168. Για τον άνθρωπο τι ακόμη έχετε να προσθέσετε;

Ο άνθρωπος είναι ο βασιλεύς της δημιουργίας, διότι πλάσθηκε με την θέληση της Παναγίας Τριάδος κατ' εικόνα και ομοίωση του Θεού διότι έχει ψυχή ζώσα και μπαίνει σ' αυτή με το Βάπτισμα ο Πατήρ ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Είναι η μοναδική ύπαρξη η οποία λαμβάνει το χάρισμα της προόδου στην αρετή, στην αγιότητα και στην θεία δύναμη, ώστε να φθάνει μέχρι την θέωση.

Όμως λόγω της αμαρτίας ο άνθρωπος κατέπεσε από την πρώτη τιμή στην κατάσταση του δούλου, του αμαρτωλού ανθρώπου. Από εδώ επιστρέφει στην πρώτη τιμή πάλι με τον Υιό του Θεού αλλά με πολλές και μεγάλες θυσίες και κόπους. Ιδού Τι λέγει γι' αυτά ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης: "όπως ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο ένα άλλο θεό, επίγειο θεό, έτσι με την αμαρτία ο Θεός υπέταξε πολύ τον άνθρωπο, ώστε ολόκληρη η κτήση επαναστάτησε κατά του ανθρώπου. Το σώμα του είναι αδύνατο και γεμάτο από πόνο, η ζέστη το καίει, το κρύο τον θανατώνει, τα ερπετά τον δαγκώνουν, ο λύκος τον φονεύει, η θάλασσα τον πνίγει, η γη τον καταπίνει, η πείνα τον βασανίζει, ο διάβολος τον πειράζει μέχρι θανάτου". Παρ' όλα αυτά ο Θεός δεν τον εγκατέλειψε. Του έδωσε μέσα διορθώσεως, μετανοίας και σωτηρίας.

Πρώτα - πρώτα του αφαίρεσε την χάρη της σωτηρίας, επειδή υπέκυψε στην αμαρτία. Κατόπιν του έδωσε τον νόμο της συνειδήσεως για να τον συμβουλεύει και να τον ελέγχει για τα κακά έργα του. Ύστερα του έδωσε στην καρδιά το δώρο του απωλεσμένου παραδείσου, δηλ. την νοσταλγία του παραδείσου, η οποία του προκάλεσε τον ζήλο για την προσευχή, τα δάκρυα της μετανοίας, την πνευματική για τα καλά έργα αίσθηση.

Στο χρονογράφημα του Κεδρηνού λέγεται ότι μετά την εκδίωξη του Αδάμ από τον παράδεισο, σαράντα ημέρες έκλαιγε ο προπάτορας Αδάμ στην θύρα του παραδείσου, ζητώντας συγχώρηση, αλλ' όμως τα Χερουβίμ που φύλαγαν τις πόρτες του παραδείσου δεν τους άνοιξαν πλέον, διότι δεν μπορούσε πια να εισέλθει στην αθανασία χωρίς μετάνοια και χωρίς την θυσία και εξαγορά του Χριστού. Τότε, αφού επέστρεψε ο Αδάμ πίσω στην γη, άρχισε να οργώνει, να σπέρνει και να εργάζεται με τον ιδρώτα του προσώπου του, για να αποκτήσει τον επιούσιο άρτο του.

Επειδή ήταν μακριά από τον Θεό, ο άνθρωπος από την γη μπορούσε να δει τον Θεό, όπως λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, αλλά με μυστικό τρόπο, δηλ. με τα μάτια της ψυχής του. Με τον ένα μάτι να βλέπει τον Θεό από τα κτίσματα δηλ. με την πνευματική θεώρηση της δημιουργίας, όλων των θαυμαστών από τα χέρια του Θεού κτισμάτων. Με το δεύτερο μάτι να βλέπει τον Θεό με την εκπλήρωση των εντολών Του και με την πνευματική αίσθηση της καρδιάς του.

Ο Μέγας Βασίλειος λέγει, όσο άφορα αυτά ότι, όσο ανυψώνεται ο άνθρωπος με την σκέψη του στην πνευματική θεώρηση της θαυμαστής φύσεως τών κτισμάτων, κατά το ίδιο μέτρο αυξάνει και στην πίστη και αγάπη του Θεού.