81. Για ποιο λόγο οι συνέπειες της ανυπακοής του Αδάμ είναι τόσο ολέθριες; Γιατί η πνευματική εν Χριστώ ζωή στον κόσμο αυτόν παίρνει την τραγική μορφή μιας πάλης σώμα προς σώμα με τον θάνατο; Γιατί η δημιουργία του Θεού συνδέεται με αυτή την άρνηση, το θάνατο, με αυτόν τον γεμάτο οδύνες αγώνα; Γιατί η δημιουργία δεν οδηγεί αρμονικά στην τελείωση του ανθρωπίνου είναι ως εικόνας του Θεού; Γιατί οφείλω να παλεύω ενάντια σε πράγματα που με φονεύουν, χωρίς να έχω τη δύναμη γι’ αυτό; Δεν καταλαβαίνω. Στο μέτρο που ο Χριστός και το Πνεύμα το Άγιο είναι για μένα η λύση όλων των προβλημάτων που με ξεπερνούν, ζω στην άγνοια πολλών πραγμάτων. Ο Χριστός είναι το θεμέλιο της ζωής μου. Ο τρόπος που ενεργεί με ελκύει. Δεν καταλαβαίνω αυτό που είπε, αλλ’ αυτό που είπε μου αρκεί. Θα καταλάβω, όταν περάσω απ’ αυτόν τον κόσμο στον επέκεινα.

82. Γιατί η Γεθσημανή και ο Γολγοθάς είναι απαραίτητοι για τη σωτηρία του κόσμου; Η σύγκρουση του Χριστού με τον κόσμο είναι απολύτως ακατανόητη.

83. Όταν βλέπουμε τα παθήματα εκατομμυρίων ανθρωπίνων υπάρξεων, δεν μπορούμε να μείνουμε αναίσθητοι. Με ποιόν τρόπο μπορούμε να τους υπηρετήσουμε; Στη χριστιανική προοπτική η τραγωδία αυτή πάνω στη γη είναι η συνέπεια της ανυπακοής. Ο Αδάμ αναζήτησε τη θεϊκή κατάσταση, την αιώνια ζωή, κόβοντας το δεσμό με τον Πατέρα και Δημιουργό του. Ο Χριστό-Άνθρωπος, πρώτος στην ιστορία της ανθρωπότητας, ανέβηκε στο Γολγοθά· διάλεξε τον οδυνηρότερο θάνατο, για να εξαλείψει αυτήν την κατάρα. Ν’ αποφασίσει κάποιος ν’ ακολουθήσει τον Χριστό, σημαίνει να εκθέσει τον εαυτό του στα παθήματα. Είναι αναπόφευκτο! Κατά το μέτρο που είμαστε ένα κύτταρο στο μεγάλο σώμα της ανθρωπότητας από την αρχή της δημιουργίας του κόσμου και κατά το μέτρο που η ζωή του κόσμου περνά μέσα μας, ζούμε την τραγωδία της ανθρωπότητας ως δική μας τραγωδία.

84. Όταν διαβάζουμε το Ευαγγέλιο, οι αντιδράσεις του Χριστού σε ό,τι συμβαίνει γύρω Του μας εκπλήττουν. Τη στιγμή που ο Ιούδας πηγαίνει να Τον προδώσει, Εκείνος λέγει: «Νυν εδοξάσθη ο Υιός του Ανθρώπου». Σε κάθε Λειτουργία γιορτάζουμε αυτήν ακριβώς τη στιγμή, την επαναλαμβάνουμε στη συνείδησή μας. Αν κάποια εχθρική ενάντια στρατιωτική δύναμη μας συλλάβει για να μας σκοτώσει, θα είμαστε άραγε και εμείς ικανοί να πούμε: «Τώρα και εγώ δοξάζομαι και ο Θεός δοξάζεται δι’ εμού»; Όλοι γνωρίζετε αυτή την ιστορία. Είναι το περιεχόμενο της καθημερινής μας ζωής.

85. Υπάρχουν πολλές λεπτές και ενδιαφέρουσες πλευρές στην πνευματική μας ζωή. Μπορούμε βέβαια να τις στερηθούμε, αν σταματήσουμε στις εξωτερικές δυσκολίες. Για ν’ αλλάξουμε τη ζωή μας, χρειάζεται άσκηση· χρειάζεται να μάθουμε να μεταθέτουμε το πνεύμα μας από τα κοινά και εμπαθή πράγματα προς τον Θεό. Έτσι η ζωή μας μπορεί να γίνει ενδιαφέρουσα, έστω και αν ακόμη συνδέεται πάντοτε με κάποια οδυνηρή προσπάθεια. Την οδύνη αυτή δεν πρέπει να προσπαθείτε να την αποφεύγετε. Βιώστε την! Με αυτήν ακριβώς εκφράζεται ο πόθος μας ν’ ακολουθήσουμε τον Χριστό.

86. Είναι πολύ δύσκολο να εκφράσουμε τί σημαίνει «άρατε τον σταυρόν υμών και ακολουθείτε Με». Όταν προτιμούμε τον Χριστό, πρέπει να έχουμε στο νου ότι πρόκειται για την αγάπη του Πατρός, την αγάπη του Χριστού, την αγάπη του Αγίου Πνεύματος μέσα στον κόσμο αυτόν που πάσχει.

87. Αν δεν υπάρχει ανάσταση, οι χριστιανοί είναι οι «ελεεινότεροι» του κόσμου λέει ο Απόστολος Παύλος. Γιατί; Διότι η αγάπη του Χριστού είναι πάντοτε σ’ αυτόν τον κόσμο σταυρωμένη. Η ζωή μας θα είναι μια αδιάκοπη οδύνη, μέχρις ότου ο κόσμος σωθεί εξ ολοκλήρου.

88. Γινόμαστε χριστιανοί όχι για να διευκολύνουμε τη σταδιοδρομία μας πάνω στη γη, αλλά γιατί «ο Θεός αγάπη εστί». Στη χριστιανική ζωή δεν είμαστε ευτυχείς παρά μόνον εξ αιτίας του Χριστού και εξ αιτίας της επιγνώσεως ότι Αυτός είναι η Αλήθεια. Για κανένα άλλο λόγο.

89. Κάποτε ένας προσκυνητής στο Άγιο Όρος έθεσε σε πολλούς γέροντες το ερώτημα: «Τι είναι σπουδαιότερο στη ζωή μας»; Όλοι του απαντούσαν: «Είναι η αγάπη του Θεού· ν’ αγαπάς τον Θεό και τον πλησίον σου». Σκέφθηκε: «Δεν έχω αγάπη ούτε για προσευχή, ούτε για τον Θεό, ούτε για τους άλλους. Τι να κάνω;». Και ύστερα μόνος του αποφάσισε: «Θα ενεργώ σαν να είχα αυτή την αγάπη». Τριάντα χρόνια αργότερα το Άγιο Πνεύμα του έδωσε τη χάρη της Αγάπης.

90. Αναπόφευκτα θα περάσουμε ώρες, εβδομάδες, χρόνια που θα ζούμε χωρίς να αισθανόμαστε την ενέργεια του Πνεύματος μέσα μας. Πρόκειται για σημαντικές περιόδους, κατά τις οποίες έχουμε την ευκαιρία να φανερώσουμε την πιστότητα της αγάπης μας για τον Χριστό. Έστω και αν δεν αισθανόμαστε την ενέργεια της χάριτος οφείλουμε να ζούμε σαν να ήταν το Πνεύμα μαζί μας. Ο Άγιος Σιλουανός πίστευε ότι αν φυλάττουμε πιστά τις εντολές του Θεού, θα έλθει η στιγμή κατά την οποία η χάρη θα εκδηλωθεί και θα μείνει πάντοτε μαζί μας.  Είναι συνεπώς ανώφελο να βιαζόμαστε. Μερικοί πατέρες του Αγίου Όρους δεν έλαβαν τη μεγάλη χάρη και δε γνώρισαν τον Θεό παρά μετά από σαράντα χρόνια πάλης και κάποτε ακόμη περισσότερο, μόλις πριν από το θάνατό τους.

91. Στην αρχή η χάρη μας διδάσκει, προκαλεί μέσα μας κινήσεις σύμφωνα με το πνεύμα των εντολών του Ευαγγελίου. Όλα είναι εύκολα. Πάντοτε μαζί μας, το Πνεύμα το Άγιον μας εμπνέει να είμαστε καλοί προς τους άλλους. Φαίνεται σαν κανονική και φυσική στάση. Αλλ’ αυτό δε διαρκεί. Κάποτε μας εγκαταλείπει η χάρη με την αισθητή αυτή μορφή. Μια δεύτερη περίοδος, δύσκολη, αρχίζει. Στο ερώτημα, «πώς να ζήσουμε χωρίς τη χάρη;», απαντούμε: Πρέπει να συνεχίσουμε να ενεργούμε σαν να ήταν το Άγιο Πνεύμα μαζί μας, να προσπαθούμε να μένουμε στην ίδια μορφή ζωής που με τη χάρη αποκτήσαμε για ορισμένη συμπεριφορά απέναντι στον αδελφό και την αδελφή μας. Οφείλουμε να ασκούμε βία στον εαυτό μας. Το ίδιο ισχύει και για την προσευχή. Στην αρχή φαίνεται σαν φυσική κατάσταση. Προσευχόμαστε με ευκολία: Η προσευχή αναβλύζει από την καρδιά. Όταν μας εγκαταλείπει το Πνεύμα, πρέπει να προσπαθούμε να προσευχόμαστε όπως πριν, όταν είχαμε τη χάρη: με όλο το είναι μας, με όλη την καρδιά μας, με όλη τη διάνοιά μας, και ακόμη με όλο το σώμα μας.

92. Όταν κατευθυνόμαστε εν πνεύματι προς το απόλυτο Είναι, ο δρόμος μας φαίνεται απείρως μακρύς. Ο Θεός είναι σαν το πολικό αστέρι. Πώς μπορούμε να φθάσουμε αυτόν το φωστήρα που φαίνεται να απέχει τόσα έτη φωτός; Και ξαφνικά ανακαλύπτουμε ότι ο πολύ μακρύς αυτός δρόμος μπορεί να συντμηθεί, και ότι ο Κύριος μπορεί να βρεθεί πολύ κοντά μας και να πει: «Ώ, ανόητοι και βραδείς τη καρδία του συνιέναι και πιστεύειν»!

93. Πώς πρέπει να ζήσουμε για να αποφύγουμε την πλάνη; Όταν στην οδυνηρή κατάσταση όλου του είναι μας –πνεύματος, νου, καρδιάς και σώματος– πάσχουμε για να μη αμαρτήσουμε, δεν πρέπει να νομίζουμε ότι μετέχουμε στα παθήματα του Χριστού. Μόνο ο Θεός στην κρίση Του μπορεί να θεωρήσει τα παθήματα μας ως μετοχή στην κένωση του Μονογενούς Υιού Του. Η οδός μας είναι να ταπεινωνόμαστε, να προχωρούμε διαρκώς προς τα κάτω. Μόνο ο Θεός μπορεί να μας υψώσει και να μας δοξάσει.

94. Δεν μπορούμε να ζήσουμε χριστιανικά χωρίς έμπνευση. Αν κάποιος καλλιτέχνης, κάποιος αληθινός καλλιτέχνης, ζει μέρα και νύχτα με τις εικόνες της τέχνης του, τότε εμείς οι χριστιανοί οφείλουμε να είμαστε ακόμη πιο προσεκτικοί. Οφείλουμε να υπερβούμε τις προσπάθειες του καλλιτέχνη, για να ζήσουμε σύμφωνα με το πνεύμα του Ευαγγελίου.

95. Το σημαντικότερο τώρα είναι να εμπνέει ο Θεός τον αγώνα σας για τη σωτηρία. Όταν δίνεται η έμπνευση, όλη η ζωή γεμίζει με φως και χαρά. Δεν παρατηρούμε πια τις λεπτομέρειες.

96. Δεν μπορούμε να θεωθούμε με την άσκησή μας. Η θέωση ενεργείται με την ενοίκηση του Θεού μέσα μας και όχι με τις δικές μας ικανότητες. Η φαντασία αποτελεί εδώ μεγάλο κίνδυνο. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί και να μη φανταζόμαστε ότι αυτός ο προορισμός είναι στα μέτρα μας. Απεναντίας, για τον Θεό όλα είναι δυνατά. Μπορεί να έλθει να μας βρει ως το βάθος της κλίνης μας, όταν είμαστε τελείως αδύναμοι.

97. Ο πιο υψηλός προορισμός του ανθρώπου –να γίνει φορέας της άναρχης και ατελεύτητης θείας ζωής– προϋποθέτει καθολική ελευθερία. Η καθημερινή όμως ζωή δείχνει ότι από έλλειψη γνώσεως και κατανοήσεως ο κόσμος ζει μία ατέρμονη τραγωδία. Άνθρωποι που αγνοούν τον Θεό βρίσκονται στην εξουσία και ενεργούν αυταρχικά· εκατομμύρια υπάρξεων πάσχουν από την παράλογη και αδιέξοδη κατάστασή τους. Με την έννοια αυτή θα έπρεπε να στερήσουμε τους ανθρώπους από την ελευθερία. Το θείο δώρο της ελευθερίας είναι κατ’ ουσίαν αναπόσπαστο από τη γνώση του Αιωνίου. Βρισκόμαστε λοιπόν στο σκοτάδι της άγνοιας. Η Εκκλησία ωστόσο συνεχίζει να κηρύττει την αναγκαιότητα της απόλυτης αυτής ελευθερίας. Γιατί αν είμαστε προκαθορισμένοι κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο, δεν υπάρχουμε, δεν μπορούμε να πούμε όπως ο Χριστός: «Εγώ ειμι».