Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (1866-1938), που εορτάζει 24 Σεπτεμβρίου, υπήρξε ένας ώριμος εμπειρικός θεολόγος. Δεν σπούδασε σε Πανεπιστημιακές Θεολογικές Σχολές, αλλά είχε εμπειρία τής νοεράς-καρδιακής προσευχής και στην συνέχεια εν Αγίω Πνεύματι γνώρισε τον Χριστό. Αυτή είναι η εμπειρική θεολογία.

Στα γραπτά του τα οποία μάς διέσωσε ο άγιος Σωφρόνιος ο Αθωνίτης, μαθητής και συνοδοιπόρος του, παρουσιάζει με ένα απλό εξωτερικά τρόπο, αλλά με ένα εσωτερικό βάθος πολλές πλευρές τής πνευματικής ζωής. Όταν διαβάζει κανείς τα γραπτά του, μέσα από την όλη ησυχαστική παράδοση τής Εκκλησίας, ιδίως τού αγίου Συμεών τού νέου θεολόγου, τότε διαπιστώνει ότι ο άγιος Σιλουανός είναι «μέγας εμπειρικός θεολόγος».

Στην συνέχεια θα αναφερθώ στην ειρήνη τού Θεού, όπως φαίνεται στα γραπτά του.

Η ειρήνη είναι μεγάλο αγαθό στις κοινωνίας μας, στις οικογένειές μας, στα Έθνη, στον κόσμο. Αυτή διασαλεύεται συνεχώς, δηλαδή τα πάντα βρίσκονται σε μια σύγχυση, σε μια αναστάτωση. Παντού ζητούν την ειρήνη και ειρήνη δεν υπάρχει. Είναι το μόνιμο ζητούμενο μέσα στην ψυχή μας, στην οικογένειά μας, στην κοινωνία μας και σε όλα τα Έθνη.

Κυρίως, όμως, η ειρήνη τού Θεού είναι μεγάλο αγαθό και, βεβαίως, έχει σχέση με την καρδιά τού ανθρώπου. Δεν μιλάμε για μια εξωτερική κοινωνική ειρήνη, αλλά για την ειρήνη ως καρπό τού Αγίου Πνεύματος που είναι η ειρήνη μέσα στην καρδιά.

Οι άνθρωποι πιστεύουν συνήθως ότι η ειρήνη είναι η απουσία τού πολέμου ή η απουσία τών ανταγωνισμών, ή αποτέλεσμα τών εξοπλισμών, αλλά όμως στην πραγματικότητα η ειρήνη, όπως την θεωρεί η Εκκλησία μας, είναι η παρουσία τού Χριστού. Ειρήνη δεν είναι απλώς η απουσία τού πολέμου, διότι μπορεί να μην υπάρχουν πόλεμοι και να μην υπάρχη ειρήνη, αλλά κυρίως ειρήνη είναι η παρουσία τού Χριστού. Και όταν κανείς ζη τον Χριστό, ακόμη και σε μια εμπόλεμη κατάσταση να βρίσκεται, και τότε έχει πραγματική ειρήνη στην καρδιά του.

1. Τι είναι η ειρήνη

Η ειρήνη είναι καρπός τού Αγίου Πνεύματος. Αυτό το έχει τονίσει ο Απόστολος Παύλος: «Ο καρπός τού Πνεύματός εστιν, αγάπη, χαρά, ειρήνη» (Γαλ. ε΄, 22). Μεταξύ τών καρπών τού Αγίου Πνεύματος είναι η ειρήνη∙ είναι η ενέργεια τού Θεού η οποία μετέχεται ως ειρήνη, όταν βρίσκη κατάλληλο έδαφος μέσα στην καρδιά τού ανθρώπου.

Ο Χριστός πριν από το Πάθος Του είπε στους Μαθητές Του: «Ειρήνην αφίημι υμίν, ειρήνην την εμήν δίδωμι υμίν· ου καθώς ο κόσμος δίδωσι, εγώ δίδωμι υμίν. Μη ταρασσέσθω υμών η καρδία, μηδέ δειλιάτω» (Ίωάν. ιδ΄, 27). Ο Χριστός βρίσκεται προ τού Πάθους Του και δίνει στους Μαθητές Του την ειρήνη, όχι όπως την θέλει ο κόσμος, αλλά την ειρήνη την δική Του, γι’ αυτό και τους τονίζει να μην ταράσσεται η καρδιά τους. Άλλη είναι η ειρήνη τού κόσμου και άλλη είναι η ειρήνη που δίνει ο Χριστός. Γι’ αυτό ο Χριστός μετά την Ανάστασή Του, όταν παρουσιάστηκε στους Μαθητές Του, τους είπε: «Ειρήνη υμίν» (Ιωάν. κ΄, 19).

Ο Απόστολος Παύλος γράφει: «Αυτός γαρ εστιν η ειρήνη ημών», (Εφ. β΄,14), δηλαδή ο Χριστός είναι η δική μας ειρήνη. Αλλού γράφει: «Η ειρήνη τού Θεού η υπερέχουσα πάντα νουν φρουρήσει τας καρδίας υμών και τα νοήματα υμών εν Χριστώ Ιησού» (Φιλ. δ΄, 7). Εδώ κάνει λόγο για μια ειρήνη η οποία υπερέχει κάθε νου, κάθε σκέψη, κάθε φαντασία και αυτή η ειρήνη λέει, θα φρουρήση τις καρδιές σας και τα νοήματά σας εν Χριστώ. Αλλού γράφει ο Απόστολος Παύλος: «Και η ειρήνη τού Θεού βραβευέτω εν ταις καρδίαις υμών» (Κολ. γ΄,15), δηλαδή η ειρήνη τού Θεού να σάς κατευθύνη μέσα στην καρδιά σας.

Αυτήν την ειρήνη έχει υπ’ όψη του ο άγιος Σιλουανός, όταν πολλές φορές γράφει γι’ αυτό το μεγάλο αγαθό τής ειρήνης, που και ο ίδιος έζησε στην ζωή του.

«Όποιος έχει μέσα του την ειρήνη τού Αγίου Πνεύματος σκορπίζει ειρήνη και στους άλλους. Όποιος, όμως, έχει μέσα του το πονηρό πνεύμα, σκορπά και στους άλλους το κακό». Επομένως, η ειρήνη συνδέεται με το Άγιο Πνεύμα και εκείνος που έχει ειρήνη μέσα στην καρδιά του ειρηνεύει και τον εαυτό του και τους άλλους. Και αλλού φαίνεται ότι συνδέεται η ειρήνη με την αγάπη: «Ας ζούμε με ειρήνη και αγάπη, γιατί το Άγιο Πνεύμα φανερώνεται στην αγάπη. Έτσι λέει η Γραφή και αποδεικνύει η πείρα» (σελ. 392). Άλλωστε, εμπειρικός θεολόγος ήταν ο άγιος, ο οποίος γνώριζε ότι η ειρήνη για την οποία μιλάμε μέσα στην Εκκλησία είναι η παρουσία τού Χριστού. Γράφει:

«Ψυχή που γνώρισε τον Χριστό, θέλει να Τον βλέπει πάντα μέσα της. Αυτός έρχεται ήρεμα στην ψυχή και τής δίνει ειρήνη και την βεβαιώνει χωρίς λόγια για την σωτηρία.

Αν γνώριζαν οι βασιλείς και οι κυβερνήτες τών λαών την αγάπη τού Θεού, δεν θα έκαναν ποτέ πόλεμο. Ο πόλεμος προέρχεται από τις αμαρτίες και όχι από την αγάπη. Ο Κύριος μάς δημιούργησε κατά την αγάπη Του και μάς παρήγγειλε να ζούμε με αγάπη.

Αν οι άρχοντες τηρούσαν τις εντολές τού Κυρίου και ο λαός και οι υπήκοοι υπάκουαν με ταπείνωση, θα υπήρχε μεγάλη ειρήνη και αγαλλίαση πάνω στη γη. Εξαιτίας, όμως, τής φιλαρχίας και τής ανυπακοής τών υπερηφάνων υποφέρει όλη η οικουμένη».

Φαίνεται εδώ καθαρά αυτό που λέει ότι όλη η οικουμένη υποφέρει από την φιλαρχία και την ανυπακοή τών υπερηφάνων και, αν γνώριζαν όλοι το θέλημα τού Θεού, τότε θα υπήρχε ειρήνη.

«Ας ζούμε», λέει «με ειρήνη και αγάπη γιατί το Άγιο Πνεύμα φανερώνεται στην αγάπη. Έτσι λέει η Γραφή και αποδεικνύει η πείρα». Επομένως, πρέπει να αγωνιζόμαστε για την ειρήνη τού Θεού, δηλαδή να ζούμε με τον Θεό και να έχουμε την ειρήνη, αλλά, βεβαίως, πρέπει να προσευχόμαστε για την ειρήνη για να αποκτούμε την ειρήνη.

Γράφει: «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι άνθρωποι δεν ζητούν από τον Κύριο την ειρήνη. Ο Κύριος μάς αγαπά τόσο πολύ, που δεν θα μάς αρνηθεί τίποτα».

Κάνει λόγο για την ειρήνη στην ψυχή και στο σώμα, ο Χριστιανός πού έχει την ειρήνη δεν ειρηνεύει απλώς στην ψυχή, αλλά και στο σώμα. Ειρηνεύει, δηλαδή, η ψυχή του από τους λογισμούς. Δυστυχώς, έρχονται διάφορες σκέψεις και μάς ταράσσουν. Αυτό είναι φοβερός πόλεμος που γίνεται μέσα μας, χειρότερος από τον Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν κανείς έχη πολλούς λογισμούς μέσα του, τού δημιουργούν ταραχή και τον οδηγούν στην ικανοποίηση τών παθών. Γι’ αυτό, όταν έχη κανείς την ειρήνη τού Χριστού, ειρηνεύει η ψυχή από τους λογισμούς, αλλά ειρηνεύει και το σώμα, διότι δεν έχει τις συνέπειες τών παθών. Έτσι, υπάρχει στενή σχέση μεταξύ τής ψυχής και τού σώματος, που σημαίνει, όταν υπάρχη ειρήνη, ειρηνεύει και η ψυχή και το σώμα.

2. Πώς αποκτάται η ειρήνη τού Θεού

Πρέπει να απαλλάσσεται ο άνθρωπος από το θυμό και να αγωνίζεται να κόβη το θέλημά του. Επομένως, πρέπει να γίνεται αγώνας στο θυμικό μέρος τής ψυχής. Ξέρουμε ότι είναι το λογιστικό μέρος ψυχής που εκφράζεται με τους λογισμούς, τις σκέψεις, είναι το επιθυμητικό μέρος τής ψυχής, που εκφράζεται με την επιθυμία, και το θυμικό μέρος τής ψυχής, που εκφράζεται ως οργή κλπ. Οπότε, πρέπει να αγωνιστούμε στο θυμικό μέρος τής ψυχής. Γράφει:

«Ο Μέγας Παΐσιος κυριεύθηκε από θυμό και παρακάλεσε τον Κύριο να τον ελευθερώσει από το πάθος αυτό. Ο Κύριος εμφανίστηκε σε αυτόν και τού είπε: “Παΐσιε, αν θέλεις να μην οργίζεσαι, μην επιθυμείς τίποτα, μην κρίνεις και μη μισήσεις κανέναν και θα έχεις την ειρήνη”. Έτσι, κάθε άνθρωπος αν κόβει το θέλημά του μπροστά στο Θεό και τους ανθρώπους, θα είναι πάντα ειρηνικός στην ψυχή. Όποιος, όμως, αγαπά να κάνει το θέλημά του, αυτός δεν θα έχει ειρήνη».

Πολλές φορές γίνονται συγκρούσεις μέσα στο σπίτι, διότι ο καθένας θέλει να κάνη το δικό του θέλημα. Όμως, όταν υποχωρή κάποιος, τότε θα υπάρξη ειρήνη. Ο άνθρωπος πρέπει να κόβη το θέλημά του και να παραδίδεται στο θέλημα τού Θεού και τότε έρχεται η ειρήνη. Γράφει:

«Ψυχή που παραδόθηκε στο θέλημα τού Θεού υπομένει εύκολα κάθε θλίψη και κάθε ασθένεια· γιατί και τον καιρό τής ασθένειας παραμένει στην θεωρία τού Θεού και προσεύχεται. “Κύριε, Εσύ βλέπεις την ασθένειά μου. Εσύ ξέρεις πόσο αμαρτωλός και αδύναμος είμαι· βοήθησέ με να υπομένω και να ευχαριστώ την αγαθότητά Σου”. Και ο Κύριος ανακουφίζει τον πόνο, και η ψυχή αισθάνεται την εγγύτητα τού Θεού και μένει εν τω Θεώ γεμάτη χαρά και ευγνωμοσύνη.

Αν αποτύχεις σε κάτι, σκέψου: “Ο Κύριος βλέπει την καρδιά μου κι αν είναι θέλημά Του, όλα θα είναι για το καλό και το δικό μου και τών άλλων”. Έτσι η ψυχή σου θα έχει πάντα ειρήνη. Αλλά εάν αρχίζει κανείς να παραπονείται: “Αυτό δεν είναι καλό, εκείνο δεν είναι όπως πρέπει”, τότε ποτέ δεν θα υπάρχει ειρήνη στην ψυχή του, έστω και αν νηστεύει και προσεύχεται πολύ.

Οι Απόστολοι είχαν παραδοθεί ολοκληρωτικά στο θέλημα τού Θεού. Μόνο έτσι διαφυλάσσεται η ειρήνη. Το ίδιο και όλοι οι μεγάλοι άγιοι άνθρωποι υπέμειναν κάθε θλίψη παραδομένοι στο θέλημα τού Θεού.

Ο Κύριος μάς αγαπά και μπορούμε να μη φοβόμαστε τίποτε, εκτός από την αμαρτία· γιατί εξαιτίας τής αμαρτίας χάνεται η χάρη και χωρίς τη χάρη τού Θεού ο εχθρός παρασύρει την ψυχή, όπως παρασύρει ο άνεμος τα ξερά φύλλα ή τον καπνό.

Πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι οι εχθροί έπεσαν από υπερηφάνεια και προσπαθούν με κάθε τρόπο να μάς σπρώξουν στην ίδια πλάνη - και πολλούς εξαπάτησαν. Ο Κύριος όμως είπε: «Μάθετε απ’ Εμού την πραότητα και την ταπείνωση και ευρήσετε ανάπαυσιν εις τας ψυχάς υμών».

«Ω, Ελεήμον Κύριε, δώσε μας την ειρήνη Σου, όπως έδωσες την ειρήνη στους Αγίους Αποστόλους: «Ειρήνην την Εμήν δίδωμι υμίν».

Κύριε, δώσε ν’ απολαύσουμε και εμείς την ειρήνη Σου. Οι Άγιοι Απόστολοι έλαβαν την ειρήνη Σου και την σκόρπισαν σε όλο τον κόσμο, και σώζοντας το λαό δεν έχασαν την ειρήνη τού Κυρίου, και αυτή δεν ελαττώθηκε μέσα τους.

Δοξασμένος να είναι ο Κύριος γιατί μάς αγαπά και μάς δίνει την ειρήνη Του και τη χάρη τού Αγίου Πνεύματος».

Εδώ φαίνεται όλο το νόημα τής ειρήνης τού Χριστού. Επίσης, πρέπει να έχη κανείς αγάπη στους εχθρούς και να προσεύχεται γι’ αυτούς. Και τότε η καρδιά του θα είναι γεμάτη ειρήνη. Γι’ αυτό, γράφει ότι πρέπει να ελευθερώνεται κανείς από τα πάθη και από τον φόβο τού θανάτου.

Ένα άλλο στοιχείο το οποίο εκδιώκει την ειρήνη τού Χριστού από τον άνθρωπο είναι, όταν κανείς έχη τα πάθη μέσα του και όταν φοβάται τις αρρώστιες και τον θάνατο. Γράφει:

«Ψυχή αμαρτωλή, αιχμάλωτη στα πάθη, δεν μπορεί να έχει ειρήνη και χαρά εν Κυρίω, έστω και αν έχει όλα τα πλούτη τής γης, έστω και αν βασιλεύει σε όλο τον κόσμο. Αν σε ένα τέτοιο βασιλιά, την ώρα που διασκεδάζει σε συμπόσιο με τους πρίγκιπές του, καθισμένος στο θρόνο του με όλη την δόξα του, τού λέγαμε ξαφνικά “βασιλιά, σε λίγο πεθαίνεις”, τότε η ψυχή του θα ταραζόταν, θα έτρεμε από το φόβο και θα έβλεπε την αδυναμία του.

Πόσοι, όμως, είναι φτωχοί αλλά πλούσιοι σε αγάπη για το Θεό, που αν τους έλεγαν “τώρα πεθαίνεις”, θα απαντούσαν ειρηνικά: “Ας γίνει το θέλημα τού Κυρίου. Ας είναι δοξασμένος ο Κύριος γιατί με θυμήθηκε και θέλει να με πάρει εκεί, όπου πρώτος εισήλθε ο ληστής”.

Υπάρχουν φτωχοί που δεν φοβούνται το θάνατο, αλλά τον συναντούν ειρηνικά, όπως ο Συμεών ο Θεοδόχος, που έψαλλε την ωδή: “Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα, κατά το ρήμα Σου εν ειρήνη”.

Τι είδους ειρήνη υπήρχε στην ψυχή τού δικαίου Συμεών, μπορούν να το καταλάβουν μόνον όσοι απέκτησαν την ειρήνη τού Θεού ή τουλάχιστον τη δοκίμασαν. Γι’ αυτήν την ειρήνη έλεγε ο Κύριος στους μαθητές Του: “Ειρήνην την Εμήν δίδωμι υμίν”. Όποιος έχει αυτή την ειρήνη, πορεύεται ειρηνικά στην αιώνια ζωή λέγοντας: “Δόξα Σοι, Κύριε, γιατί τώρα έρχομαι σε Σένα και θα βλέπω αιώνια με ειρήνη και αγάπη το Πρόσωπό Σου. Το ιλαρό, πράο βλέμμα Σου αιχμαλώτισε την ψυχή μου και αυτή “εκλείπει” για Σένα».

Όταν κανείς έχη αυτήν την ειρήνη μέσα στην καρδιά του, δεν φοβάται τίποτα ούτε και αυτόν τον ίδιο τον θάνατο, διότι ξέρει ότι με τον θάνατο πορεύεται προς τον Θεό, ότι ο θάνατος είναι το ακρωτήριο τής Καλής Ελπίδος με το οποίο οδηγείται στον Θεό. Γράφει:

«Πρέπει να αγαπά κανείς όλους τους ανθρώπους, όπως τον εαυτό του, και να είναι κάθε ώρα έτοιμος για το θάνατο. Όταν η ψυχή θυμάται το θάνατο, ταπεινώνεται και παραδίδεται ολόκληρη στο θέλημα τού Θεού και επιθυμεί να έχει ειρήνη με όλους και να τους αγαπά όλους.

Όταν έρθει στην ψυχή η ειρήνη τού Χριστού, τότε είναι ευχαριστημένη να κάθεται, όπως ο Ιώβ, στην κοπριά και χαίρεται πού βλέπει τους άλλους δοξασμένους και η ίδια είναι η πιο ασήμαντη από όλους».

Για να έχη κανείς την ειρήνη τού Χριστού πρέπει να μελετά τον νόμο τού Θεού. Γράφει:

«Δεν μπορεί η ψυχή να έχει ειρήνη, εάν δεν μελετά ημέρα και νύχτα το όνομα τού Θεού. Γιατί αυτός ο νόμος γράφτηκε από το Πνεύμα τού Θεού και το Πνεύμα τού Θεού πηγαίνει από την Γραφή στην ψυχή. Και η ψυχή αισθάνεται γλυκύτητα και ευχαρίστηση, γι’ αυτό και δεν θέλει πια να αγαπά τα επίγεια, γιατί η αγάπη για τα επίγεια ερημώνει το νου. Η ψυχή τότε κυριεύεται από αθυμία, αγριεύει και παύει να προσεύχεται. Και ο εχθρός, βλέποντας ότι η ψυχή απομακρύνθηκε από τον Θεό, την σαλεύει και εύκολα συγχύζει το νου με διάφορους άτακτους λογισμούς, και έτσι περνά όλη την ημέρα και δεν μπορεί να βλέπει καθαρά τον Κύριο».

Εδώ κάνει λόγο για το ότι χάνεται η ειρήνη τού Θεού, όταν ερημώνεται και συγχύζεται ο νους τού ανθρώπου.

3. Πώς διατηρείται η ειρήνη

Ένα σημείο που βλέπουμε στα γραπτά τού αγίου Σιλουανού είναι το πώς διατηρείται αυτή η ειρήνη τού Χριστού.

Ζούμε, πράγματι, σε δύσκολες ημέρες και υπάρχουν πολλά σκάνδαλα, ζούμε στους έσχατους καιρούς, υπάρχουν παντού πόλεμοι. Και δεν εννοώ μόνο τους πολέμους που γίνονται σε διάφορα μέρη τής γης, αλλά υπάρχουν πόλεμοι μέσα στην κοινωνία και στην οικογένεια. Το ερώτημα είναι πώς θα διατηρήσουμε την ειρήνη τού Χριστού. Διότι δεν πρέπει απλώς να αγωνιζόμαστε να την αποκτήσουμε, αλλά πρέπει και να την διατηρήσουμε. Αυτό είναι πραγματικά ένα δύσκολο έργο. Γράφει:

«Πώς να διατηρήσουμε την ψυχική ειρήνη μέσα στα σκάνδαλα τών ημερών μας;

Κρίνοντας κατά την Γραφή και το χαρακτήρα τού σύγχρονου κόσμου, ζούμε στους έσχατους καιρούς. Εν τούτοις πρέπει να διαφυλάξουμε την ειρήνη τής ψυχής, γιατί χωρίς αυτήν δεν σώζεται κανένας, όπως είπε ο μέγας ευχέτης τής ρωσικής γης, ο όσιος Σεραφείμ τού Σαρώφ. Όσο ζούσε ο Όσιος, ο Κύριος φύλαγε την Ρωσία με τις προσευχές του. Μετά δε το θάνατό του εμφανίστηκε άλλος στύλος από την γη ως τον ουρανό, ο πατήρ Ιωάννης τής Κροστάνδης».

Και μετά αναφέρεται στον άγιο Ιωάννη τής Κροστάνδης, ότι αν και ζούσε μέσα στον κόσμο είχε μέσα του την ειρήνη τού Θεού. Επομένως, κρατάμε την ειρήνη, όταν αγωνιζόμαστε και, βέβαια, όταν προσευχόμαστε.

Στην συνέχεια ο άγιος Σιλουανός κάνει ερωτήσεις και δίνει απαντήσεις για το πώς μπορεί κανείς να διατηρήση την ειρήνη σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν βρίσκεται. Αν κανείς είναι προϊστάμενος που έχει ανθρώπους ανυπότακτους, πώς θα κρατήση την ειρήνη, πώς θα διαφυλάξη την ειρήνη; Εάν κανείς είναι υφιστάμενος και έχη κακό προϊστάμενο, πώς μπορεί να κρατήση αυτήν την ειρήνη;

Δίνει πάρα πολλές σαφείς υποδείξεις πάνω στο θέμα αυτό και νομίζω ότι είναι μια καταπληκτική χριστιανική κοινωνιολογία. Δηλαδή, διαβάζουμε διάφορα μαθήματα κοινωνιολογίας, για το πώς πρέπει να ζούμε και να συμπεριφερόμαστε μέσα στην κοινωνία, αλλά όταν διαβάση κανείς αυτόν τον λόγο τού αγίου Σιλουανού, τότε καταλαβαίνει πώς αποκτά κανείς αυτήν την ειρήνη τού Θεού και πώς την διατηρεί.

Προφανώς θα είχε δεχθή ερωτήσεις από διαφόρους που τον ρώτησαν πώς θα αποκτήσουμε την ειρήνη, τι πρέπει να κάνουμε κλπ. Διότι ήταν οικονόμος μέσα στο Μοναστήρι και ως οικονόμος είχε επικοινωνία με πολλούς εργάτες και φαίνεται ότι διάφοροι τον ρωτούσαν και εκείνος απαντούσε. Θα καταγράψω ένα τμήμα αυτού τού κειμένου.

«Ερώτηση: Πώς μπορεί να διατηρεί την ειρήνη ο προϊστάμενος, αν έχει ανθρώπους ανυπότακτους;

Απάντηση: Είναι δύσκολο και θλιβερό γι’ αυτόν, αν οι υφιστάμενοι δεν πειθαρχούν. Για να διατηρεί, όμως, ο προϊστάμενος την ειρήνη, πρέπει να θυμάται ότι ακόμη κι αν αυτοί οι άνθρωποι είναι ανυπότακτοι, εντούτοις ο Κύριος τους αγαπά και πέθανε “εν ωδίναις” για τη σωτηρία τους. Πρέπει λοιπόν να προσεύχεται εκτενώς γι’ αυτούς, και τότε ο Κύριος θα δώσει στον προσευχόμενο θερμή προσευχή και θα γνωρίσει με την πείρα του ότι ο νους τού προσευχομένου έχει παρρησία και αγάπη προς τον Θεό, και παρόλο που είναι άνθρωπος αμαρτωλός, ο Κύριος θα τον αξιώσει να γευθεί τους καρπούς τής προσευχής. Και αν ο προϊστάμενος συνηθίσει να προσεύχεται με αυτόν τον τρόπο για τους υποτακτικούς του, τότε θα έχει στην ψυχή του βαθειά ειρήνη και αγάπη».

Εδώ υποδεικνύει στον προϊστάμενο ότι πρέπει να κάνη ό,τι έκανε ο Χριστός, που είχε ειρήνη και αγαπούσε, δηλαδή και αυτός να προσεύχεται στον Θεό να δίνη την ειρήνη Του.

Ερώτηση: Πώς μπορεί να διατηρήσει την ειρήνη τής ψυχής ο υποτακτικός, που έχει προϊστάμενο θυμώδη και κακό;

Εδώ πρόκειται για έναν προϊστάμενο ο οποίος έχει πολύ θυμό. Πώς τότε θα διατηρήση την ειρήνη του ο υποτακτικός;

Απάντηση: «Ο θυμώδης άνθρωπος υποφέρει ο ίδιος μεγάλο μαρτύριο από πονηρό πνεύμα, εξαιτίας τής υπερηφάνειάς του. Ο υφιστάμενος, όποιος και αν είναι, πρέπει να το καταλαβαίνει και να προσεύχεται για τον ψυχικά άρρωστο προϊστάμενό του, και τότε ο Κύριος, βλέποντας την υπομονή του, θα τού δώσει άφεση αμαρτιών και αδιάλειπτη προσευχή. Είναι μεγάλο έργο ενώπιον τού Θεού να προσεύχεται κάποιος γι’ αυτούς που τον αδικούν και τον προσβάλλουν. Εξαιτίας αυτού θα τού δώσει ο Κύριος τη χάρη και θα γνωρίσει με το Άγιο Πνεύμα τον Κύριο. Και τότε, για χάρη τού Κυρίου θα υπομείνει με χαρά όλες τις θλίψεις, και θα τού δώσει ο Κύριος αγάπη για όλον τον κόσμο, και θα επιθυμεί ολόψυχα το καλό για όλους και θα προσεύχεται για όλους όπως για την ίδια την ψυχή του».

Δεν μπορεί κανείς να έχη ειρήνη, αν δεν προσεύχεται για τους άλλους. Και αν είναι κακός ο προϊστάμενος, πρέπει να προσεύχεται για τον προϊστάμενό του. Γράφει:

«Μόλις σε προσβάλει κάποιος, προσευχήσου γι’ αυτόν στο Θεό και έτσι θα διατηρήσεις την ειρήνη τού Θεού στην ψυχή σου.

Όποιος, όμως, γογγύζει και κατηγορεί τον προϊστάμενό του, αυτός ο ίδιος θα γίνει εξίσου οργίλος, και θα εκπληρωθεί στο πρόσωπό του ο λόγος τού προφήτη Δαβίδ: “Μετά εκλεκτού εκλεκτός έση και μετά στρεβλού διαστρέψεις” (Ψαλμ. ιζ΄, 27).

Έτσι, είναι δύσκολο και για τον υποτακτικό μοναχό να διατηρεί την ειρήνη, αν έχει γέροντα με κακό χαρακτήρα».

Ο άγιος Σιλουανός είναι προσγειωμένος, ξέρει ότι μπορεί να ζη κανείς σε ένα Μοναστήρι και να έχη Γέροντα με δύστροπο χαρακτήρα.

«Είναι βαρύς σταυρός για τον υποτακτικό να ζει κοντά σε τέτοιο γέροντα. Οφείλει, όμως, να προσεύχεται γι’ αυτόν, και τότε θα διατηρεί την ειρήνη τής ψυχής και τού σώματος. Αν κάποιος είναι προϊστάμενος και αναγκαστεί να δικάσει έναν άλλο για κάποιο παράπτωμα, πρέπει να παρακαλεί τον Κύριο να τού δώσει συμπάσχουσα καρδιά, την οποία αγαπά ο Κύριος, και τότε θα κρίνει σωστά. Αν, όμως, κρίνει λαμβάνοντας υπόψη μόνο τα έργα τού υποδίκου, τότε θα πέσει σε λάθη και δεν θα είναι ευάρεστος τον Κύριο».

Εδώ κάνει λόγο για κάποιον που πρόκειται να δικάση, δηλαδή είναι επιτετραμμένος να δικάση, όπως ένας δικαστής που δικάζει κάποιον που έκανε μια παράβαση νόμου και αυτός θα πρέπει να έχη συμπάσχουσα καρδία. Τι σημαίνει συμπάσχουσα καρδία; Τρόπον τινά είναι να μπη στην δική του κατάσταση, να δη πώς έφθασε στο έγκλημα και τι ήταν αυτό που τον οδήγησε εκεί και να τον συμπαθήση, και τότε θα τον κρίνη καλύτερα. Ενώ, αντίθετα, εάν δεν αποκτήση συμπάσχουσα καρδία, τότε θα πέση σε λάθη και δεν θα είναι ευάρεστος στον Κύριο. Συνεχίζει:

«Όποιος δικάζει είναι ανάγκη να συμπονεί κάθε ψυχή, κάθε πλάσμα και κτίσμα τού Θεού και να έχει καθαρή συνείδηση σε όλες τις πτυχές τής ζωής του, και τότε θα βρει βαθειά ειρήνη στην ψυχή και το νου. Ας ζούμε με ειρήνη και αγάπη, γιατί το Άγιο Πνεύμα φανερώνεται στην αγάπη. Έτσι λέει η Γραφή».

Με αυτά που γράφει δίνει σαφείς οδηγίες και σαφείς εντολές και στον προϊστάμενο και στον υφιστάμενο και στον υποτακτικό και στον Γέροντα και στον δικαστή, για να μη στερηθή κανείς την ειρήνη τού Θεού για ασήμαντα πράγματα. Γι’ αυτό και γράφει:

«Διατήρησε στην ψυχή σου την ειρήνη τής χάριτος τού Αγίου Πνεύματος, για να μην την στερηθείς για ασήμαντα πράγματα. Αν δώσεις ειρήνη στον αδελφό σου, ο Κύριος θα σού δώσει ασυγκρίτως περισσότερη. Αν, όμως, προσβάλεις τον αδελφό, θα έλθει αναπόφευκτα η θλίψη στην ψυχή σου.

Αν σού έρθει σαρκικός λογισμός, διώξε τον αμέσως και θα διαφυλάξεις την ειρήνη τής ψυχής. Αν, όμως, τον δεχθείς, η ψυχή θα χάσει την αγάπη για τον Θεό και δεν θα έχεις πια παρρησία στην προσευχή.

Αν κόψεις το θέλημά σου, νίκησες τον εχθρό και θα πάρεις ως έπαθλο την ειρήνη τής ψυχής. Αν, όμως, κάνεις το θέλημά σου, νικήθηκες από τον εχθρό και η αθυμία θα τυραννεί την ψυχή σου. Όποιος έχει το πάθος τής φιλοκτημοσύνης, δεν μπορεί να αγαπά τον Θεό και τον πλησίον».

4. Πώς χάνεται η ειρήνη

Είδαμε τι είναι ειρήνη τού Χριστού, πώς αποκτάται, πώς διατηρείται και τώρα πρέπει να δούμε πώς χάνεται η ειρήνη τού Χριστού. Γράφει:

«Πρέπει να συμβουλεύουμε τον αδελφό με πραότητα και αγάπη. Η ειρήνη χάνεται, αν η ψυχή είναι ματαιόδοξη ή υπεροπτική απέναντι στον αδελφό ή αν κρίνει ή νουθετεί κάποιον χωρίς πραότητα και αγάπη. Αν τρώμε πολύ ή προσευχόμαστε με ραθυμία ή μισούμε τον αδελφό, με όλα αυτά σκοτίζεται ο νους και χάνεται η ειρήνη και η παρρησία προς τον Θεό.

Αν, όμως, συνηθίσουμε να προσευχόμαστε θερμά για τους εχθρούς μας και να τους αγαπούμε, θα παραμείνει για πάντα η ειρήνη στις καρδιές μας».

Κάνει λόγο για σκοτασμό τού νου. Ξέρει πολύ καλά από ό,τι διαβάζουμε στα κείμενά του, τι σημαίνει νους και τι σημαίνει φωτεινός νους και τι σημαίνει σκοτασμός τού νου, πώς σκοτίζεται ο νους. Γι’ αυτό και γράφει ότι πρέπει να προσευχόμαστε για την ειρήνη. Και ο ίδιος σε ένα από τα κείμενά του παρακαλεί τον Θεό γι’ αυτήν την ειρήνη:

«Σε παρακαλώ, Ελεήμον Κύριε, δώσε σε όλον το λαό Σου, από τον Αδάμ μέχρι τής συντελείας τών αιώνων, να Σε γνωρίσουν, να μάθουν ότι είσαι αγαθός και γεμάτος ευσπλαγχνία. Γιατί έτσι θα απολαύσουν όλοι την ειρήνη Σου και θα δουν το Φως τού Προσώπου Σου.

Το βλέμμα Σου ιλαρό και πράο αιχμαλωτίζει την ψυχή».

Βλέπετε, λοιπόν, την ευρύτατη έννοια τής ειρήνης, το τι ακριβώς είναι η ειρήνη και πώς θεωρεί ο άγιος Σιλουανός την ειρήνη. Δηλαδή, η ειρήνη, όπως είπα στην αρχή, δεν είναι η απουσία τού πολέμου. Μπορεί να μην υπάρχουν πόλεμοι και όμως να μην υπάρχη ειρήνη, αλλά ειρήνη είναι η παρουσία τού Χριστού. Ο ίδιος ο Χριστός είπε: «Ειρήνη υμίν», όταν εμφανίσθηκε στους Μαθητές Του (Ιω. κ΄, 20). Και στην θεία Λειτουργία μιλάμε συνέχεια για την ειρήνη τού Θεού. Πώς αρχίζει η θεία Λειτουργία: «Εν ειρήνη τού Κυρίου δεηθώμεν». Στην συνέχεια λέγει ο Ιερεύς: «Ειρήνη πάσι», «Έλεον ειρήνης». Και πώς τελειώνει η θεία Λειτουργία: «Εν ειρήνη προέλθωμεν».

Όλο το πνεύμα τής θείας Λειτουργίας είναι η ειρήνη. Και καλούμαστε αυτό το ειρηνικό πνεύμα και το νόημα τής θείας Λειτουργίας να το ζούμε σε όλη μας την ζωή με την προσευχή και την κοινωνία μας με τον Θεό.