Μία αγία μορφή, που έζησε στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας τον 16ο αιώνα. Βοηθός των κατατρεγμένων και ορφανών, σφράγισε την πορεία της με ένα ένδοξο τέλος στα χέρια των απίστων.

Τα τετρακόσια χρόνια της σκλαβιάς στους Τούρκους ήσαν χωρίς αμφιβολία πολύ δύσκολα για τους Έλληνες. Δεν όριζαν ούτε τις περιουσίες τους, αλλά ούτε και τον ίδιο τους τον εαυτό. Γράμματα δεν μπορούσαν να μάθουν πάντοτε φανερά και το σκοτάδι της αμάθειας εβασίλευε. Είναι γνωστή η προσπάθεια της Εκκλησίας με τα “κρυφά σχολειά”, όπου εκεί ο καλόγηρος ή ο παπάς ο δάσκαλος “θέριευαν την αποσταμένη ελπίδα”. Ακόμη είναι γνωστοί οι αγώνες του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού για το φτιάξιμο σχολείων, ώστε να μάθουν οι σκλάβοι γραφή και ανάγνωση και να μπορούν έτσι να μελετούν τις άγιες Γραφές.

Τραγική, λοιπόν, η μακρά περίοδος αυτή για τους Ρωμηούς, αλλά, θα μπορούσαμε να πούμε, και ένδοξη από την άποψη ότι δόθηκε η ευκαιρία στην Ορθόδοξη Ελληνική ψυχή να δείξη όλο της το μεγαλείο και το αδούλωτο φρόνημά της. Δέχτηκε ραπίσματα και λακτίσματα, αλλά έμεινε ορθή και απροσκύνητη και ανέδειξε μεγάλες και αξιοθαύμαστες μορφές. Μεταξύ αυτών εξέχουσα θέση κατέχει η αρχόντισσα της Αθήνας, η Οσία Φιλοθέη. Ήταν αληθινή αριστοκράτισσα με την πραγματική σημασία της λέξεως αριστοκράτης, που σημαίνει εκείνον ο οποίος κρατεί τα άριστα. Εκείνον που κατέχει όχι χρήματα και κτήματα, αλλά την αρχοντική αγάπη, η οποία χαρίζει ή μάλλον χαρίζεται χωρίς υπολογισμούς, υστεροβουλία και προσμονή ανταπόδοσης.

Η Φιλοθέη είχε βέβαια χρήματα και κτήματα πολλά, αλλά ήταν αληθινή αρχόντισσα, επειδή ήξερε να δίνει. Διότι αυτός που δεν δίνει είναι φτωχός ανεξάρτητα από το πόσα έχει. Ήταν από τις δυσεύρετες εκείνες γυναίκες, για τις οποίες λέγει η Αγία Γραφή: “Γυναίκα ανδρείαν τις ευρήσει; τιμιωτέρα δε εστί λίθων πολυτελών η τοιαύτη” (Παροιμ. λα’,10). Ήταν στολισμένη με τις αρετές της ανδρείας και της υπομονής “χωρίς τις οποίες δεν έχει κανείς την δύναμη να ολοκληρώση καμιά απολύτως αρετή. Γιατί, αν δεν έχη κανείς ανδρεία στην ψυχή ούτε υπομένει, και χωρίς υπομονή δεν μπορεί κανείς να κατορθώση τίποτα” (Αββάς Δωρόθεος). Τα φτωχά και απροστάτευτα κορίτσια την βρήκαν μάννα και αδελφή, απουκούμπι και στήριγμα, θαλπωρή και ελπίδα στις γεμάτες αβεβαιότητα και φόβο μέρες της σκλαβιάς.

Γεννημένη στην Αθήνα του 16ου αιώνα, ανατρέφεται με τα νάματα του Ευαγγελίου και, αφού δοκιμάζεται στο καμίνι του πόνου, ακτινοβολεί την αρετή και την θυσιαστική αγάπη. Δεκατεσσάρων ετών την παντρεύουν σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής, αλλά και για να έχη έναν άνθρωπο κοντά της για προστασία, σε περίπτωση που έχανε τους γονείς της. Γιατί στα δύσκολα εκείνα χρόνια της σκλαβιάς, δεν ήταν μεγαλύτερη δοκιμασία για τους γονείς από το να έχουν όμορφα κορίτσια και έτσι βιάζονταν να τα παντρέψουν όσο πιο γρήγορα γινόταν, και με τον τρόπο αυτό να τα προστατεύσουν. Νωρίς όμως μένει χήρα (17 ετών), αλλά το θεωρεί φωνή του Θεού και δεν ξαναπαντρεύεται. Γενναία καθώς είναι αψηφά τον φόβο των αγαρηνών και μάλιστα γίνεται αυτή προστάτης και μάννα για τα αθώα ορφανά κορίτσια που κινδυνεύουν ανά πάσαν στιγμή. Ιδρύει Μοναστήρι και μέσα σε αυτό φιλοξενεί και προστατεύει κάθε κατατρεγμένο.

Διευθύνει το Μοναστήρι, φροντίζει για τις Μοναχές, αλλά και για τα κορίτσια που φιλοξενεί. Τα μαθαίνει να εργάζονται διάφορες εργασίες και τέχνες, αλλά κυρίως τους χαράζει σωστή πορεία και προσανατολισμό δείχνοντάς τους τον τρόπο και τον δρόμο που οδηγεί στην ζωντανή κοινωνία με τον ζωντανό Θεό της Αποκαλύψεως. Το πικρό ψωμί της σκλαβιάς γίνεται γλυκό στην αγκαλιά της αγάπης της και οι νεανικές ψυχές τρέφονται από τον ζωντανό μαστό της Εκκλησίας και αποκτούν φρόνημα εκκλησιαστικό μα και αρρενωπό. Τώρα ξέρουν να αντλούν από την προσευχή και την μυστηριακή ζωή δύναμη και βαδίζουν τον δύσκολο δρόμο της ζωής χωρίς δειλία, αφού, κατά τον Απόστολο Παύλο “ουκ έδωκεν ημίν ο Θεός πνεύμα δειλίας, αλλά δυνάμεως”.

Όμως το θεάρεστο αυτό έργο, το τόσο σπουδαίο και μεγάλο, μπορούσε να μη πολεμηθή από τον μισόκαλο και τα όργανά του; Κατηγορήθηκε, συκοφαντήθηκε, πολεμήθηκε όσο λίγοι, τελικά όμως αξιώθηκε μακαρίου τέλους. Έφυγε από την παρούσα ζωή με ένδοξο τρόπο, αφού εσφράγισε την θαρραλέα μαρτυρία της με το αίμα του μαρτυρίου της. Το αγιασμένο λείψανό της φυλάσσεται στον Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών.

Αν κάθε Άγιος, με τον τρόπο της ζωής του, στέλλει κάποιο μήνυμα, αυτό το μήνυμα της Αγίας Φιλοθέης είναι η πνευματική ανδρεία και η αληθινή αρχοντιά. Για την απελευθέρωση από την τυραννία των παθών και των κτισμάτων, για το γκρέμισμα των κάθε είδους ειδώλων που δημιουργεί η αμαρτία και οι εμπαθείς ορέξεις και για την απόκτηση της εσωτερικής ελευθερίας και της πνευματικής αρχοντιάς, χρειάζεται πνευματική ανδρεία, παλληκαροσύνη και λεβεντιά. “Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία”.