1. Πράγματι, ο Κύριος, παρουσιάζοντας στους μαθητάς τον εαυτό του, ότι ο ίδιος είναι ο Λόγος, που δίδει τη γνώση του Πατρός, και ελέγχοντας τους Ιουδαίους, που νόμιζαν ότι έχουν τον Θεό, ενώ δεν παραδέχονταν το Λόγο του, με τον οποίο γίνεται γνωστός ο Θεός, έλεγε: «Ουδείς επιγινώσκει τον Υιόν ει μη ο Πατήρ, ουδέ τον Πατέρα τις επιγινώσκει ει μη ο Υιός και ω εάν βούληται ο Υιός αποκαλύψαι»^[1]. Έτσι και ο Ματθαίος τα εξέθεσε και ο Λουκάς παρομοίως και ο Μάρκος το ίδιο. Ο Ιωάννης παρέλειψε αυτό το χωρίο. Αυτοί όμως, που θέλουν να είναι πιο έμπειροι από τους Αποστόλους^[2], ως εξής το μεταγράφουν: «Ουδείς επέγνω τον Πατέρα ειμή ο Υιός, ουδέ τον Υιόν ει μη ο Πατήρ και ω εάν βούληται ο Υιός αποκαλύψαι». Και το μεταφράζουν, σαν να μη γνώριζε κανείς τον αληθινό Θεό προ της ελεύσεως του Κυρίου μας. Και λέγουν ότι αυτός ο Θεός, που κήρυξαν οι Προφήται, δεν είναι ο Πατήρ του Χριστού.

2. Αν, όμως, τότε άρχισε να υπάρχει ο Χριστός, όταν ήλθε ως άνθρωπος, και από τα χρόνια του Καίσαρος Τιβερίου θυμήθηκε ο Πατήρ να προνοήση για τους ανθρώπους και δεν φαινόταν ότι ο Λόγος του ήταν πάντοτε μαζί με τα δημιουργήματά του, ούτε τότε, βεβαίως, έπρεπε να επινοήσουν άλλον θεό, αλλά να ερευνήσουν τους λόγους της τόσο μεγάλης αμέλειας και ολιγωρίας του. Διότι δεν πρέπει να υπάρχει κανένα τέτοιο ζήτημα και να κατισχύει τόσο, ώστε και τον Θεό, οπωσδήποτε να μεταβάλλει και την πίστη μας προς τον Δημιουργό, που μας τρέφει με τη δημιουργία του, να την καταργεί. Όπως στον Υιό κατευθύνουμε την πίστη μας, έτσι και στον Πατέρα οφείλουμε να έχωμε σταθερή και αμετάβλητη αγάπη. [Και καλώς ο Ιουστίνος στο «Σύνταγμά» του προς το Μαρκίωνα λέγει: «Ούτε ο ίδιος ο Κύριος θα με έπειθε, αν κήρυττε άλλον θεό, εκτός από τον Δημιουργό]^[3] και Ποιητή και Τροφέα μας. Αλλά επειδή από τον ένα Θεό, ο οποίος και αυτόν τον κόσμο έκανε και εμάς έπλασε και συνέχει τα πάντα και τα κυβερνά, ήλθε σε εμάς ο Μονογενής Υιός, ανακεφαλαιώνοντας στον εαυτό του^[4] το πλάσμα του, είναι σταθερή η πίστη μου προς αυτόν και αμετάβλητη η αγάπη προς τον Πατέρα, διότι και τα δύο, μας τα δίδει ο Θεός».

3. Ούτε τον Πατέρα, λοιπόν, μπορεί κάποιος να γνωρίσει, παρά μόνο με τον Λόγο του Θεού, δηλαδή, μόνον αν ο Υιός τον αποκαλύψει. Ούτε, πάλι, τον Υιό μπορεί να τον γνωρίσει χωρίς την ευδοκία του Πατρός^[5]. Την ευδοκία, όμως, του Πατρός την εκπληρώνει ο Υιός. Ο Πατήρ στέλνει και ο Υιός αποστέλλεται και έρχεται. Και τον Πατέρα, βεβαίως, αόρατο και απεριόριστο ως προς εμάς, τον γνωρίζει ο Λόγος του, και επειδή κανείς δεν μπορεί να μιλήσει γι' αυτόν, μας μιλάει ο ίδιος^[6]. Πάλι, τον Λόγο του μόνον ο Πατήρ τον γνωρίζει. Και το ότι και τα δύο έχουν έτσι, μας το φανέρωσε ο Κύριος. Γι' αυτό ο Υιός αποκαλύπτει τη γνώση του Πατρός με τη δική του φανέρωση.

Τον Πατέρα τον γνωρίζουμε με τη φανέρωση του Υιού, αφού όλα φανερώνονται με τον Λόγο. Για να μάθωμε, λοιπόν, ότι ο Υιός, που ήλθε, είναι ο ίδιος, που δίδει τη γνώση του Πατρός σε όσους τον πιστεύουν, έλεγε στους μαθητάς: «Ουδείς επιγινώσκει τον Πατέρα ει μη ο Υιός, ουδέ τον Υιόν ει μη ο Πατήρ και οις αν ο Υιός αποκαλύψει»^[7]. Έτσι διδάσκει για τον εαυτό του και για τον Πατέρα, όπως ακριβώς είναι. Ώστε να μη αποδεχθούμε άλλον ως Πατέρα, παρά μόνον αυτόν που αποκαλύπτει ο Υιός.

4. Αυτός είναι ο Δημιουργός του ουρανού και της γης, όπως φαίνεται από τα λόγια του. Δεν είναι ο ψεύτικος πατήρ, που επινόησαν ο Μαρκίων ή ο Ουαλεντίνος ή ο Βασιλείδης ή ο Καρποκράτης ή ο Σίμων ή οι άλλοι ψευδώνυμοι Γνωστικοί. Κανείς από αυτούς δεν υπήρξε ο Υιός του Θεού, παρά μόνον ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, εναντίον του οποίου διδάσκουν αντίθετη διδασκαλία και τολμούν να κηρύττουν άγνωστον Θεό. Οφείλουν δε να το ακούσουν εναντίον τους: Πώς είναι άγνωστος αυτός που οι ίδιοι γνωρίζουν; Ό,τιδήποτε γνωρίζουν έστω και λίγοι, δεν είναι άγνωστο. Ο Κύριος, όμως, είπε ότι δεν μπορούμε να γνωρίζωμε εξ ολοκλήρου και τον Πατέρα και τον Υιό. Ει δ' άλλως υπήρξε μάταιη η έλευσή του. Και γιατί, λοιπόν, ήλθε εδώ; Μήπως για να πει σε εμάς: "μη ερευνάτε τον Θεό, διότι είναι άγνωστος και δεν θα τον βρήτε", όπως ψεύδονται οι οπαδοί του Ουαλεντίνου ότι και ο Χριστός το είπε αυτό στους Αιώνες τους; Αλλά αυτό, βεβαίως, είναι ανόητο. [Ο Κύριος μας δίδαξε ότι κανείς δεν μπορεί να γνωρίσει τον Θεό, αν δεν μας διδάξει ο Θεός. Δηλαδή, χωρίς τον Θεό δεν γνωρίζουμε τον Θεό. Και η γνωριμία με τον Θεό είναι θέλημα του Πατρός. Θα τον γνωρίσουν και αυτόν όσοι τους τον αποκαλύψει ο Υιός]^[8].

5. Και γι' αυτό ο Πατήρ απεκάλυψε τον Υιό, για να φανερώσει με αυτόν σε όλους, ότι τους μεν δικαίους, που πιστεύουν σε αυτόν, θα τους δεχθεί στην αφθαρσία και στην αιώνια ανάπαυση (το να πιστεύωμε, όμως, σε αυτόν σημαίνει να κάνωμε το θέλημα του), αυτούς, όμως, οι οποίοι δεν πιστεύουν και γι' αυτό αποφεύγουν το φως του, δικαίως θα τους κλείσει στο σκοτάδι που διάλεξαν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Σε όλους, λοιπόν, αποκαλύφθηκε ο Πατήρ, διότι φανέρωσε σε όλους τον Λόγο. Και πάλι ο Λόγος έδειχνε σε όλους τον Πατέρα και τον Υιό, όταν τον έβλεπαν όλοι. Και γι' αυτό είναι δίκαιη η κρίση του Θεού επάνω σε όλους όσοι παρομοίως τον είδαν, βεβαίως, αλλά παρομοίως δεν τον πίστευσαν.

6. Και πράγματι με αυτήν την κτίση αποκαλύπτει ο Λόγος τον Ποιητή Θεό. Με τον κόσμο τον Κύριο, τον Δημιουργό του κόσμου, και με το πλάσμα τον Πλάστη και Κτίστη και με τον Υιό τον Πατέρα που τον γέννησε. Και αυτά όλοι μεν παρομοίως τα συζητούν, όμως δεν τα πιστεύουν όλοι παρομοίως. Αλλά με το νόμο και τους Προφήτες παρομοίως προείπε ο Λόγος και τον εαυτό του και τον Πατέρα. Και άκουσε, βεβαίως, παρομοίως όλος ο λαός. Αλλά δεν πίστευσαν παρομοίως όλοι. Και με τον ίδιο τον Λόγο, που έγινε ορατός και ψηλαφητός, φανερωνόταν ο Πατήρ. Και αν ακόμη δεν πίστευαν σε αυτόν ομοίως όλοι, όμως, όλοι είδαν στον Υιό τον Πατέρα^[9] - το αόρατο του Υιού είναι ο Πατήρ, το ορατό του Πατρός είναι ο Υιός. Γι' αυτό όλοι μιλούσαν με τον Χριστό, όταν ήταν παρών (στη γη), και τον ονόμαζαν Θεό. Αλλά και οι δαίμονες, όταν έβλεπαν τον Υιό, έλεγαν «οιδαμέν σε τις ει, ο άγιος του Θεού»^[10]. Και ο διάβολος στους πειρασμούς, όταν τον είδε, είπε: «Ει Υιός ει του Θεού»^[11]. Όλοι, βεβαίως, τον έβλεπαν και μιλούσαν για τον Υιό και τον Πατέρα, όμως, δεν τον πίστευαν όλοι.

7. Έπρεπε, οπωσδήποτε, η αλήθεια να μαρτυρείται από όλους, ώστε να σωθούν μεν όσοι πιστεύουν, να καταδικασθούν δε όσοι δεν πιστεύουν. Να κριθούν, πάλι, όλοι δικαίως και η πίστη στον Πατέρα και στον Υιό να επιδοκιμάζεται από όλους, δηλαδή, να επιβεβαιώνεται από όλους, μαρτυρουμένη από όλους, και από τους οικείους της, διότι ήσαν φίλοι, και από όσους δεν είχαν καμία σχέση, διότι ήσαν εχθροί. Επιδοκιμάζουμε κάτι αληθινά και χωρίς αντίρρηση, όταν έχει τα τεκμήρια της μαρτυρίας ακόμη και από τους ίδιους τους εχθρούς. Πράγματι, με το ότι αυτοί τον είδαν ολοφάνερα μπροστά τους, ανασκευάζονται όσα λέγουν για την παρούσα υπόθεση από τις δικές τους μαρτυρίες και αποδείξεις. Ενώ έπειτα μεταπίπτουν στην έχθρα και κατηγορούν και θέλουν να μη είναι αληθινή η μαρτυρία τους. Δεν ήταν, λοιπόν, άλλος αυτός που γνώριζαν οι άνθρωποι και άλλος αυτός που έλεγε: «Ουδείς επιγινώσκει τον Πατέρα»^[12], αλλά ένας και ο αυτός. Όλα ο Πατήρ τα υπέταξε στον Υιό^[13] και για το ότι είναι αληθινός άνθρωπος και αληθινός Θεός πήρε μαρτυρία από όλους: από τον Πατέρα^[14], από το Πνεύμα^[15], από τους αγγέλους^[16], από την ίδια την κτίση^[17], από τους ανθρώπους^[18] και από τα πνεύματα της αποστασίας και από τα δαιμόνια^[19] και από τον εχθρό του και στο τέλος από τον ίδιο το θάνατο^[20]. Υπηρετώντας, όμως, ο Υιός τον Πατέρα σε όλα, εργάζεται απ' αρχής μέχρι τέλους. Και χωρίς αυτόν κανείς δεν μπορεί να γνωρίσει τον Θεό. Διότι ο Υιός είναι η γνώση του Πατρός. Αλλά η γνώση του Υιού είναι εν τω Πατρί και αποκαλύφθηκε δια του Υιού. Και γι' αυτό έλεγε ο Κύριος: «Ουδείς επιγινώσκει τον Υιόν, ειμή ο Πατήρ· ουδέ τον Πατέρα ει μη ο Υιός και οις αν ο Υιός αποκαλύψει^[21]. Το «αποκαλύψει», βεβαίως, δεν ειπώθηκε μόνο για το μέλλον, σαν να άρχιζε ο Λόγος να αποκαλύπτει τον Πατέρα τότε, όταν γεννήθηκε από τη Μαρία. Αλλά από κοινού τέθηκε για όλο το χρόνο. Διότι απ' αρχής συμπαριστάμενος ο Υιός στο πλάσμα του, αποκαλύπτει σε όλους τον Πατέρα, σε όσους θέλει και όποτε θέλει και όπως θέλει ο Πατήρ. Και γι' αυτό σε όλα και με όλα είναι ένας Θεός Πατήρ και ένας Λόγος, ο Υιός, και ένα Πνεύμα και μία σωτηρία για όλους όσοι πιστεύουν σε αυτόν.

Σημειώσεις

1. Ματθαίος 11,27. Παράβαλλε Λουκάς 10,22. Στο Μάρκο δεν απαντά το χωρίο.
2. Οι Ουαλεντινιανοί.
3. Ευσεβίου, εκκλησιαστική Ιστορία, Δ', 18,9 (ΒΕΠ 19,302,39-41). Ο Φώτιος μνημονεύει λόγο του Ιουστίνου «κατά Μαρκίωνος» (Μυριόβιβλον, 125· PG 103. 405C).
4. Εφεσίους 1,10.
5. Ματθαίος 11,27. Παράβαλλε Λουκάς 10,22.
6. Ιωάννης 1,18.
7. Ματθαίος 11,27. Παράβαλλε Λουκάς 10,22.
8. Ιωάννου Δαμάσκηνου, εις τα Ιερά Παράλληλα (PG 96,477C).
9. Ιωάννης 14,9.
10. Μάρκος 1,24· Λουκάς 4,34.
11. Ματθαίος 4,36· Λουκάς 4,3. 9.
12. Ματθαίος 11,27. Παράβαλλε Λουκάς 10,22.
13. Ψαλμοί 8,7· Α΄ Κορινθίους 15,26· Εβραίους 2,7.
14. Ματθαίος 3,17· Μάρκος 1,11· Λουκάς 3,22.
15. Λουκάς 4,18· Α΄ Ιωάννου 5,6.
16. Ματθαίος 4,11· Λουκάς 22,43.
17. Ματθαίος 27,51-52.
18. Ματθαίος 27,54.
19. Ματθαίος 8,29.
20. Α΄ Κορινθίους 15,25-26.
21. Ματθαίος 11,27. Παράβαλλε Λουκάς 10,22.