Ο Κοδράτος συγκαταριθμείται μεταξύ των παλαιότερων Απολογητών του Χριστιανισμού. Όμως, οι ειδήσεις που έχουμε γι' αυτόν είναι και λίγες και όχι σαφείς.

Τούτο οφείλεται στην απώλεια της Απολογίας, την οποία ο ίδιος έγραψε και επέδωκε στον αυτοκράτορα Αδριανό. Πολύ μικρό απόσπασμα της εν λόγω Απολογίας διέσωσε ο Ευσέβιος στην Εκκλησιαστική του Ιστορία¹. Τη δυσκολία γύρω από το πρόσωπο του Κοδράτου επέτεινε και η ύπαρξη με το ίδιο όνομα περισσοτέρων προσώπων, όπως: του μαθητή των Αποστόλων, του Απολογητή, του Προφήτη, του Επισκόπου των Αθηνών και του Μάρτυρα².

Ο καθηγητής Παν. Χρήστου αποδέχεται μάλλον την αθηναϊκή καταγωγή του Κοδράτου και πιθανολογεί την ταύτισή του με τον Επίσκοπο Αθηνών. Αν τα πράγματα έχουν έτσι, τότε δικαίως υποστηρίζει «ότι η Χριστιανική απολογητική έχει την κοιτίδα της εις την πόλιν των Αθηνών και παρέμενε συνδεδεμένη μετ’ αυτής, κατά τον ένα ή τον άλλον τρόπον, επί πολύν χρόνον»³.

Το κείμενο της απολογίας δεν σώθηκε πέρα του στ' αιώνα, αν η σχετική μαρτυρία του Φωτίου είναι ασφαλής⁴. Στηριζόμενοι, όμως, στα όσα αναφέρει ο Ευσέβιος, ο οποίος γνώριζε το κείμενο⁵, η Απολογία δεν πρέπει να διέφερε ως προς τη δομή, τα επιχειρήματα και τα αιτήματα που υποβάλλονταν συνήθως στους παραλήπτες αυτοκράτορες. Ο Κοδράτος συνέταξε την απολογία «υπέρ της καθ’ ημάς ευσεβείας, ότι δη τινες πονηροί άνδρες τους ημετέρους ενοχλείν επειρώντο… Εξ ου κατιδείν έστιν λαμπρά τεκμήρια της τε του ανδρός διανοίας και της Αποστολικής ορθοτομίας»⁶. Η απολογία του Κοδράτου είχε εξωτερικό τουλάχιστον αποτέλεσμα. Ο αυτοκράτορας Αδριανός έγραψε στον Ανθύπατο της Ασίας Μινούκιο Φουνδανό: «μηδένα [=Χριστιανόν] κτείνειν άνευ εγκλημάτων και κατηγορίας»⁷.

Στο απόσπασμα που διασώζει ο Ευσέβιος δεν γίνεται καμία αναφορά στην Ελληνική φιλοσοφία. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, το σώμα της Απολογίας να περιείχε κυρίως επιχειρήματα ηθικοθρησκευτικού χαρακτήρα (τούτο, ίσως, υποδηλώνει ο Ευσέβιος, όταν γράφει: «κατιδείν έστιν λαμπρά τεκμήρια της… του ανδρός διανοίας») και πλούσια στοιχεία της Αποστολικής παράδοσης (όπως, μάλλον, υπαινίσσεται η φράση «αποστολική ορθοτομία» και η άμεση αναφορά στα θαύματα του Χριστού). Προς την κατεύθυνση αυτή συνηγορεί και ο χρόνος παράδοσης της Απολογίας στον Αδριανό το 125 μ.Χ. Δηλαδή και πολύ πλησίον, χρονικώς, στην Αποστολική εποχή βρισκόμαστε και οι πάσης φύσεως διωγμοί δεν έχουν ακόμη τη σκληρότητα που θα αποκτήσουν προϊόντος του χρόνου⁸.

Σημειώσεις

1. Ευσεβίου, Εκκλησιαστική Ιστορία 4, 3, 2· ΒΕΠ 19,284^14-18.

2. Όπου πριν 3, 37, 1 ΒΕΠ 278¹⁰ και εξής. Βλέπε επίσης: Ευσεβίου, αποσπάσματα εκ των Χρονικών Β΄(ΒΕΠ 20, 298^34-35 και 299^1-4) όπου αναγινώσκουμε: «ο ιερός των Αποστόλων ακουστής Αδριανώ λόγους απολογίας υπέρ Χριστιανών επέδωκεν… » Του ιδίου, Εκκλησιαστική Ιστορία 4, 23, 3 (ΒΕΠ 19, 204^38-39 και 205¹ και εξής). Ο Ευσέβιος αναφέρει εδώ τον Κοδράτο ως διάδοχο του Επισκόπου Αθηνών Πουπλίου, σύμφωνα με επιστολή του Διονυσίου Κορίνθου προς τους Αθηναίους. Η επιστολή αυτή, όμως, δεν σώθηκε αυτούσια, για να γνωρίζουμε αν ο Διονύσιος Κορίνθου ταυτίζει τον Επίσκοπο Κοδράτο με τον Απολογητή. Ο Ευσέβιος πάντως δεν τον ταυτίζει. Αντιθέτως, ο Ιερώνυμος στην επιστολή 70 ad Magnum τους ταυτίζει. Πρόβλημα δημιουργείται και με τα Μηνολόγια. Το Μηνολόγιο της ανατολικής Εκκλησίας της 21ης Σεπτεμβρίου ταυτίζει τον Μαθητή, τον Προφήτη και τον Επίσκοπο. Το Μηνολόγιο του Βασιλείου αναφέρει το μαρτύριο στους χρόνους των Δεκίου και Ουαλεριανού, δηλαδή στον γ' αιώνα, ενώ ομιλεί και για άλλο Κοδράτο, Επίσκοπο και Μάρτυρα (27 Μαρτίου). Το λατινικό Μαρτυρολογίο αναφέρει τη μνήμη του Κοδράτου την 26η Μαΐου (Acta Sanctorum, 26 Μαΐου). Βλέπε και A. Harnack, «Die Überlieferung der griechischen Apologeten des zweiten Jahrhunderts in der alten Kirche und im Mittelalter», στο Texte und Untersuchungen, τόμ. 1 (1883), τεύχ. 12, σ. 100 και εξής. Από σελ. 103 και εξής γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στον Ιερώνυμο και από σελ. 105 και εξής στα Λατινικά Μαρτυρολόγια σχετικούς με τους αρχαιότερους απολογητές Κοδράτο και Αριστείδη.

3. Παν. Κ. Χρήστου, Πατρολογία, Β΄, σ. 532. Ο Ε. Goodspeed χαρακτηρίζει τον Κοδράτο με βεβαιότητα «Αθηναίο», ο οποίος παρέδωκε στον αυτοκράτορα Αδριανό «πιθανόν στην Αθήνα» τη Χριστιανική του απολογία (Die ältesten Apologeten, Göttingen 1914, σ. 1). Ο μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας δέχεται ότι ο Κοδράτος: «Ήταν μάλλον Μικρασιάτης και μαθητής των Αποστόλων, και όχι ως Επίσκοπος των Αθηνών Κοδράτος, με τον οποίο κατά λάθος τον είχε ταυτίσει ο Ιερώνυμος» (όπου πριν, σ. 551).

4. Κατά τον πατριάρχη Φώτιο, η απολογία σωζόταν μέχρι τον στ' αιώνα (Βιβλιοθήκη, 162).

5. Ευσεβίου, όπου πριν, 4, 3, 3· ΒΕΠ 19, 284^7-9.

6. Όπου πριν, ΒΕΠ 19, 284^10-12.

7. Ευσεβίου, αποσπάσματα εκ των Χρονικών Β΄· ΒΕΠ 19, 289^1-4.

8. Ορθώς, κατά την κρίση μας, έχει παρατηρηθεί: «So unsicher war also die Lage der Christenheit, als die ersten literarischen Kämpen für christliche Religion und Sitte auf den Plan traten» (Bibliothek der Kirchenväter, I. Bd., Frühchristliche Apologeten…, σ. 5). Η ταύτιση της απολογίας με την επιστολή προς Διόγνητον, την οποία προτείνει ο Andriessen «δεν έχει επαρκή στηρίγματα» κατά τον Παν. Κ. Χρήστου (όπου πριν, σ. 533). Βλέπε και Ρ. Andriessen, «L' apologie de Quadratus conservée sous le nom d’ Epître de Diognéte», στο Rech. De Théol. Anc. Et Médiévale 13 (1946), σσ. 5-39· 125-149· 237-260.