Εκ μέρους του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Προέδρου του κ. Δημητρίου Γονή, είχα την τιμή να καταθέσω λίγα λόγια, αγάπης, σεβασμού και τιμής εις τον Μεγάλον Συνάδελφο, που όδευε «εις τα άνω βασίλεια».

    Ο ίδιος ο εκλιπών έχει σημειώσει σε μία από τις σπάνιες αυτοπαρουσιάσεις του τα εξής:

     «Οι γονείς μου ήσαν από την Ρωμαϊκή Καστρόπολιν της Αραβησσού της Καππαδοκίας, οπού γεννήθηκε  ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Μαυρίκιος (582 - 602), ο οποίος διόρισε ως Πάπα της Ρώμης τον Άγιον Γρηγόριο τον Μέγα (590-604) και ο οποίος με την σειράν του διόρισε ως πρώτον αρχιεπίσκοπο του Καντέρπουρι τον Αυγουστίνο (597-604). Γεννήθηκα εις τον Πειραιά, τας 2.3.1927. Έφυγα από την Ελλάδα και μετανάστευσα  στην Αμερική, στις 15 Μαΐου 1927 (σε  ηλικία 72 ήμερων), με τους γονείς μου και μεγάλωσα εις την πόλιν της Νέας Υόρκης  στο Μανχάταν  στην 46ην οδόν μεταξύ της 2ας και της 3ης Λεωφόρου.

    Είμαι απόφοιτος του Ελληνικού Κολεγίου Μπρούκλαϊν, Μασαχουσέτης, της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γέηλ, Διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ (School  of  Arts  and  Sciences). Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου στην Θεσσαλονίκη  και  Επισκέπτης  Καθηγητής  της Θεολογικής  Σχολής  του Αγίου  Ιωάννου  Δαμασκηνού  του  Πανεπιστημίου  Μπαλαμάντ, του Λιβάνου από το 1970.»

    Θα προσθέσουμε σ' αυτά ότι σπούδασε ακόμη στο Ρωσικό Σεμινάριο του Αγίου Βλαδίμηρου της Νέας Υόρκης, στο επίσης Ρωσικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι και στο Μόναχο της Γερμανίας. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1951 και έκτοτε διακόνησε ως εφημέριος σε διάφορες ενορίες των ΗΠΑ. Μεταξύ των ετών 1958 και 1965 υπηρέτησε ως καθηγητής στην Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού, παραιτήθηκε όμως το 1965, διαμαρτυρόμενος δια την απομάκρυνση του π. Γεωργίου Φλορόφσκι από την Σχολή.

    Η εκλογή του για την Έδρα της Δογματικής στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έγινε στις 12 Ιουνίου 1968, αλλά δεν διωρίζετο, διότι κατηγορείτο ως «κομμουνιστής»! Τελικά ο διορισμός του έγινε το 1970. Το 1984, δια προσωπικούς λόγους παραιτήθη με πλήρη σύνταξη, αλλά δεν εθεωρήθη καλό να του απονεμηθεί ο τίτλος του Ομότιμου, κάτι που έρχεται να αποκαλύψει και τις δυσλειτουργίες της θεολογικής συντροφιάς μας.

 

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

    Έχει συγγράψει πλήθος μελετών, πολλές από τις όποιες είναι ακόμη ανέκδοτες και πρέπει να συνεκδοθούν εις σειράν τόμων. Τα κατάλοιπά του είναι ανάγκη να ασφαλισθούν διότι έχουν πολλά να προσφέρουν και αποκαλύψουν. Η διδακτορική του διατριβή περί του Προπατορικού Αμαρτήματος κυριολεκτικά επαναστατική, άνοιξε νέους δρόμους στη θεολογία μας, ακολούθησαν δε τα βιβλία του για την Ρωμιοσύνη, που είχαν την ίδια σημασία, για τον χώρο της Ιστορίας. Και των δύο αυτών χώρων, την έρευνα και κατανόηση, ανανέωσε ο π. Ιωάννης.

    Το έργο και η προσφορά του στην επιστήμη έχουν διερευνηθεί συστηματικά στη διδακτορική διατριβή του Andrew  Sopko, Prophet  of  Roman  Orthodoxy – The  Theology  of  John  Romanides Canada  1998.

    Εξ ίσου όμως μεγάλη υπήρξε η συμβολή και η προσφορά του στην Εκκλησία μας με την συμμετοχή του στους Θεολογικούς Διάλογους με Ετερόδοξους, ιδιαίτερα με τον Αγγλικανισμό, αλλά και αλλόδοξους (Ιουδαϊσμό και Ισλάμ). Το γεγονός δε, ότι μητρική του γλώσσα ήταν η αμερικανική (αγγλική), του εξασφάλιζε την άνεση που χρειαζόταν, για να αναπτύσσει με κάθε ακρίβεια τις θέσεις της Εκκλησίας μας. Στο Διάλογο με την Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία (1978 κ.ε.) είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω βαθύτερα, να συνδεθώ μαζί του με ισχυρά φιλία και το κυριότερο δι' εμέ, να γίνω πραγματικά μαθητής του, πέρα από την πολυετή και συνεχή μελέτη των έργων του. Στους Διάλογους αυτούς εφαίνετο η ευρεία γνώση του στην πατερική παράδοση, αλλά και των παραχαράξεών της, στην Ανατολή και τη Δύση, κατ' εξοχήν δε η γνώση της Θεολογίας του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ακρογωνιαίου λίθου της ορθοδόξου παραδόσεως

    Ο π. Ιωάννης υποστήριζε την σχέση θεολογίας και αγιοπνευματικής εμπειρίας και τους σταθμούς της πνευματικής πορείας των Αγίων: κάθαρσις - φωτισμός - θέωσις, ως προϋπόθεση των Οικουμενικών Συνόδων και της αυθεντικής αποδοχής των, κάτι που έχει χαθεί στη Δύση, αλλά και στη δυτικίζουσα δική μας θεολογική σκέψη. Η στροφή αυτή στην πατερικότητα, ως εκκλησιαστική γνησιότητα, συνέχισε και συνεπλήρωσε την ανάλογη κίνηση του π. Γεωργίου Φλορόφσκι, την πορεία του οποίου ακολούθησε στον οικουμενικό Διάλογο, θεωρούμενος και αυτός συχνά ενοχλητικός και όχι εύκολος συνομιλητής. Κάποτε θα γράφουν αυτά όλα, για να φανεί η υπεροχικότητα του εκλιπόντος, αλλά και η αληθινή συμβολή του στην διεθνή και οικουμενική παρουσία της Ορθοδοξίας, έστω και αν συχνά έμενε μόνος...

 

ΕΠΟΧΗ ΠΡΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΡΩΜΑΝΙΔΗ

    Θεωρώντας το θεολογικό του έργο, διδακτικό, συγγραφικό, και αγωνιστικό, αναγκαζόμεθα εκ των πραγμάτων να κάνουμε λόγο, για εποχή προ και μετά τον π. Ρωμανίδη. Διότι έφερε αληθινή τομή και ρήξη με το σχολαστικό παρελθόν μας, που λειτουργούσε ως βαβυλώνιος αιχμαλωσία στη θεολογία μας. Η διατριβή του σφράγισε αποφασιστικά αυτή την αναγεννητική πορεία, σε σημείο, που και αυτοί οι για διαφόρους λόγους επικριτές ή ιδεολογικά αντίπαλοι του να προδίδουν στα γραπτά τους την επιρροή του π. Ιωάννου στη θεολογική τους σκέψη. Συγκεκριμένα, ο π. Ιωάννης:

α) Επανέφερε στον ακαδημαϊκό θεολογικό χώρο την προτεραιότητα της πατερικής εμπειρικής θεολογήσεως, παραμερίζοντας τον διανοητικό - στοχαστικό - μεταφυσικό τρόπο θεολογήσεως,

β) Συνέδεσε την ακαδημαϊκή θεολογία με την λατρεία και την φιλοκαλική παράδοση, καταδεικνύοντας την αλληλοπεριχώρηση θεολογίας και πνευματικής ζωής και τον ποιμαντικό - θεραπευτικό χαρακτήρα της δογματικής θεολογίας.

γ) Διείδε και υιοθέτησε στη θεολογική μέθοδο τον στενό σύνδεσμο δόγματος και ιστορίας και γι' αυτό μπόρεσε να κατανοήσει όσο λίγοι την αλλοτρίωση και πτώση της θεολογίας στη Δυτική Ευρώπη, που επήλθε με την φραγκική κατάκτηση και επιβολή. Η καλή γνώση της ιστορίας, εξ αλλού, Φραγκοσύνης και Ρωμιοσύνης (προοριζόταν για καθηγητής της Ιστορίας στο Γέηλ) τον βοήθησε να διαπιστώσει και αναλύσει τη διαμετρική διαφορά Φράγκικου και Ρωμαίικου πολιτισμού, εισάγοντας ρωμαίικα κλειδιά στη διερεύνηση της ιστορίας και του πολιτισμού μας.

δ) Βοήθησε, έτσι, την πληρέστερη έρευνα και του Ελληνισμού, έξω από τις κατασκευασμένες δυτικές θέσεις, με την ορθή - ως απόλυτα τεκμηριωμένη - χρήση των ιστορικών μας ονομάτων, της σημασίας και δυναμικής τους στην Ιστορική μας πορεία.

 

ΟΙ ΕΤΕΡΟΔΟΞΟΙ

    Είναι γεγονός, ότι οι ετερόδοξοι ανεγνώριζαν περισσότερο από μας την προσωπικότητα του π. Ιωάννου και τη σημασία του για την Ορθοδοξία Εθεωρείτο ο καλύτερος ορθόδοξος ερευνητής του ιερού Αυγουστίνου, που βοηθούσε και τη δυτική θεολογία στην κατανόηση του, χαρακτηρίσθηκε δε «ο μεγαλύτερος σίγουρα των εν ζωή Ορθοδόξων θεολόγων, του οποίου τα συγγράμματα αποτελούν κριτική μελέτη του έργου του Αυγουστίνου υπό το φως της πατερικής Θεολογίας». Πρέπει δε να λεχθεί, ότι στον π. Ιωάννη οφείλεται η σπουδαία επισήμανση, ότι η διδασκαλία του Βαρλαάμ του Καλαβρού, για τις θεοπτικές εμπειρίες των προφητών ως «φαινομένων φυσικών, γινομένων και απογινομένων» ανάγεται στο Περί Τριάδος έργο του ι. Αυγουστίνου.

    Σεβαστέ και αγαπημένε π. Ιωάννη, οι φίλοι, συνεργάτες και συνόμιλοί σου, σου εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας, για όσα με την χάρη του Θεού μας έδωσες. Οι χιλιάδες των αμέσων η έμμεσων μαθητών σου επίσης. Κρατούμε την θεολογική παρακαταθήκη σου ως βακτηρία στο σκοτάδι, που εξαπλώνει παντού ο υπολογισμός, η αγνοία, η αδιαφορία και το συμφέρον. Μας συνέδεσες με την πατερικότητα στο χώρο της ακαδημαϊκής θεολογίας, παραπέμποντας συνεχώς στη λατρεία και την άσκηση, όπου καλλιεργείται η αληθινή θεολογία. Σε ευχαριστούμε!

Αιωνία σου η μνήμη και καλή αντάμωση στο ουράνιο θυσιαστήριο, Συνάδελφε και Συλλειτουργέ, πεφιλημένε.