Hristiyan vaftizi, yeni bir başlangıç yapma ve eski yaşam tarzına ölerek Mesih’te yeni bir yaşama doğma gizemidir. Ortodoks Kilisesi'nde vaftiz "günahların bağışlanması" (İznik İman Kanunu) ve Kilise'ye giriş içindir. Vaftiz edilen kişi tüm günahlarından arınarak Mesih'e bağlanır. Vaftiz suları aracılığıyla gizemsel bir biçimde Mesih ile birlikte çarmıha gerilip ölmüş ve O'nda yeni bir hayata dirilerek Mesih'i "giyinmiş" olur. Günahlardan arınma, ilk günahın (insan ırkının anne-babasının ilk günahının) silinmesini de içerir.
VAFTİZ KONUSUNDA ORTODOKS ÖĞRETİ
"Günahların bağışlanması için tek bir vaftizi kabul ediyoruz".
İznik-Konstantinopolis İman Kanunu'nda yer alan bu ifade Ortodoksluğun vaftiz konusundaki görüşünü sade, ancak güçlü ve etkili bir biçimde ilan eder. Vaftiz töreni, temel Hristiyan deneyimi olarak görülmektedir.
SUYA DALDIRARAK VAFTİZ ETME
Vaftiz sözcüğü yunanca “âáðôßæù” sözcüğünden türemiştir. Tarihsel bağlamda, vaftiz kelimesi "bir şeyi bütünüyle suya sokmak, daldırmak, batırmak" anlamına gelmektedir. Büyük çoğunlukla Hristiyanlıktaki vaftiz gizemi ile ilişkili olarak kullanılsa da, vaftiz sözcüğünün farklı bağlamlarda da kullanıldığı bilinmektedir. Örneğin, ikinci yüzyılda yaşamış Nicader isimli bir yazarın verdiği turşu tarifinde sözcüğün yaygın anlamı görülmektedir. Önce turşunun kaynar suya daldırılması (bapto) ve bundan sonra da sirke solüsyonuna tamamen batırılması (baptizo) gerektiği yazılmıştır. Vaftiz sözcüğü aynı zamanda kumaşın renkli boyaya daldırma sürecinin açıklamasında da kullanılmıştır. Hristiyanlıkta suya daldırma (su vaftizi) töreninin kökeni Mesih'in yol hazırlayıcısı Aziz Yuhanna'ya uzanır. Kutsal Kitap'a göre Aziz Yuhanna, Mesih dahil pek çok kişiyi vaftiz etmiştir. Vaftizin farklı biçimleri Eski Antlaşma'da da uygulanmıştır.
BİR GİZEM (SIR) OLARAK VAFTİZ
Yaygın Protestan görüşün aksine, vaftiz sadece sembolik bir ölüp dirilme olmayıp gerçek bir doğaüstü değişimdir. Vaftizin, günahlardan arınma ve Mesih ile birlikte ölme, gömülme ve dirilme kayrasını sağladığına inanılır. (Romalılar 6:3-5 ve Koloseliler 2:12, 3:1-4)
VAFTİZİN GEÇERLİLİK DURUMU
Vaftiz gizemi gerçekten ruhsal ve kurtarıcı etkiye sahip olduğundan, bir vaftizin geçerli olabilmesi (yani etkili) için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Gizemin uygulanması sırasında kuralların ihlal edilmesi (Kilise yasalarının hiçe sayılması, ki bu durumun farkında oldukları halde isteyerek törene katılanlar günah işlemiş sayılırlar) vaftizin yasallığını ortadan kaldırdığı halde, onu geçersiz kılmaz. Örneğin, bir papaz, tören düzeninde Kilise tarafından onaylanmayan değişiklikler yaparsa, Kilise kurallarını ihlal ederek günah işlemiş olsa ve törene katılanlar da papazın aykırı davranışının farkında olarak günaha dahil olsalar da, gizemin temel koşulları yerine getirildiği müddetçe vaftiz geçerli olacaktır.
Normalde vaftiz üç kere suya daldırma yoluyla yapılır ve yasal bir vaftizin papaz tarafından icra edilmesi gerekir. Zorunluluk halinde (vaftiz edilecek kişi klinik ortamında veya Kilise dışındaki diğer herhangi bir mekanda ise, ani ölüm riski söz konusuysa, tamamen suya daldırma işleminin uygulanması mümkün değilse veya havuz gibi derin bir su kaynağı mevcut değilse) bir kişi yine de bir din adamı veya ruhban olmayan bir Hristiyan tarafından başına üç kere su dökülmesi yoluyla Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adına vaftiz edilebilir. Vaftiz için söylenmesi gereken doğru formül şu şekildedir:“Tanrı’nın kulu (isim) Baba’nın (suya daldır veya su dök) Amin, ve Oğul’un (suya daldır veya su dök) Amin ve Kutsal Ruh’un (suya daldır veya su dök) Amin, adıyla vaftiz ediliyor”.
Kabul edilebilir diğer formüller: “Mesih’in bu kulu ............. adıyla vaftiz olsun” veya “Bu kişi benim ellerimle ............ adıyla vaftiz ediliyor”. Roma Katolik Kilisesi’nde ise “Seni ............ adıyla vaftiz ediyorum” formülü kullanılır. Roma Katolikleri vaftiz etme fiilinin kullanılmasını esas saymaktadır. Buna karşılık, Ortodoks Kilisesi’nde su serperek vaftiz etme uygulaması hiçbir koşulda kabul edilmemektedir. Bazı din bilimciler çok acil durumlarda kişinin başına veya vücudunun herhangi bir yerine su serpme yoluyla vaftiz edilmesinin geçerli sayılması gerektiğini savunduklarından bu konuda tartışmalar sürmektedir.
Vaftiz gizeminde Üçleme inancını yansıtan formülün kullanılması da esastır. Teklik yanlısı-Pentekostal grubu gibi Üçleme-karşıtı Kiliselerin uyguladığı vaftiz genelde geçersiz sayılmaktadır. Pek çok din bilimciye göre, vaftizde en önemli nokta Üçleme’nin isminin formülde sözcükler yardımıyla geçmesinden çok Üçlü Birlik inancına niyet etmek ve vaftize üç Tanrısal şahsın dahil olduğunu kabullenmektir.
ORTODOKS KİLİSESİ DIŞINDAKİ VAFTİZLER
Ortodoks Kilisesi, diğer Hristiyan mezheplerinde vaftiz edilmiş kişilerle ilgili olarak vaftizin geçerliliği veya sonuçları konusunda hüküm vermemektedir. Bu tür vaftizlerin statüsü ve değeri Ortodoks Kilisesi’ne Tanrı tarafından bildirilmemiştir; ancak pratikte kişi Ortodoks Kilisesi’ne dahil oluncaya kadar ilk vaftizinin etkili olmadığına inanılmaktadır. Ortodoksluğa farklı mezheplerden geçen kişiler, eğer Üçleme’nin adıyla su vaftizini aldılarsa, genelde yeniden vaftiz edilmezler; sadece kutsal yağ gizemini alırlar ve ilk vaftizlerinin bu yağlama gizeminden sonra etkili olacağı düşünülmektedir. Ortodoksluğa geçecek kişilerin hangi şekilde kabul edileceği ile ilgili son söz piskoposa aittir. Kişinin daha önce vaftiz olup olmadığıyla ilgili şüpheler varsa veya ilk vaftizin nasıl yapıldığı bilinmiyorsa, koşullu vaftiz uygulanır. Koşullu vaftizi uygulayan kişi: “Eğer daha önce vaftiz edilmediysen, seni ...... adıyla vaftiz ediyorum” formülünü kullanır. Koşullu vaftizin yapılma sebebi sadece ilk vaftizle ilgili mutlak şüphelerin bulunması değil, aynı zamanda vaftizin geçerliliğini sağlayan kesin koşullara yönelik vaftiz teolojisindeki bazı belirsizliklerdir.
Ortodoksluk dışındaki bazı kişilerin Kilise’ye kabulü vaftiz ile, bazılarının kutsal yağ gizemi ile, bazılarının da iman ikrarı ile yapılmaktadır. Bu uygulamalar sapkınların Kilise’ye kabul edilmesine ilişkin olan iki evrensel Konsül kanonunda yazılıdır.
VAFTİZİN YAHUDİLİKTEKİ KÖKENLERİ
Yahudilikte arınma tören ve gelenekleri, vaftiz gizeminin habercisi ve işareti olmuşlardır. Tanakh’da ve Torah öğretmenlerinin geleneklerinde kirlilikten arınmak amacıyla törensel yıkanma, belirtilmiş durumlarda dinsel açıdan yeniden temiz duruma gelmek için şart koşulmaktaydı. Örneğin, kadınlar, adet dönemlerinden ve doğumu takip eden birkaç günden sonra mikvah isimli özel bir tören ile yıkanırlardı. Mikroplu veya pis bir şeye dokunup da dinsel açıdan kirlenmiş sayılan kişiler de tedavi sürecinde mikveh kullanırlardı. Diğer dinlerden Yahudiliğe geçenler için de yıkanmak zorunluydu. Bu ve benzer uygulamalarla, mikveh ile yıkanma, arınmayı ve yenilenmeyi temsil etmeye başladı ve cemaatin dinsel yaşamına tam anlamıyla katılabilmek için uyulması gereken bir kurala dönüştü (Sayılar Kitabı 19). Geleneksel olarak, Yahudi dinine girişte de mikvah zorunludur; bu sebeple – Yahudiliğe geçen kişilerin yıkanmasını tanımlamak için vaftiz sözcüğü kullanılmasa da – farklı dinde olan kişilerin Yahudiliğe girişi ile Kilise’ye kabulü arasında törensel bir benzerlik mevcuttur.
İNCİL’DE VAFTİZ
VAFTİZCİ PEYGAMBER YUHANNA (YAHYA)
Vaftizin ilk olarak anlaşılması ve tanıtılması Mesih’in kuzeni Aziz Yuhanna ile başlamıştır. Mesih’in yolunu hazırlayan Yuhanna, O’nun gelişine hazırlanmak amacıyla tövbeye dayalı bir vaftizden söz etmiştir:
Bu sırada Tanrı, sözünü çölde bulunan Zekeriya oğlu Yahya'ya duyurdu. O da Şeria nehrinin çevresindeki tüm bölgeyi dolaşarak insanları, günahlarının bağışlanması için tövbe edip vaftiz olmaya çağırdı. Nitekim Yeşaya peygamberin sözlerini içeren kitapta şöyle yazılmıştır: «Çölde yükselen ses, `Rab'bin yolunu hazırlayın, geçeceği patikaları düzleyin' diyor.`Her dere doldurulacak, her dağ ve her tepe alçaltılacak. Eğri yollar doğrultulacak, engebeli yollar düzleştirilecek. Ve tüm insanlar Tanrı'nın sağladığı kurtuluşu görecektir.'» (Luka 3:2-6)
Gelecek olan Mesih’le bağlantısından bahsederken, Aziz Yuhanna farklı bir vaftizden de söz etmişti:
Yahya ise hepsine şöyle cevap verdi: «Ben sizi suyla vaftiz ediyorum, ama benden daha güçlü Olan geliyor. Ben O'nun çarıklarının bağını çözmeye bile layık değilim. O sizi Kutsal Ruh'la ve ateşle vaftiz edecek. Harman yerini temizlemek ve buğdayı toplayıp ambarına yığmak için yabası elinde hazır duruyor. Samanı ise sönmeyen ateşte yakacaktır.» (Luka 3:16-17)
MESİH’İN VAFTİZİ
Yuhanna’nın peygamberlik görevi sırasında Mesih, Yuhanna tarafından vaftiz edilmeye gitmiştir:
O günlerde Celile'nin Nasıra kentinden çıkıp gelen İsa, Yahya tarafından Şeria nehrinde vaftiz edildi. Tam sudan çıkarken, göklerin yarıldığını ve Ruh'un güvercin gibi kendi üzerine indiğini gördü. Göklerden, «Sen benim sevgili Oğlumsun, senden hoşnudum» diyen bir ses geldi. (Markos 1:9-11)
İncil’de Mesih’in veya öğrencilerinin de tövbe eden bireyleri vaftiz ettiği ile ilgili bilgiler mevcuttur (Yuhanna 3:22-26; 4:1-3)
BÜYÜK GÖREV
Mesih, dirilişinden sonra öğrencilerine görünüp şöyle demiştir:
İsa yanlarına gelip kendilerine şunları söyledi: «Gökte ve yeryüzünde bütün yetki bana verildi. Bu nedenle gidin, bütün ulusları öğrencilerim olarak yetiştirin. Onları Baba, Oğul ve Kutsal Ruh'un adıyla vaftiz edin. Size buyurduğum her şeye uymayı onlara öğretin. İşte ben, dünyanın sonuna dek her an sizinle birlikteyim.» (Matta 28:18-20)
Rabbin “Baba, Oğul ve Kutsal Ruh adıyla vaftiz edin” emri, eski dönem Kilisesi’nin uygulaması olup bugün de vaftizin Ortodoksluktaki uygulanma yöntemidir.
VAFTİZ KONUSUNDA KİLİSE BABALARI
Ne mutlu çarmıha güvenerek suya girenlere! Gerçekten de bizler suya günah ve kirlilikle dolu olarak ineriz; ancak sudan kalbimizde meyveyle ve ruhumuzda Tanrı korkusu ve Mesih’e güvenle çıkarız. (Barnabas’ın Mektubu 11)
(Mesih) Çektiği acılarla suları arındırsın diye doğdu ve vaftiz edildi. (Ignatius’un Efeslilere mektubu 18)
VAFT İZ KONUSUNDA PROTESTAN GÖRÜŞ
Reformdan bugüne geçen uzun zamanda pek çok Protestan, vaftizin Hristiyan inancındaki önemini ve vurgusunu azaltmaya çalışmıştır. İşin gerçeği, Protestan Reform hareketine dahil olan pek çok kişinin Roma Katolik Kilisesi’nden ayrılmasına rağmen kutsal gizemlere ve elçisel geleneğe büyük saygı gösterdiğidir.
Martin Luther vaftize çok büyük önem atfetmiştir. 1529 senesinde yazılan The Large Cathechism (Büyük İlmihal) isimli eserde Luther şöyle demiştir:
En sade biçimiyle belirtmek gerekirse, vaftizin gücü, etkisi, yararı, meyvesi ve amacı kurtarmaktır. Kimse prens olmak için vaftiz edilmez; ancak söylendiği gibi “kurtulmak” için vaftiz edilir. Kurtulmanın da günahtan, ölümden ve şeytandan özgür kılınmaktan ve Mesih’in egemenliğine girip O’nunla ebediyen yaşamaktan başka bir anlama gelmediğini biliyoruz.
Kaynak: orthodox wiki Çeviren: Theophilos