α. Πρώτος πατρολόγος είναι ο ιστορικός της Εκκλησίας Ευσέβιος (†339), μολονότι δεν θεωρείται συστηματικός. Έχει όμως συνείδηση ακριβή ότι επεξεργάζεται πατρολογικό υλικό, που αφορά στα πρόσωπα και τα έργα εκκλησιαστικών συγγραφέων. Το υλικό αυτό καταγράφεται σε ειδικά κεφάλαια στα βιβλία Γ΄ - Ζ΄ της Εκκλησιαστικής ιστορίας του. Ο Ευσέβιος φροντίζει να συνδέει τα έργα με τις αιτίες ή τις κακοδοξίες που τα προκάλεσαν.

  β. Ακολουθεί ο πρώτος συστηματικός πατρολόγος της αρχαίας Εκκλησίας, ο Ιερώνυμος (†420), που έγραψε το έργο De viris illustribus (=Περί επιφανών ανδρών) στη Βηθλεέμ το 392. Σ’ αυτό περιλαμβάνονται 135 συγγραφείς, μεταξύ των οποίων αιρετικοί, οι ιουδαίοι Φίλων και Ιώσηπος, ο εθνικός Σενέκας και ο ίδιος ο Ιερώνυμος, που είχε ως πρότυπο το ομώνυμο έργο του εθνικού Σουετωνίου (β΄ αι.) και κυρία πηγή τον ιστορικό Ευσέβιο. Σκοπός του λατίνου Ιερωνύμου ήταν να δείξει ότι και στους κόλπους της Εκκλησίας έζησαν σοφοί άνδρες. Το έργο έχει μεγάλη αξία, μολονότι ο Ιερώνυμος κρίνει συχνά συγγραφείς της εποχής του ανάλογα με τη προσωπική του στάση απέναντι σε πρόσωπα και έργα.

  γ. Το έργο του Ιερωνύμου συνέχισαν συμπληρώνοντάς το οι εξής δυτικοί συγγραφείς: ο πρεσβύτερος Γεννάδιος στη Μασσαλία (480), ο Ισίδωρος Σεβίλλης  (615/8), που ασχολείται μόνο με τους ισπανούς θεολόγους, και ο Ιλδεφόνσος Τολέδου (†667), που βιογραφεί 14 πρόσωπα, εκ των οποίων μόνο τα 8 είναι συγγραφείς.

  δ. Σταθμό στην ιστορία της Πατρολογίας αποτελεί το έργο Μυριόβιβλον ή Βιβλιοθήκη του Μεγάλου Φωτίου, που το έγραψε χάριν του αδελφού του Ταρασίου, προτού να γίνει πατριάρχης (857). Περιλαμβάνει 281 εκκλησιαστικούς και θύραθεν συγγραφείς. Παρέχει πληροφορίες για τα πρόσωπα των συγγραφέων, δίνει σύντομες περιλήψεις και κάποτε αποσπάσματα των έργων και προβαίνει σε αξιολογώτατες κρίσεις. Η προσφορά του Μυριοβίβλου είναι σπουδαία και διότι αναφέρει σε περίληψη έργα, τα οποία δε γνωρίζουμε από άλλες πηγές.

Μεταγραφή - Μετάφραση στη Δημοτική: Θανάσης Αναστασίου