Από όσα εκτέθηκαν προηγουμένως φαίνεται σαφώς ότι ο Θεός είναι άκτιστος, ενώ όλος ο κόσμος είναι κτιστός. Η λέξη «άκτιστος» αποτελείται από το στερητικό α και την λέξη κτιστός και δηλώνει κάτι που δεν έχει κτισθή, δεν έχει δημιουργηθή, και δεν προσδιορίζεται. Έτσι, το άκτιστο δεν έχει αρχή, δεν έχει φθορά, δεν έχει τέλος, ενώ το κτιστό έχει αρχή δημιουργίας, έχει φθορά και έχει τέλος, εκτός και αν ο Θεός δεν θέλη να έχη τέλος.

Οι Άγιοι, κατά την εμπειρία, βλέπουν την ενέργεια δόξα του Θεού, που διαφέρει σαφώς από την ενέργεια των υλικών πραγμάτων. Για παράδειγμα, ο Απόστολος Παύλος είδε το μεσημέρι, πορευόμενος προς την Δαμασκό, όπως λέγει ο ίδιος: «ουρανόθεν υπέρ την λαμπρότητα του ηλίου περιλάμψαν με φως» και άκουσε φωνή (Πράξεις Κστ', 13-14), δηλαδή είδε Φως που διακρινόταν από το κτιστό φως του ηλίου.

Είναι βασική διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας, οι οποίοι έχουν την εμπειρία των Προφητών και των Αποστόλων, ότι δεν υπάρχει καμία ομοιότητα μεταξύ ακτίστου και κτιστού, γιατί όλη η κτίση δημιουργήθηκε από το μη ον, ήλθε στην ύπαρξη από την ανυπαρξία με την δημιουργική ενέργεια του Θεού, ο οποίος είναι Ων. Ο Υιός είναι ο Ων, που γεννήθηκε εκ του Όντος Πατρός προ πάντων των αιώνων και δεν προήλθε εκ του μη όντος, όπως έγινε με την κτίση, γι' αυτό είναι άκτιστος Θεός.

«Τα δημιουργήματα είναι από το μη ον και ό,τι είναι από τον Θεό είναι άκτιστο. Οπότε, ο Λόγος είναι από την ουσία του Θεού Πατρός; Είναι άκτιστος. Το Άγιον Πνεύμα είναι από τον Θεό; Είναι άκτιστο. Η δόξα είναι από τον Θεό; Είναι άκτιστος. Η χάρις είναι από τον Θεό ή όχι; Αν είναι από τον Θεό, είναι άκτιστος. Αυτά είναι τα πιο βασικά κατηγορήματα της πατερικής σκέψεως.

Οπότε, δεν είναι το άκτιστο, απλώς, εκείνο το οποίο δεν έχει καταγωγή. Αν κανείς το πάρη από φιλοσοφικής απόψεως, αν κάτι έχη αιτία, τότε πρέπει να είναι κτίσμα, διότι μόνο ο Θεός είναι αναίτιος».

Ο Άγγελος της δόξης, που έβλεπαν οι Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη, ήταν άκτιστος και δεν εικονίζεται, γιατί δεν υπάρχει καμία ομοιότης μεταξύ κτιστού και ακτίστου. Όμως, ο Λόγος εικονίζεται μετά την ενσάρκωση.

Κατά την εμπειρία της Θεώσεως ο θεόπτης «ηξεύρει ότι η δόξα είναι άκτιστος, οι ενέργειες είναι άκτιστες». Δεν είναι δυνατόν να φθάση κάποιος στην θεοπτία, να δη την δόξα του Θεού και να ισχυρίζεται ότι ο Λόγος του Θεού είναι κτίσμα.

«Ο Άρειος έλεγε ότι ο Λόγος είναι κτίσμα. Μα δεν μπορεί να υπάρξη άνθρωπος που έχει φθάσει στο φωτισμό και να λέη αυτό το πράγμα. Διότι και από την εμπειρία της Θεώσεως ξέρει κανείς ότι ο Λόγος είναι άκτιστος, δεν είναι εκ του μη όντος ο Λόγος. Ο Λόγος είναι εκ του Πατρός. Τα κτίσματα είναι εκ του μη όντος. Στην φώτιση δεν υπάρχει αμφιβολία πλέον, διότι και ο δάσκαλος του φωτισμένου αυτό τον εδίδαξε κιόλας.

Αλλά, εκείνος, που φθάνει στην θέωση ξέρει, και από την εμπειρία, ότι ο Λόγος είναι άκτιστος, ότι η δόξα είναι άκτιστος, ότι ο Πατήρ είναι άκτιστος, το Πνεύμα είναι Άκτιστον, το Πνεύμα είναι υπόσταση κ.ο.κ. Αυτά, είναι της εμπειρικής πλέον θεολογίας».

Ο όρος «ομοούσιος», που χρησιμοποιήθηκε για να δηλωθή ότι ο Λόγος έχει την ίδια ουσία με τον Πατέρα, είναι απόδοση του ακτίστου που έβλεπαν οι Προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη.

Αλλά και ο όρος ομοούσιος δεν μπορεί να κατανοηθή λογικά και φιλοσοφικά, γιατί και αυτός ο όρος ουσιαστικά ταυτίζεται με το άκτιστο, δηλαδή σημαίνει αυτό που δεν είναι κτιστό. Εμείς καταλαβαίνουμε λογικά το κτιστό, αλλά την ουσία του Θεού, της οποίας δεν μετέχουμε, δεν την γνωρίζουμε, και γι' αυτό την χαρακτηρίζουμε άκτιστη, δηλαδή μη κτιστή.

«Το ομοούσιος τω Πατρί είναι το ρητό. Αυτό δεν μπορεί να κατανοηθή φιλοσοφικώς, δεν μπορεί να διείσδυση κανείς μέσα στο νόημα. Τι σημαίνει το ομοούσιος; ομοούσιος σημαίνει άκτιστος. Τίποτε άλλο δεν σημαίνει το ομοούσιος. Ομοούσιος ίσον άκτιστος. Όταν λέμε ότι ο Λόγος είναι ομοούσιος τω Πατρί, σημαίνει ότι ο Λόγος είναι άκτιστος, όπως είναι άκτιστος ο Πατήρ. Τίποτε άλλο δεν σημαίνει αυτό το πράγμα».

Η λέξη «άκτιστος» σημαίνει μη κτιστός και, επομένως, δεν προσφέρεται για λογική κατανόηση.

«Δεν μεταδίδει ποτέ κατανόηση ο όρος ομοούσιος. Όπως και ο όρος Θεός, δεν μεταδίδει κατανόηση. Αλλά, οι όροι αυτοί που λέγονται, τα ρήματα και τα νοήματα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, ο σκοπός αυτών των ρημάτων είναι να μας δώσουν ένα μέσον, να γνωρίσουμε τον Θεό δια της λογικής ή δια της Θεώσεως; Τι είναι ο σκοπός του ρήματος; να μας οδηγήση σε κατανόηση λογική ή να μας οδηγήση στην εμπειρία της Θεώσεως, που υπερβαίνει την λογική;».

Ασφαλώς τα ρήματα έχουν σκοπό να μας οδηγήσουν στην εμπειρία της Θεώσεως και όχι στον στοχασμό.