από την Εκκλησία.

Τα απόκρυφα κείμενα αναφέρονται σε γεγονότα και πρόσωπα της Καινής Διαθήκης, παραποιούν την πραγματική ιστορία, εισαγάγουν μύθους σε ιστορικό πλαίσιο, τροποποιούν το αληθινό νόημα των προτάσεων και καταστάσεων, ή προσπαθούν να γεμίσουν με αρκετή φαντασία τα μισοτελειωμένα κατά την γνώμη των συγγραφέων τους περιστατικά και κενά σημεία των Ευαγγελίων, για τα οποία δεν έχουμε πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη και από άλλες ιστορικές πηγές {Παιδική ηλικία της Θεοτόκου και του Ιησού (από 13-30 ετών), φυγή στην Αίγυπτο, κάθοδος του Χριστού στον Άδη, τα μετά την ανάληψη, κήρυγμα, βίος και θαύματα των αποστόλων μετά το τέλος του βιβλίου των Πράξεων κ.λπ.}.

Τα απόκρυφα κείμενα έτυχαν δια μέσου των αιώνων διαφορετικής αντιμετώπισης από πλευράς εκκλησιαστικών ανδρών, αλλά και επιστημόνων. Ορισμένα κατηγορήθηκαν αμέσως ως παντελώς ακατάλληλα, άλλα διέσωσαν ονόματα, πληροφορίες και στοιχεία από την πρωτοχριστιανική παράδοση. Από τα κείμενα αυτά (που χωρίζονται σε Ευαγγέλια, Πράξεις, Επιστολές και Αποκαλύψεις), σπουδαία για την σύγχρονη έρευνα θεωρούνται και τα εξής: Το Πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου, το Ευαγγέλιο του Νικοδήμου, το κατά Πέτρον Ευαγγέλιο, το κατά Θωμάν Ευαγγέλιο, το Κήρυγμα Πέτρου, οι Πράξεις του Παύλου, οι Πράξεις του Ιωάννου, η Αλληλογραφία Παύλου και Σενέκα, η Αποκάλυψη Πέτρου, η Αποκάλυψη Θωμά κ.α. (βλ. Ιω. Καραβιδόπουλου, «Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη», εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλ. 1998). 

Το απόκρυφο «Κατά Θωμάν ευαγγέλιο της Παιδικής Ηλικίας»

Θα αναφέρουμε το «Κατά Θωμάν ευαγγέλιο της Παιδικής Ηλικίας» του Ιησού, για να δούμε τις αφελείς ιστορίες που περιέχει και να συγκρίνουμε με τα 4 Ευαγγέλια της Εκκλησίας (της Καινής Διαθήκης). 

Στο ‘κατά Θωμάν ευαγγέλιο’, το παιδάκι Ιησούς χτύπησε παλαμάκια και πέταξαν τα πουλάκια από πηλό που είχε φτιάξει, ξέρανε (έκανε ξερό, αφαίρεσε τη ζωή σε) ένα παιδί που του χάλασε μερικές λακκούβες με νερό με τις οποίες έπαιζε, σκότωνε με το λόγο του άλλα παιδιά του χωριού αν τύχαινε και έπεφταν πάνω του ή τον ενοχλούσαν, έχασαν το φως τους όσοι τον κατηγορούσαν, έναν δάσκαλο που χτύπησε το παιδί Ιησούς στο κεφάλι τον καταράστηκε και πέθανε αμέσως και άλλα τέτοια ‘υπέροχα’(!).

Όλα αυτά δείχνουν εντελώς διαφορετικό πνεύμα από τα Ευαγγέλια της Εκκλησίας και από τη χριστιανική συνείδηση για το τι είναι ο Ιησούς, ο οποίος ‘διήλθεν ευεργετών’ και θεράπευε ‘κάθε νόσο και αδυναμία’ ανάμεσα στο λαό. Έκανε μόνο το καλό και προτίμησε να σταυρωθεί ο ίδιος πάνω στο σταυρό, αντί να σταυρώσει άλλους.

Το απόκρυφον «Πράξεις Θωμά»

Στις «Πράξεις Θωμά» εμφανίζονται οι δαίμονες (που φαίνεται εδώ να διαθέτουν και γιους) να κακοποιούν σεξουαλικά γυναίκες και μάλιστα χωρίς τη θέλησή τους. Πέρα από το άτοπον μιας τέτοιας υπόθεσης, η Εκκλησία πιστεύει αντίθετα ότι αν δεν ανοίξει ένας άνθρωπος «παράθυρα» και «πόρτες» στον σατανά (με ακάθαρτους λογισμούς, βλάσφημα λόγια και έργα ρυπαρά, επισκέψεις σε μάγους και μέντιουμ, εγκληματικές ενέργειες, ειδωλολατρικές θυσίες κ.α.), το πονηρό πνεύμα δεν μπορεί να πλησιάσει, αν δηλαδή δεν έχει δημιουργηθεί στροφή της θέλησης του ανθρώπου προς το κακό και δεν συνεργαστεί με διαφόρους τρόπους ο ίδιος ο άνθρωπος με αυτό.

Με παρόμοιο φανταστικό τρόπο στο συγκεκριμένο απόκρυφο, ένας άγριος όνος κήρυξε στους παρευρισκόμενους και προφήτευσε ότι τα χειρότερα θα συμβούν για τους ασεβείς και ψευτοπροφήτες που θα κηρύξουν την αμαρτία, πονηριά και διαφθορά. Μια γυναίκα, η Μυγδονία, αρνείται παντελώς στον σύζυγό της, τον Χαρίσιο, την ερωτική συνεύρεση, φωνάζοντάς του ότι αναπαύεται πλέον στον Ιησού. Ο Ιησούς όμως ευλόγησε τον εν Κανά γάμο και άρα και την απόκτηση απογόνων, ενώ δεν αρνήθηκε να μετατρέψει και το νερό σε κρασί, άρα ευλόγησε και την ψυχαγωγία [Οι εγκρατιτικοί κύκλοι, που χρησιμοποιούσαν το «Πράξεις Θωμά», τελούσαν την Θ. Ευχαριστία με άρτο και ύδωρ, όπως το βλέπουμε στις ‘Πράξεις Πέτρου’ και τις ‘Πράξεις Παύλου’, και όχι με άρτο και οίνο, όπως τελείται στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Το συγκεκριμένο απόκρυφο ήταν σε χρήση και στους Μανιχαίους]. Ο ίδιος ο Ιησούς εξάλλου χρησιμοποιούσε κρασί με το φαγητό του (Ματθ. 26,29), καταφάσκοντας τις καθημερινές, υγιείς εκδηλώσεις της ζωής. Αλλά και ο απόστολος Παύλος συστήνει στον Τιμόθεο τη χρήση μικρής ποσότητας κρασιού για το στομάχι του και τις συχνές του ασθένειες (Α΄ Τιμ. 5,23).

Σε κάποια σημεία του κειμένου διδάσκεται από τον απόκρυφο Θωμά ότι σωτηρία είναι η απαλλαγή και αναχώρηση της ψυχής από το σώμα, όπως πίστευαν άλλωστε πολλοί από τους Έλληνες και Ρωμαίους φιλοσόφους (π.χ. Πλάτωνας, Σωκράτης, Πλωτίνος, Μ. Αυρήλιος), για τους οποίους, σε αντίθεση με τον Χριστιανισμό, το σώμα εθεωρείτο τάφος (‘σήμα’) της ψυχής, φυλακή, πτώμα.

Οι πληροφορίες που δώσαμε εδώ –αυτό δεν σημαίνει πως δεν βρίσκουμε σε απόκρυφα κείμενα και ευσεβή λόγια και εικόνες για το Θεό, το έργο του Χριστού κ.λπ.- καταγράφτηκαν για να φανεί πόσο απέχει σε ποιότητα η υγιής διδασκαλία της Εκκλησίας και των Ευαγγελίων από τα γνωστικά και απόκρυφα κείμενα, που αλλοιώνουν το πνεύμα της διδασκαλίας του Χριστού και των αποστόλων. Διότι πολλοί που δεν γνωρίζουν, νομίζουν ότι η Εκκλησία κρύβει την αλήθεια και ότι απέρριψε βιβλία άξια ιδιαίτερης προσοχής (όπως θεωρούν εσφαλμένα ότι είναι τα απόκρυφα), ενώ δήθεν μάς προσφέρει ό,τι Εκείνη θέλει. Ουδέν αναληθέστερον τούτου! Δεν πρόκειται για μηχανορραφίες και κρυφές ενέργειες με τις οποίες ‘πέρασε’ στους πιστούς δικές της απόψεις, όπως προσπαθούν να παρουσιάσουν ότι έγινε διάφορα ανιστόρητα και μη επιστημονικά βιβλία (λ.χ. Κώδικας ντα Βίντσι), αλλά για συνείδηση όλων των μελών της Εκκλησίας, πανταχού της γης, ότι τα απόκρυφα δεν απηχούν την αλήθεια του Τριαδικού Θεού και του Ιησού Χριστού. Πρόκειται για φανταστικές ενέργειες, θαύματα, λόγους, που λοξοδρομούν και από τη λογική, όχι μόνο από την εκκλησιαστική ζωή.

Αναληθής και ανιστόρητη είναι ακόμη η πληροφορία ότι οι χριστιανοί έκαιγαν κείμενα που τα θεωρούσαν αιρετικά, ή που ήθελαν να αποκρύψουν. Πρόκειται για παραπληροφόρηση που σήμερα ακούγεται για να δυσφημήσει τον Χριστιανισμό (βλ. Wilson N.G./ Reynolds L.D., ‘Αντιγραφείς και φιλόλογοι’, εκδ. ‘Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ)’, Νοέμβριος 2004). Αυτό που έκαναν, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι χριστιανοί αντιγραφείς ήταν απλά να μην αντιγράφουν τα αιρετικά συγγράμματα ή να τα αφήνουν σε δυσπρόσιτα μέρη, ίσως για να ξεχαστούν από την ιστορία. Απόδειξη του σεβασμού των εκκλησιαστικών ανδρών προς όλα τα κείμενα είναι:

(α) ότι ορισμένα απόκρυφα (τα λιγότερο φανταστικά και προς ευσέβεια κείμενα) διαβάζονταν αρχικά ως κατανυκτικές διηγήσεις από πιστούς σε κατά τόπους Εκκλησίες (βλ. π.χ. Bart D. Ehrman, Χαμένες μορφές του Χριστιανισμού, εκδ. Ενάλιος, 2008, σελ. 63), και

(β) ότι οι βυζαντινοί στη συνέχεια αντιγραφείς (καλόγηροι μάλιστα) διέσωσαν με επιμέλεια κοσμικά, θύραθεν κείμενα, ακόμη και του Αριστοφάνη, που θα τα είχε ξεχάσει διαφορετικά η ιστορία. Ο Αρέθας Καισαρείας λ.χ. ανέπτυξε σημαντικό εκδοτικό-φιλολογικό έργο της θύραθεν γνώσεως και υπήρξε κάτοχος μιας σημαντικής βιβλιοθήκης αρχαίων φιλοσόφων, στην οποία διαφυλάχθηκαν σπουδαία κοσμικά έργα (πολυπληθέστερα των θεολογικών), μεταξύ άλλων του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Αίλιου Αριστείδη, του Αθήναιου, του Δίωνος Χρυσοστόμου, του Ευκλείδη κ.λπ. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι και ο Αρέθας (όπως και ο Φώτιος), έδινε μεγαλύτερη έμφαση στην αντιγραφή αρχαίων έργων παρά στα έργα χριστιανών συγγραφέων, επειδή τα πρώτα κινδύνευαν βέβαια να εξαφανιστούν (Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, asiaminor.ehw.gr/ Forms/fLemma Body.aspx? lemmaid=3726 ). Μάλιστα, ο «σοφότατος» και στην κοσμική γνώση, όπως αποκαλείται από τους Συνεχιστές του Θεοφάνη, Μέγας Φώτιος, στην «Μυριόβιβλο» ή «Βιβλιοθήκη του», αναφέρεται σε 280 συγγραφείς της εκκλησιαστικής και της θύραθεν παιδείας. Τέλος, μόνο χάρη στο Μ. Φώτιο έχουμε αποσπάσματα από τους Κτησία, Κόνωνα, Μέμνονα και τα χαμένα βιβλία του Διοδώρου (el.wikipedia.org/wiki/ Πατριάρχης_Φώτιος_ Α΄#. CE.A4. CE.BF_.CE. AD. CF.81.CE. B3.CE.BF_.CF.84.CE. BF.CF. 85).

Το μήνυμα της Εκκλησίας στον σύγχρονο άνθρωπο

Ο Θωμάς είναι  ο απόστολος του Χριστού που συνδυάζει αρμονικά πίστη και γνώση, την έρευνα με εμμονή στην Παράδοση. Αρνείται την άκριτη γνώση και η θρησκευτικότητά του θέλει να έχει ουσιαστικό περιεχόμενο. Το «πίστευε και μη ερεύνα», απ’ όποιους κι αν διαδόθηκε, δεν έχει στήριγμα ούτε στην Αγία Γραφή ούτε στη ζωή της Εκκλησίας. Ο Χριστός αντίθετα προτρέπει όλους τους αναζητητές της αλήθειας ως εξής: «Εσείς ερευνάτε τις Γραφές γιατί νομίζετε ότι σ’ αυτές υπάρχει η αιώνια ζωή. Καλά κάνετε! Όμως η Αγία Γραφή ΓΙΑ ΜΕΝΑ ΜΑΡΤΥΡΕΙ. Αν στα ιερά σας βιβλία δεν βρείτε Εμένα δεν έχετε κερδίσει τίποτε. Διότι η αιώνια ζωή είμαι Εγώ». Αυτό είναι το νόημα του Ιω. 5,39, στο οποίο ο Χριστός όχι μόνο δεν αρνείται αλλά ενισχύει την έρευνα για Εκείνον, φτάνει να είναι έγκυρη και αξιόπιστη. Οι υπαρξιακές αναζητήσεις πρέπει να περιέχουν γνώση, αλλά και συναίσθημα, θέληση, πράξη, πίστη κ.λπ., για να είναι γνήσιες και να οδηγούν στην αλήθεια. Από μόνη της η λογική χωλαίνει, αλλά δεν απορρίπτεται. Η πίστη είναι προσωπική περιπέτεια που αγγίζει ολόκληρο τον άνθρωπο και ενεργοποιεί όλες τις λειτουργίες του. Είναι υπέρλογη, μα όχι παράλογη. Αυτό μας το μαθαίνει πολύ ωραία ο Θωμάς. Ο οποίος ήθελε να βαδίζει σε στέρεο έδαφος και η χριστιανική του πίστη να μην χάνεται σε φανταστικές απογειώσεις.

Ο Θωμάς, που ψηλάφησε τον Χριστό και η πίστη του γιγαντώθηκε ΕΜΠΕΙΡΙΚΑ, που μαρτύρησε ως απόστολός Του δια λογχισμού, που δεν έμεινε μόνο σε μια πίστη «της παράδοσης και της κληρονομιάς», όπως ακούμε κάποιους να λένε χωρίς να ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν το περιεχόμενό της, εκπροσωπεί ιδιαίτερα τον σύγχρονο άνθρωπο.

Η Εκκλησία, σε όσους αμφιβάλουν για την ανάσταση και Θεότητα του Ιησού προτείνει τη ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ και κατανόηση του Χριστού (όπως στον Θωμά, που αν και κυριεύεται από «λογικές» αμφιβολίες, δεν αρνείται αλλά μένει σταθερά στην εκκλησιαστική κοινότητα και περιμένει την αποκάλυψη του Θεού εν τη καρδία αυτού), το άνοιγμα στην υγιή έρευνα της πίστης, στην ΥΠΕΥΘΥΝΗ ενασχόληση με το μυστήριο του προσώπου Του και με όλες τις Βιβλικές και Εξωβιβλικές παραμέτρους και πληροφορίες που συνοδεύουν τη ζωή Του: τη μοναδική διδασκαλία Του, τις προφητείες γι’ αυτόν αλλά και τις προφητείες του ιδίου που πραγματοποιήθηκαν, τα θαύματά Του, το μαρτύριο των αποστόλων και τη μεταστροφή και το μαρτύριο του αποστόλου Παύλου, τα θαύματα των χιλιάδων αγίων στην ιστορία στο όνομά Του, τη λιτότητα και σοβαρότητα των ευαγγελικών διηγήσεων, την αρχαιολογική επικύρωση των πόλεων, ονομάτων, τίτλων, θεσμών, προσώπων της εποχής Του κ.λπ. Κορυφαίο όμως στάδιο της πίστης είναι η αγάπη και κοινωνία με τον Θεό ΓΙ’ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΙΔΙΟ και όχι για τα οφέλη που ενδεχομένως θα έχουμε από τη σχέση μαζί Του. Η υγιής σχέση με το Θεό δεν είναι σχέση συμφερόντων, αλλά μοιάζει με τη σχέση παιδιών προς τους γονείς τους, με τη σχέση στενών φίλων μεταξύ τους, με τη σχέση αγαπημένων προσώπων, που αναζητούν ο ένας τον άλλο ακριβώς γιατί αγαπιούνται και δεν επιζητούν τίποτε περισσότερο.

Εκεί που θεραπεύονται, με την εμφάνιση και τη Χάρη του Αναστημένου, η αρχική ολιγοπιστία, ο φόβος, η δειλία –αισθήματα που παίδευαν τους αποστόλους μετά τον θάνατο του Ιησού- εκεί τα γεγονότα είναι αληθινά και δεν χωρούν παραισθήσεις. Ο αναστάς Κύριος εμφανίζεται και δίνει παρηγοριά και θάρρος, φυγαδεύει την προσωπική αποτυχία, τα αισθήματα εγκατάλειψης, επουλώνει τραύματα, εγκαινιάζει τη νέα ζωή των εσχάτων, πάντοτε ιστορικά, υπαρξιακά και πνευματικά, όχι μυθιστορηματικά, γεγονός που φανερώνει η μετέπειτα ΠΛΗΡΩΣ ΑΛΛΑΓΜΕΝΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ, όπως φαίνεται στις Πράξεις των Αποστόλων. Ο Χριστός άλλωστε, που είναι η Αυτοζωή, είχε αναστήσει τον τετραήμερο νεκρό Λάζαρο και με την Μεταμόρφωσή Του οδήγησε την Πρώτη Εκκλησία Του στο νόημα της χριστιανικής ζωής: «Θαρσείτε. Ο Κύριος ζει!» Το νόημα της ζωής βρίσκεται: Στην προσωπική και πνευματική αναγέννηση, στην Χριστοκεντρική ερμηνεία της καθημερινότητάς μας, στην έλευση του Παρακλήτου ώστε να φωτίσει τις σκοτεινές πτυχές και να διώξει τους μύχιους φόβους μας, στην μυστηριακή ένωση με τον Κύριο, στο ξεπέρασμα του θανάτου και τη χαρά της αναστάσεώς μας, και τέλος, στην προσμονή της αιώνιας ζωής και την χαρισματική ένωση των εν μετανοία και εν καθάρσει ζώντων πιστών με τον αναστάντα Θεάνθρωπο.