«Το γεγεννημένον εκ τής σαρκός σαρξ εστι, και το γεγεννημένον εκ τού Πνεύματος πνεύμά εστι». (Ιωαν. 3:6)

«Ο γαρ άρτος τού Θεού εστιν ο καταβαίνων εκ τού ουρανού και ζωήν διδούς τω κόσμω.»  (Ιωαν.6:63)

«Τούτο δε φημι, αδελφοί, ότι σαρξ και αίμα βασιλείαν Θεού κληρονομήσαι ου δύνανται, ουδέ η φθορά την αφθαρσίαν κληρονομεί.»

****

Το βολικό  των μαθηματικών είναι η αξιοπιστία και η προβλεψιμότητά τους. Ανεξάρτητα από το πόσο λαμπρός ή βαρετός μπορεί να είναι κάποιος, το ένα-συν-ένα πάντα θα είναι ίσον δύο. Ο πιο κακός άνθρωπος στον πλανήτη και ο μεγαλύτερος άγιος θα βρουν τα ίδια αθροίσματα. Αν ένας κακός άνθρωπος έχει ένα μήλο και κλέψει ένα άλλο, θα έχει δύο. Αν ο άγιος έχει δύο μήλα και δώσει ένα, θα έχει ένα. Αυτή, αν θέλετε, είναι η αρχή της «σάρκας και αίματος» - που δεν απαιτεί οτιδήποτε από εμάς. Τα μαθηματικά δεν είναι μια εγγενώς μετασχηματιστική επιστήμη.

Όμως υπάρχουν και κάτι άλλα πράγματα εκεί έξω. Πέντε καρβέλια ψωμιού και δύο ψάρια, διαιρούμενα με τον αριθμό 5.000, δεν θα έπρεπε να «δώσουν» επαρκείς μερίδες. Όμως, στα χέρια του Χριστού τα… μεριδο-μαθηματικά καταρρέουν, αφού τα 5+2 μας «έδωσαν» 5.000 και παραπάνω γεύματα. 

Η Βασιλεία του Θεού έχει αυτήν ακριβώς την υπερβατική πλευρά.  Οι Μαθητές εκείνοι που είδαν την σίτιση των 5.000+ ανθρώπων βρέθηκαν στα πρόθυρα μιας αλλαγής.  Οι Μαθητές δεν  μπορούσαν ακόμα να καταλάβουν  τι συνέβαινε, οι αντιφάσεις όμως  συσσωρεύονταν.

Το αδύνατο των όσων έβλεπαν από μέρα σε μέρα: τους τυφλούς που λάμβαναν την όρασή τους, τους χωλούς που μπόρεσαν να περπατήσουν, τον Χριστό που περπατούσε πάνω στο νερό, που μιλούσε στον άνεμο και την θάλασσα και τα έβλεπαν να Τον υπακούν, το νερό που έγινε κρασί… όλα αυτά συσσωρεύονταν σε μια κρίσιμη μάζα, η οποία εξερράγη μέσα στην ζωή τους με την Ανάσταση του Χριστού και το «άνοιγμα της κατανόησής τους (του νοός)».

Την μεταμόρφωση που έλαβε χώρα μέσα στους Μαθητές δεν μπορεί κανείς να την υποβαθμίσει: μια ομάδα σχετικά αμόρφωτων ψαράδων, φοροεισπρακτόρων και άλλων, γίνονται δάσκαλοι ενός εντελώς άρραφου χιτώνα Γραφικής ερμηνείας που ήταν αναμφισβήτητα χωρίς προηγούμενο. Τα γραπτά του Αποστόλου Παύλου και άλλων δίνουν σαφείς αποδείξεις ότι μέσα σε λιγότερο από 20 χρόνια, η πλήρης ερμηνευτική της Πασχάλιας ανάγνωσης της Γραφής ήταν ήδη στην θέση της.  Καμία εξελικτική διαδικασία δεν μπορεί να εξηγήσει μια τέτοια ανάπτυξη. Η ίδια η Καινή Διαθήκη είναι απόδειξη της Ανάστασης του Χριστού.

Όμως αυτό που βλέπουμε δεν είναι έργο κάποιας υπαγόρευσης. Οι Απόστολοι έγραψαν και δίδαξαν από την αφθονία της καρδιάς τους, έχοντας οι ίδιοι μεταμορφωθεί από ψαράδες σε μυστικούς οραματιστές της Βασιλείας του Θεού. Οι ίδιοι αποτελούν αντιφάσεις χρήσιμες για κάποιον σκοπό – αντιφάσεις όχι μικρότερες από το νερό που μεταβλήθηκε σε κρασί. Μεταγενέστεροι δάσκαλοι θα έφερναν αυτό το όραμα σε διάλογο με τον ελληνιστικό πολιτισμό μεν, αλλά δεν θα έβλεπαν πιο βαθειά την ίδια την Βασιλεία.

Ποιος νους θα μπορούσε να «δει» τον Χριστό ως τον Αμνό του Πάσχα τότε;  Μάλιστα, ποιος νους θα μπορούσε να δει τον θάνατο και την Ανάσταση του Χριστού τότε, ως εκπλήρωση του ίδιου του Πάσχα;  Κάτω από το γράμμα της Παλαιάς Διαθήκης, κάτω από την επιφάνεια της ποίησής της, των ιστορικών διηγημάτων της, των προφητικών έργων της, η πρωτόγονη Εκκλησία ήταν αυτή που διέκρινε τον Ίδιο τον Χριστό, καθώς και την μορφή της Ιστορίας που σήμερα γνωρίζουμε ως το Ευαγγέλιο.

Το σχήμα της Ευαγγελικής ιστορίας δεν προέρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, αλλά διακρίνεται μέσα στην Παλαιά Διαθήκη - μετά από την Ανάσταση του Χριστού και την μετέπειτα διδασκαλία Του. Ο άγιος Ειρηναίος τον 2ο αιώνα αναφέρεται συγκεκριμένα στο σχήμα της ευαγγελικής ιστορίας και την ονομάζει «Αποστολική Υπόθεση». Ήταν το πλαίσιο και η θεμελιώδης κατανόηση του έργου του Χριστού.

Για παράδειγμα, το ότι «ο Χριστός πέθανε για τις αμαρτίες μας» δεν είναι άμεσα προφανές. Μπορεί να διακρίνεται μέσα στην Παλαιά Διαθήκη, αν κάποιος τύχει να καταλάβει, για παράδειγμα, πως τα «Τραγούδια του Παθητικού Δούλου» στον Ησαΐα (Ησ. 42:1-4, 49:1-6, 50:4-9, και 52:13-53:12) αναφέρονται στην πραγματικότητα στον Χριστό.  Αλλά και πάλι, αυτό δεν ήταν καθόλου προφανές. Ωστόσο, το ότι ο Χριστός «πέθανε για τις αμαρτίες μας» είναι ένα συγκεκριμένο μέρος της Αποστολικής Υπόθεσης.  Αναφέρεται ως μια «παράδοση» στην Α ́ Κορ. 15 («ό και παρέλαβον» – που μού παραδόθηκε). Όταν αυτή η παράδοση έγινε δεκτή και «αποδεκτή» (περισσότερα γι’ αυτό σε λίγο), τότε αποσπάσματα όπως τα Τραγούδια του Παθητικού Δούλου αρχίζουν να «ανοίγουν» και να δίνουν το βαθύτερο νόημά τους.

Όταν ένας Ευαγγελιστής μοιράζεται μια ιστορία για τον Χριστό και προσθέτει: «Αυτό έγινε για να εκπληρωθεί ο λόγος του Ησαΐα...», διαβάζουμε την παράδοση εν δράσει.  Τα ίδια τα χωρία όμως του Ησαΐα δεν δίνουν από μόνα τους κάποιο «κλειδί» για την ερμηνεία τους. Αυτό το «κλειδί» (δηλαδή η «Αποστολική Υπόθεση», πρέπει να έρθει πρώτο, πριν μπορέσουν να γίνουν φανερά τα άλλα.

Το δόσιμο αυτής της παράδοσης περιγράφεται στον Λουκά: 

«Είπε δε αυτοίς· ούτοι οι λόγοι ους ελάλησα προς υμάς έτι ων συν υμίν, ότι δει πληρωθήναι πάντα τα γεγραμμένα εν τω νόμω Μωϋσέως και προφήταις και ψαλμοίς περί εμού. 45 τότε διήνοιξεν αυτών τον νουν τού συνιέναι τας γραφάς, 46 και είπεν αυτοίς ότι ούτω γέγραπται και ούτως έδει παθείν τον Χριστόν και αναστήναι εκ νεκρών τη τρίτη ημέρα, 47 και κηρυχθήναι επί τω ονόματι αυτού μετάνοιαν και άφεσιν αμαρτιών εις πάντα τα έθνη, αρξάμενον από Ιερουσαλήμ. 48 υμείς δε εστε μάρτυρες τούτων». (Λουκάς 24:44-48)

Είναι σημαντικό να προσέξουμε πως αυτή η νέα ενόραση στις Γραφές περιγράφεται ως ένα νοητό γεγονός. Δεν περιγράφεται ως τεχνική ή στυλ ερμηνείας που διδάσκεται και μαθαίνεται. Αναφέρεται συγκεκριμένα ως αλλαγή του νου. Κατά τον ίδιο τρόπο, η συνεχιζόμενη –σωστή– κατανόηση του Ευαγγελίου είναι μια νοητική άσκηση.

Αυτή η νοητική αντίληψη είναι το κοινό νήμα των λειτουργικών κειμένων και ύμνων της Ορθοδόξου πίστεως. Η λειτουργική ζωή της Εκκλησίας έχει διττό σκοπό: την λατρεία του Θεού και την πνευματική διαμόρφωση του λαού του Θεού. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, πρέπει να υπάρξει μια κίνηση από το «σάρκα και το αίμα» στο «πνεύμα και ζωή». Αυτή είναι η πνευματική μεταμόρφωση που λειτουργεί μέσα στην ζωή της Εκκλησίας.

Αυτός είναι ο ίδιος λόγος που έχω γράψει εναντίον των δημοφιλών εννοιών της ηθικής. Η χριστιανική ζωή δεν αποτελείται από σάρκα και αίμα που αγωνίζονται για να συμπεριφέρονται καλύτερα. Αντίθετα, είναι η μεταμόρφωση της σάρκας και του αίματος σε πνεύμα και ζωή. Μόνο η «νέα κτίση» (Β ́ Κορ. 5:17) βλέπει και κατανοεί και βιώνει την νέα ζωή του Αναστημένου Χριστού.

Αυτή η πνευματική ικανότητα να βλέπουμε «κάτω από το γράμμα» και να αντιλαμβανόμαστε την αλήθεια, συνεχίζεται αμείωτη μέσα στην ζωή της Εκκλησίας. Είναι ιδιαίτερα εμφανής στις δογματικές διατυπώσεις των επόμενων αιώνων. Μόνο ένας νους, σωστά φωτισμένος, θα μπορούσε να μάθει να ομολογεί την Τριάδα στην πληρότητα του μυστηρίου Της. Το ίδιο ισχύει και για την Θεανθρωπότητα του Χριστού και την φύση της σωτηρίας μας μέσω Θείας ένωσης.

Αλλά αυτές οι συνήθειες της μεταμορφωμένης καρδιάς έχουν μειωθεί και αντικατασταθεί κατά τη διάρκεια των αιώνων σε πολλά μέρη του χριστιανικού κόσμου. Οι δογματικές διατυπώσεις έχουν γίνει στεγνές δηλώσεις που ακούγονται απλώς αρχαϊκές. Η μοντέρνα γλώσσα της ηθικής και της ψυχολογίας έχει εκτοπίσει σε μεγάλο βαθμό την αληθινή νοητική αντίληψη της αλήθειας. Το αποτέλεσμα είναι ένας Χριστιανισμός που, αν και συχνά χρησιμοποιεί τους όρους των Πατέρων, τους δίνει εντελώς διαφορετικές έννοιες. Δεν είναι πλέον τίποτα περισσότερο από ένα σύστημα ερμηνείας, που στην πραγματικότητα δεν απαιτεί καθόλου τον Ίδιο τον Θεό.

Ο κλασικός χριστιανισμός δεν είναι κάτι το ξεπερασμένο, απλώς έχει αντικατασταθεί από μια νέα θρησκεία που δανείζεται τους Χριστιανικούς όρους και τους επαναπροσδιορίζει. Είναι σαν τους σύγχρονους «Χριστιανούς» που παίρνουν ψωμί και κρασί (ή τα κοινότοπα υποκατάστατά τους  - π.χ. γκοφρέτες και φρουτοχυμούς) και προβαίνουν σε κάποια μορφή τελετουργικής συμμετοχής, και παρά ταύτα να διατείνονται -ως επί το πλείστον- πως έχει λάβει χώρα ένα ψυχολογικό δρώμενο. Αν και γίνεται προφορική επίκληση για «Σώμα και Αίμα» στις τελετές τους, σπεύδουν να μας πουν ότι είναι «απλώς συμβολική». Δεν υπάρχει κανένα παράδοξο, καμία αντίφαση, κανένα βάθος που θα πρέπει να διακρίνεται – μόνο η κενότητα της σύγχρονης ψυχολογίας.

Μόνο που η απλή ψυχολογία δεν μπορεί να κληρονομήσει την Βασιλεία του Θεού.

Και όμως, η απλή ψυχολογία είναι όντως το εργαλείο των περισσότερων σύγχρονων χειρισμών της Γραφής. Είτε είναι μια αδειανή Ιστορική ανάλυση Αγιογραφικής κριτικής - ή τα ποικίλα σχέδια της λεγόμενης κυριολεξίας - όλα τους χρησιμοποιούν τον διαλεκτικό-αναλυτικό λόγο (άρα ψυχολογία) για να εξηγήσουν αυτό που κανονικά μπορεί να γίνει γνωστό μόνο νοητικά. Ο «κυριολεκτικός» τύπος θα ισχυρισθεί πως ο Παθητικός Δούλος του Ησαΐα είναι πράγματι ο Χριστός. Όμως δεν έχει κάποια εξήγηση όταν το δηλώνει αυτό, εκτός από κάποια παραπομπή του στην Καινή Διαθήκη. Δεν το βλέπει, ούτε το διακρίνει, αλλά το λέει - σαν παπαγάλος. Και τότε θα στρέψει τον διαλεκτικό-αναλυτικό λόγο του μακριά από αυτά τα θεϊκά αποκαλυφθέντα μυστήρια, προκειμένου να στηλιτεύσει πως η Παλαιά Διαθήκη διδάσκει την εκδίκηση του Θεού και τις απαιτήσεις Του για μια αναγκαία δικαιοσύνη. Σε καμία περίπτωση δεν έχει «δει» κάτι ή να «γνώρισε» κάτι με τον τρόπο της Αποστολικής Εκκλησίας - πόσο μάλλον με τον τρόπο των νοητικών Πατέρων. Τις περισσότερες φορές, ο σύγχρονος κυριολεκτικός τύπος στην πραγματικότητα θα περιφρονήσει την «αλληγορία» και τις παραλλαγές της, όταν αυτές οι παραλλαγές είναι οι ίδιες τα εργαλεία των θεμελιωδών δογμάτων της Πίστης, που χρησιμοποιούνται ακόμη και από τον ίδιο τον Χριστό.

Η νοητική ζωή που κληρονομεί την Βασιλεία (αυτή που γεννιέται μέσα μας στο Βάπτισμα) μπορεί και ακούει τον άνεμο και βλέπει από πού έρχεται. Μπαίνει στις πύλες της κόλασης και περπατά μέσα στον παράδεισο. Εξορύσσει τους θησαυρούς που είναι θαμμένοι στον αγρό των Γραφών. Η κληρονομία της Βασιλείας είναι ένα υπομονετικό έργο νοητικής μεταμόρφωσης που λαμβάνεται μέσω της αναπόσπαστης ζωής της Παράδοσης. Αυτή είναι η αληθινά άφθονη, εν Χριστώ ζωή που έχει υποσχεθεί και που δίνεται μέσω του Αγίου Πνεύματος, μέσα στην Εκκλησία.