Περιεχόμενα

• Προλεγόμενα

• 1. Πώς μετονομάστηκε σε… «Βούλγαρος», ο Έλληνας ιεράρχης Ευγένιος Βούλγαρης!

• 2. Σας προβληματίζει η περίοδος της ‘Εικονομαχίας’; Εξαφανίστε την!

• Επίλογος

Στο εκτενές εισαγωγικό μας άρθρο είδαμε ότι η ιστοσελίδα του σμερδιάκωφ ασχολείται όχι με την ιστορία, αλλά με μια εμμονή ως προς την «εξαφάνιση» του ελληνισμού από την μεσαιωνική ιστορία.

Προλεγόμενα

Αν και πήραμε ήδη μια γεύση από τα τεχνάσματα που χρησιμοποιεί, θα δούμε στο σημερινό και κάποια επόμενα άρθρα ότι προκειμένου να πετύχει τον στόχο του δεν διστάζει να γράψει οτιδήποτε.

Για παράδειγμα, η εξωφρενική μετατροπή του Έλληνα ιεράρχη Ευγένιου Βούλγαρη σε… Βούλγαρο και η προσπάθεια εξαφάνισης της περιόδου της «Εικονομαχίας» με μοναδικό στήριγμα τα αποτυχημένα τελικά συμπεράσματα ενός και μόνο βιβλίου, φανερώνουν ιδεοληπτική συμπεριφορά.

Ελπίζουμε λοιπόν και το σημερινό άρθρο να βοηθήσει ώστε να γίνει κατανοητό ότι μόνο η απαξίωση αρμόζει σε τέτοιες ιστοσελίδες.

1. Πώς μετονομάστηκε σε… «Βούλγαρος», ο Έλληνας ιεράρχης Ευγένιος Βούλγαρης!

Είναι σαφώς καταγεγραμμένο στην βιβλιογραφία ότι ο Ευγένιος Βούλγαρης ήταν Έλληνας γεννημένος στην Κέρκυρα και η οικογένεια του καταγόταν από την Ζάκυνθο.

[ Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ‘Ηλίου’, τόμ. 4 (1955),  σελ.  751 ]

Αυτό επαναλαμβάνει και η πιο εξειδικευμένη σε θέματα εκκλησιαστικής ιστορίας Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια:

[«Ευγένιος ο Βούλγαρις», Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 5 (1964),  στ. 1007]

Άλλωστε από τις πηγές γνωρίζουμε ότι ο ίδιος ο ιεράρχης δηλώνει Έλληνας το Γένος και κάθε εθνικοαπελευθερωτική του ενέργεια αφορούσε μόνο την Ελλάδα και τους Έλληνες ή Γραικούς (χρησιμοποιούσε και τα δύο ονόματα ως ταυτόσημα).

Ο σμερδιάκωφ όμως, βλέπει σε ένα βιβλίο με τίτλο «Language and National Identity in Greece 1766-1976», να γράφει ο συγγραφέας του (Peter Mackridge) περίπου το εξής:

«Είδα στο βιβλίο του τάδε, μια παράθεση από ένα ανέκδοτο χειρόγραφο, ότι ο Ευγένιος Βούλγαρης δήλωσε ‘σλαβιανοβουλγαρικής καταγωγής’ στην Μ. Αικατερίνη της Ρωσίας κατά την πρώτη τους συνάντηση».

Επειδή εκτός άλλων αποκαλύπτουμε και τη δόλια χρήση που έγινε στο εν λόγω βιβλίο, θα δείξουμε αργότερα ότι ο Peter Mackridge γράφει τα παραπάνω με τόσο επιφυλακτικό τρόπο, που όποιος τα διαβάσει θα δει πόσο αδίστακτα υιοθετεί ο σμερδιάκωφ και την πιο αμφίβολη πληροφορία, αρκεί να εξυπηρετεί την ιδεοληψία του…

Αλλά ας υποθέσουμε προς το παρόν ότι ο σμερδιάκωφ είναι κάποιος που θέλει να γράφει τίμια ιστορικά κείμενα στο διαδίκτυο.

Όταν λοιπόν γράφεις ιστορικά κείμενα, έστω και ερασιτεχνικά, κάθε τι που γράφεις οφείλει να αποτελεί πεδίο στοιχειώδους σκέψης και έρευνας.

Για τα περί «σλαβιανοβουλγαρικής καταγωγής» λ.χ. υπάρχει το ενδεχόμενο να μην είναι τόσο ασφαλή αφού έχουν αντληθεί από «ανέκδοτο χειρόγραφο» (κατά λέξη ο Mackridge γράφει: ‘’Quoted from an unpublished manuscript’’). Είναι αμέτρητες οι φορές που κάποιο χειρόγραφο, όταν τελικά εξεταστεί κριτικά και εκδοθεί, αποδίδεται τελικά όχι μόνο σε άλλον συγγραφέα, αλλά και σε άλλη χρονική περίοδο ακόμα.

Επιπλέον, όταν αναφέρεται κάποιος στην καταγωγή του Ευγένιου Βούλγαρη, πρέπει να εξετάσει πρώτα ποια είναι η κυρίαρχη άποψη επ’ αυτού. Όταν λοιπόν σε καλές εγκυκλοπαίδειες και την λοιπή βιβλιογραφία ο Βούλγαρης ομόφωνα χαρακτηρίζεται Έλληνας χωρίς αναφορά σε βουλγαρική καταγωγή, τότε χτυπάει καμπανάκι ότι κάτι δεν πάει καλά.

Αλλά ο σμερδιάκωφ «αγρόν ηγόρασε» διότι τον βόλεψε μια χαρά αυτό το πρωτοφανές εύρημα. Θαυμάστε πώς αντιμετωπίζει το θέμα και ποια απάντηση δίνει σε κάποιον υποψιασμένο αναγνώστη:

Αυτό που βλέπουμε εδώ, είναι ό,τι ακριβώς είπαμε για τα ιστορικά Hoaxes: ο ισχυρισμός ότι ο Ευγένιος Βούλγαρης ήταν «Βούλγαρος» αποτελεί μια εντυπωσιακά άγνωστη πληροφορία, για την οποία κάποιος αναγνώστης αντιλαμβάνεται πως ουδέποτε είχε ακούσει ή διαβάσει κάτι παρόμοιο. Ενώ λοιπόν κάτι τέτοιο αποτελεί σοβαρότατη αφορμή για να εξετάσει κάποιος το θέμα σε βάθος, ο σμερδιάκωφ λέει πονηρά ότι… «δεν βρήκε άλλο στοιχείο» λες και ζούμε στον 16^ο αιώνα και δεν έχουμε πρόσβαση σε βιβλία.

Επειδή εμείς όμως δεν βαριόμαστε να διαψεύδουμε τέτοιους κομπογιαννίτες, ας δούμε τι γράφει ο ίδιος ο Ευγένιος Βούλγαρης (το 1771 ή το πιθανότερο, το 1773) απευθυνόμενος προς την Αυλή της ίδιας της Μ. Αικατερίνης, όπου υποτίθεται δήλωσε… «Βούλγαρος»:

[ «Πανευσπλαχνικωτάτη Κυρία!» στο Emile Legrand, «Bibliographie Hellenique», dix-huitieme siecle [18ος αι.], τόμ. 2, Paris 1928,  σελ.  175-177 ]

Άρα λοιπόν, όπως ακριβώς μας βεβαιώνει και η βιβλιογραφία, όσο Κινέζος ήταν ο Λεωνίδας της Σπάρτης, άλλο τόσο «Βούλγαρος» ήταν ο Ευγένιος Βούλγαρης…

Όπως ξεκάθαρα αυτοπροσδιορίζεται ο Έλληνας ιεράρχης, δεν έχει γεννηθεί απλά στην Ελλάδα, αλλά ανήκει στο «Ελληνικό Γένος» και Γη των πατέρων του είναι η Ελλάδα και μόνο γι’ αυτήν ενδιαφέρεται.

Παρενθετικά, ας δείξουμε ότι το κείμενο ανήκει όντως στον Ευγένιο Βούλγαρη και περιλαμβάνεται στην εργογραφία του:

[ Συλλογικό έργο (επιμ. Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη Ελένη), «Ευγένιος Βούλγαρης», (Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο 'Ευγένιος Βούλγαρης', Κέρκυρα 2006), Εκδόσεις Ιονίου Πανεπιστημίου, Αθήνα 2009,  σελ.  371 ]

Ας δούμε και μια βιβλιογραφική τεκμηρίωση με φράσεις από το περιεχόμενο του κειμένου:

[ Καλαμάτας Αθανάσιος, «Ευγένιος Βούλγαρις (1716-1806), σκιαγράφηση των πολιτισμικών αλλαγών και των ιδεολογικών ζυμώσεων στον 18ο αιώνα» (διδακτ. διατριβή), ΑΠΘ 2011,  σελ.  215 ]

Είναι πλέον φανερό ότι ένα κουίζ πολλαπλών επιλογών γεννιέται και καλούμαστε να επιλέξουμε την σωστή απάντηση:

α) Ο Ευγένιος Βούλγαρης δεν θυμόταν την καταγωγή του…

β) Ο Έλληνας ιεράρχης ήταν διχασμένη προσωπικότητα.

γ) Ο ιστοσελιδάς γράφει πάλι ‘φούνταις σμερδαλέαις’ και κοροϊδεύει τον κόσμο.

Και ακόμα δεν είδαμε τίποτα…

Ο σμερδιάκωφ, στο σημείο που γράφει πως ο Ευγένιος Βούλγαρης ήταν «Βούλγαρος», μας παραπέμπει στο βιβλίο του Peter Mackridge, σαν να το διάβασε εκεί:

Μήπως λοιπόν τον «ξεγέλασε» ο συγγραφέας; Το πρόβλημα όμως είναι ότι ψάξαμε το βιβλίο και «ώ του θαύματος»: ο Peter Mackridge γράφει ότι ο Ευγένιος Βούλγαρης ήταν… Έλληνας (‘Evgenios Voulgaris, a Greek’)!

Όμως, ο πονηρός σμερδιάκωφ απέκρυψε την σελίδα 36 και έγραψε με θράσος ότι «δεν βρήκε άλλο στοιχείο»! Και τελικά ονομάζει… Βούλγαρο κάποιον που το βιβλίο που ο ίδιος επικαλείται, τον χαρακτηρίζει Έλληνα!

Και υπάρχει και συνέχεια!

Όπως βλέπουμε παρακάτω, ο Peter Mackridge γράφει σαφώς ότι σκοπός του Ευγένιου Βούλγαρη ήταν να «καλοπιάσει» την Μ. Αικατερίνη και είναι αμφίβολο κατά πόσο εννοούσε στα σοβαρά αυτά που έλεγε για την καταγωγή του! Μας οδηγεί δηλαδή να σκεφτούμε ότι η αναφορά αυτή αποτελούσε ενέργεια διπλωματικής προσέγγισης με την Αικατερίνη και επ’ αυτού έχει μεγάλη σημασία αυτό που αναφέρει για το επώνυμο του Βούλγαρη (‘surname’):

Είναι φανερό λοιπόν ότι από το κείμενο του Peter Mackridge δεν προκύπτει καμία παρεξήγηση για την καταγωγή του Βούλγαρη! Προκύπτει μόνο ένα πολύ ενδιαφέρον ερώτημα προς έρευνα: με ποιον σκοπό έκανε αναφορά σε σλαβική καταγωγή ο Έλληνας ιεράρχης (αν όντως αναφέρεται έτσι και είναι δικό του το ανέκδοτο χειρόγραφο) από τη στιγμή που στην Μ. Αικατερίνη δηλώνει σαφώς Έλληνας το Γένος και Γη των πατέρων του την Ελλάδα;

Με δεδομένη την ελληνική καταγωγή του Ευγένιου Βούλγαρη, αν λάβουμε υπόψη τις πληροφορίες του Mackridge αντιλαμβανόμαστε ότι ο μορφωμένος ιεράρχης είδε μια διπλωματική ευκαιρία ακριβώς στο επώνυμο του, του οποίου φαίνεται γνώριζε την ιστορία, ότι ξεκινά αιώνες πριν, από κάποιους Βούλγαρους ευγενείς που έφτασαν στην Κέρκυρα το… 1462 μ.Χ. (άσχετα αν ο ίδιος ο Βούλγαρης δεν καταγόταν απευθείας από την συγκεκριμένη αρχοντική οικογένεια της Κέρκυρας όπως γράφει το λεξικό του ‘Ηλίου’). Προσπάθησε λοιπόν να δημιουργήσει ένα θετικό κλίμα, εκμεταλλευόμενος την μακρινή καταγωγή του ονόματος του, που φτάνει βεβαίως αιώνες πριν, στην εποχή της… Άλωσης:

[ Θεοτόκης Σπ., «Η καταγωγή της Κερκυραϊκής οικογενείας των Βουλγάρεων», ΕΕΒΣ 12 (1936), σελ. 283 ]

Έτσι λοιπόν μετατράπηκε σε… «Βούλγαρο» ο Ευγένιος Βούλγαρης, με τη μέθοδο των ιστορικών Hoaxes: από ένα ολόκληρο παζλ, εμφανίζουν μόνο όσα κομμάτια χρειάζονται για να ξεγελάσουν τον αναγνώστη. Μόλις όμως συμπληρωθούν τα κομμάτια που λείπουν, τότε αποκαλύπτεται η απάτη.

Ο κύριος «δεν έχω βρει άλλο στοιχείο», έχει στήσει απλώς ένα παιχνίδι με μισές αλήθειες, μισές παραθέσεις, κακή χρήση της βιβλιογραφίας και απόκρυψη των πηγών.

Και βεβαίως, η ευθύνη για τα παραμύθια του σμερδιάκωφ δεν βαραίνει τον Peter Mackridge. Ο συγγραφέας τίμια αναφέρθηκε σε «καλόπιασμα», έγραψε ότι «είναι αμφίβολο αν εννοούσε όσα έλεγε» ο ιεράρχης, ενώ χαρακτηρίζει «Έλληνα» τον Ευγένιο Βούλγαρη, όπως ακριβώς επιβάλλουν οι πηγές και η βιβλιογραφία.

Κατά συνέπεια, η δόλια χρήση της βιβλιογραφίας και η συνειδητή αποφυγή κάθε στοιχειώδους έρευνας στις πηγές για την καταγωγή του Έλληνα ιεράρχη, βαραίνει τον σμερδιάκωφ.

Και υπάρχει και συνέχεια…

Στο αμέσως επόμενο επεισόδιο, ο σμερδιάκωφ ως άλλος Ντέιβιντ Κόπερφιλντ εξαφανίζει την… Εικονομαχία!

2. Σας προβληματίζει η περίοδος της ‘Εικονομαχίας’; Εξαφανίστε την!

Ίσως κάποιοι αναγνώστες έχουν δει πως στο παρελθόν έχουμε αναφερθεί στην περίοδο της Εικονομαχίας με διάφορες αφορμές (π.χ. ΕΔΩ και ΕΔΩ ή ΕΔΩ). Είναι λοιπόν ένα αντικείμενο με το οποίο έχουμε ασχοληθεί αρκετά.

Βεβαίως η Εικονομαχία δεν ανήκει στα θέματα που σχετίζονται με την ιστορική συνέχεια του ελληνισμού και θα απορούσε κανείς για ποιον λόγο ο συγκεκριμένος ιστοσελιδάς ένιωσε την ανάγκη να γράψει ανούσια κατεβατά, βασισμένα σε μια γελοία θεωρία ότι δήθεν η Εικονομαχία είναι μια «εφεύρεση» των εικονόφιλων!

Ψάχνοντας λοιπόν στο διαδίκτυο διάφορα σχόλια του συγκεκριμένου, καταλήγουμε στην εξής σκέψη: η Εικονομαχία είναι μια εποχή που διαπράχθηκαν φρικαλεότητες κατά της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο σμερδιάκωφ λοιπόν, επειδή έχει πρόβλημα με κάθε πτυχή της ιστορίας των Ελλήνων, μάλλον ενοχλείται και από την Ορθόδοξη πίστη που είναι βασικός πολιτισμικός άξονας του ελληνισμού. Θέλει λ.χ. οι Ορθόδοξοι να φαίνονται οι «κακοί» της υπόθεσης, είναι υπέρ των Ενωτικών ή τάσσεται υπέρ των Ρωμαιοκαθολικών σε κάθε διμερή σύγκρουση. Για τον λόγο αυτό, δεν θέλει η Ορθόδοξη Εκκλησία να έχει ηρωικές περιόδους αντίστασης όπως συνέβη στον αιώνα της Εικονομαχίας και προσπαθεί όλα αυτά να τα μηδενίσει. Πιθανόν λοιπόν εκεί οφείλονται οι αναρτήσεις του που τις βασίζει εξολοκλήρου στα παρακάτω προβληματικά συμπεράσματα:

Ας εντοπίσουμε καταρχάς μια πρώτη πονηριά του σμερδιάκωφ: δεν εξηγεί επάνω σε ποιο θέμα αποτελεί το έργο των δύο συγγραφέων «gold standard». Διότι, οι δύο συγγραφείς έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όσα περιλαμβάνονται στην βυζαντινή περίοδο της ‘Εικονομαχίας’ δεν είναι τίποτε άλλο από μια πλαστογράφηση της ιστορίας εκ μέρους των εικονόφιλων.

Επειδή λοιπόν έχουμε και εμείς εικόνα της βιβλιογραφίας, το συγκεκριμένο δίτομο έργο το βλέπουμε μεν να εμφανίζεται σε παραπομπές επιστημονικών κειμένων ως προς δευτερεύοντα ζητήματα ή σε συζητήσεις για θέματα πηγών, σε καμία περίπτωση όμως δεν θα λέγαμε ότι υιοθετούνται πλήρως τα θεμελιώδη συμπεράσματα των Brubaker και Haldon.

Να πούμε όμως πρώτα, ότι η Leslie Brubaker έχει μια σημαντική παρουσία στην επιστημονική βιβλιογραφία και πολύ περισσότερο βέβαια ο John Haldon. Αν και ο δεύτερος μεγάλος τόμος με τα ιστορικά τους συμπεράσματα (‘Byzantium in the Iconoclast Era, c. 680–850: A History’) κυκλοφόρησε το 2011, οι θέσεις των συγγραφέων γίνονταν σταδιακά γνωστές από πιο πριν, καθώς ο πρώτος τόμος που αναφερόταν στις πηγές της Εικονομαχίας (‘Byzantium in the Iconoclast Era, c. 680–850: The Sources’) κυκλοφόρησε το 2001 και έδειχνε ήδη τις κατευθύνσεις τους, οι οποίες παρουσιάζονταν εν μέρει και σε άρθρα ή ανακοινώσεις. Από εκεί και πέρα, το βιβλιαράκι «Inventing Byzantine lconoclasm» (2012) δεν είναι κάτι διαφορετικό, συνοψίζει απλώς τα συμπεράσματα της πολυετούς έρευνας των δύο ιστορικών.

Το πρόβλημα όμως δεν βρίσκεται στην εργατικότητα των δύο ερευνητών, αλλά στα πορίσματα του έργου τους που είναι μάλλον ακραία και με δυσκολία θα έλεγε κανείς ότι ένα τέτοιο έργο έγινε «gold standard» στην βιβλιογραφία της Εικονομαχίας, διότι τότε θα έπρεπε να είχε πεταχτεί στα σκουπίδια το μεγαλύτερο κομμάτι της ιστοριογραφίας για την περίοδο αυτή…

Ας δούμε όμως πρώτα, πώς αντιλαμβάνεται τα συμπεράσματα των δύο ιστορικών όχι κάποιος τυχαίος, αλλά ένας βυζαντινολόγος με πολύ ισχυρή παρουσία στην ειδική βιβλιογραφία, ο Warren Treadgold:

[Treadgold, W., Inventing Byzantine Iconoclasm. By Leslie Brubaker, The Historian 75 (2013), σελ. 880 ]

Υπενθυμίζουμε ότι οι Brubaker και Haldon έχουν αφιερώσει πάνω από 10 χρόνια για να εκπονήσουν περισσότερες από 1000 σελίδες υλικού. Κατά συνέπεια η συγκεκριμένη παρουσίαση από τον Warren Treadgold, ο οποίος συνοψίζει σε μόλις μιάμιση σειρά το έργο των δύο ιστορικών, είναι -το λιγότερο- απαξιωτική...

Σύμφωνα λοιπόν με τον Warren Treadgold, η Leslie Brubaker και ο John Haldon ουσιαστικά ισχυρίζονται ότι:

Όλες οι πηγές είναι παραπλανητικές, όλοι ιστορικοί έχουν κάνει λάθος.

Πρόκειται δηλαδή για ακραία συμπεράσματα που αν ληφθούν υπόψη, θα έπρεπε να θεωρήσουμε πως τόσοι και τόσοι που έγραψαν για την Εικονομαχία πριν τους Brubaker και Haldon, δεν ήταν βυζαντινολόγοι αλλά τσομπάνηδες που τους έδωσαν μια ακαδημαϊκή θέση να κάθονται όταν δεν βοσκάνε τα πρόβατα…

Αλλά έχει ενδιαφέρον να δούμε τι λένε και οι ίδιοι οι συγγραφείς για την αποδοχή που επιφυλάχθηκε στο περίφημο… «gold standard» που έγραψαν. Δείτε πρώτα την ομολογία της Leslie Brubaker:

[Leslie Brubaker, «Inventing byzantine iconoclasm», Bristol Classical Press, London 2012,  σελ.  7 ]

Όπως είπαμε, η Leslie Brubaker είναι αρκετά έμπειρη ώστε να μην πετάει στα σύννεφα. Ξέρει ότι αν είχε καταφέρει να πείσει, θα έπρεπε να είχαν φανεί ήδη τα αποτελέσματα. Όμως, με αυτή την ηττοπαθή δήλωση διαψεύδει τον σμερδιάκωφ και παραδέχεται όχι μόνο ότι τα συμπεράσματα της δεν έγιναν… gold standard στη βιβλιογραφία, αλλά το αντίθετο, η δουλειά της έχει αγνοηθεί σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από ότι η ίδια προφανώς υπολόγιζε.

Όταν όμως αυτό το παραδέχεται η ίδια η συγγραφέας, εμείς οφείλουμε να είμαστε ακόμα πιο επιφυλακτικοί...

Ακόμα χειρότερα, το ίδιο ακριβώς φαίνεται να εισπράττει για το έργο τους και ο άλλος συγγραφέας, ο John Haldon:

[ Treadgold, W., Inventing Byzantine Iconoclasm. By Leslie Brubaker, The Historian 75 (2013), σελ. 880 ]

Όπως βλέπουμε, ο Warren Treadgold επισημαίνει τις ομολογίες και των δύο συγγραφέων, οι οποίοι ομόφωνα παραπονούνται ότι τα συμπεράσματα τους για την Εικονομαχία αγνοήθηκαν!

Κατόπιν όμως ο Treadgold δίνει ένα ακόμα ισχυρό χτύπημα:

[ Treadgold, W., Inventing Byzantine Iconoclasm. By Leslie Brubaker, The Historian 75 (2013), σελ. 881 ]

Η κριτική του είναι καταπέλτης: δεικτικά παρατηρεί ότι σε διάφορα σημεία του συγκεκριμένου έργου προέκυψαν συμπεράσματα αντίθετα από όσα επιτρέπουν οι πηγές, οι οποίες συχνά παρακάμφθηκαν. Και καταλήγει:

«Ο ισχυρισμός πως η Βυζαντινή Εικονομαχία είχε ‘’εφευρεθεί’’ βασίζεται σε μια πλάνη και ως εκ τούτου, εύλογα αγνοήθηκε»!

Με τη δήλωση αυτή του Warren Treadgold δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση του έργου των δύο ιστορικών, αντιλαμβανόμαστε πως ο σμερδιάκωφ έβλεπε τα περί «gold standard» μάλλον στον ύπνο του…

Πέραν τούτου, σε μια άλλη βιβλιοκρισία (τέσσερα χρόνια μετά την ολοκλήρωση του έργου), αφού πρώτα επισημαίνεται ότι οι δύο ιστορικοί δεν ακολουθούν τη συνήθη προσέγγιση στο θέμα (‘’It is not, however, a gateway to the familiar pathway through the subject’’), τίθεται το ζήτημα ότι οι Brubaker και Haldon υποβαθμίζουν τον θεολογικό παράγοντα και επικεντρώνονται σε κοινωνικοπολιτικά κριτήρια. Εκεί ακριβώς προκύπτει το ερώτημα αν η παραδοσιακή ενασχόληση με τη θεολογία της Εικονομαχίας οφείλεται τελικά σε κάποιον ακαδημαϊκό συντηρητισμό, ή μήπως εκεί οδηγεί το υλικό των διαθέσιμων ιστορικών πηγών;

[ Holmes C., Inventing Byzantine Iconoclasm. By Leslie Brubaker, History 100 (2015), σελ. 450 ]

Κλείνοντας, ας δούμε και ένα τελευταίο τεκμήριο, από μια πολύ πρόσφατη διδακτορική διατριβή (ΕΚΠΑ 2015) η οποία, ίσως όχι τυχαία, έχει εκπονηθεί στα αγγλικά και φέρει τον τίτλο, «Leo III (717-741), The First Iconoclast Emperor».

Για να μην έχουμε αμφιβολία «για ποιον χτυπά η καμπάνα», ας δούμε τα πολλά ερωτηματικά που θέτει η Leslie Brubaker ως προς το αν ο Λέων Γ΄ ήταν… εικονομάχος!

[Leslie Brubaker, «Inventing byzantine iconoclasm», Bristol Classical Press, London 2012,  σελ.  27.29 ]

Όπως γράφει στην ίδια σελίδα με τα παραπάνω και η προαναφερθείσα Catherine Holmes, η προσπάθεια να αποδειχθεί ότι ο Λέων Γ΄ δεν ήταν τελικά εικονομάχος αποτελεί ένα από τα θεμελιώδη ζητήματα που θέλουν να ανατρέψουν οι Brubaker και Haldon.

Η διατριβή όμως, σε απόλυτη αντίθεση με το έργο των δύο ιστορικών, χαρακτηρίζει ήδη από τον τίτλο τον Λέοντα Γ΄ ως Εικονομάχο, διαπιστώνει ότι «ο Λέων είχε πραγματικά εικονομαχικές αντιλήψεις» αλλά και «θρησκευτικό στόχο» (βλ. την περίληψη της διατριβής) και επιπλέον καταλήγει στο συμπέρασμα ότι σαφώς και η συμμετοχή του αυτοκράτορα δυνάμωσε την Εικονομαχία και την μετέτρεψε σε αυτοκρατορικό κίνημα:

[ Guoqing Pang, «Leo III (717-741), The First Iconoclast Emperor» (διδ. διατριβή), ΕΚΠΑ 2015,  σελ.  176-177 ]

Όπως λοιπόν έγραψε ο Warren Treadgold και παραδέχτηκαν και οι ίδιοι οι Brubaker και Haldon, το έργο δεν μπόρεσε να πείσει για τα βασικά του συμπεράσματα.

Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το έργο είναι εξολοκλήρου άχρηστο. Ο Χαράλαμπος Χατζάκογλου αν και εντοπίζει αρκετά προβλήματα και αντιφάσεις στα συμπεράσματα των δύο ιστορικών, εντούτοις καταλήγει:

«Πολλές από τις ρηξικέλευθες προτάσεις τους θα συζητηθούν, θα απασχολήσουν την επιστήμη με εξαιρετικό ενδιαφέρον και θα γονιμοποιήσουν τη μελλοντική έρευνα για την Εικονομαχία στο Βυζάντιο»[1].

Βεβαίως, αυτά γράφονται αρκετά νωρίς, αμέσως μετά την έκδοση του 2011 και αναφέρονται στο μέλλον του συγκεκριμένου έργου, όμως εμείς δεν είμαστε… μελλοντολόγοι.

Αυτό που μας ενδιαφέρει στην παρούσα ανάρτηση είναι ότι ο σμερδιάκωφ πιάστηκε ξανά να κοροϊδεύει τον κόσμο όπως με τον Ευγένιο Βούλγαρη. Επιχείρησε να… εξαφανίσει την Εικονομαχία στηριγμένος εξολοκλήρου σε συμπεράσματα που ακόμα και οι ίδιοι οι συγγραφείς τους παραπονούνται ότι δεν έγιναν αποδεκτά.

Αυτό μας το αποδεικνύει επιπλέον η προαναφερθείσα διατριβή αλλά και ο Warren Treadgold που πετά στα αζήτητα το δήθεν «gold standard» και δύο ολόκληρα χρόνια μετά την κυκλοφορία του μας βεβαιώνει ότι ο ισχυρισμός περί ‘’Εφεύρεσης της Εικονομαχίας’’ αποτελεί μια πλάνη που ορθά αγνοήθηκε από την επιστημονική κοινότητα…

Επίλογος

Μετά από όλα αυτά, μπορούμε να αναρωτηθούμε πάλι:

Πόσες μισές αλήθειες, αβάσιμες γενικεύσεις ή δολιότητες χρειάζονται για να γίνει αντιληπτή η στράτευση και να χαθεί οριστικά η αξιοπιστία κάποιου που δήθεν γράφει «ιστορικά» κείμενα;

Αν πάλι για κάποιους δεν αρκούν αυτά, έπονται αρκετά ακόμα σε επόμενα άρθρα…