• 1. Τι λέει το εδάφιο που επικαλούνται;

• 2. Ποιο παράδειγμα δίνει η Αγία Γραφή στη χρήση αυτών τών λέξεων;

• 3. Απόλυτη και σχετική χρήση τής λέξης: "πατέρας"

• 4. Η πρόσκληση τού Χριστού να τοποθετηθούμε στην ουράνια οικογένεια

Μία από τις πιο συνηθισμένες κατηγορίες Προτεσταντών προς εμάς τους Χριστιανούς, είναι όταν μάς κατηγορούν επειδή αποκαλούμε τους Ιερείς μας "πάτερ". Όμως το αγιογραφικό εδάφιο που παρουσιάζουν, δεν έχει καμία σχέση με τον τρόπο που το αντιλαμβάνονται!

1. Τι λέει το εδάφιο που επικαλούνται;

"Βάζετε ανθρώπους στη θέση του Θεού! Επειδή η Αγία Γραφή λέει ότι μόνο τον Θεό πρέπει να ονομάζουμε πατέρα!" μας λένε συχνά οι Προτεστάντες, και ως απόδειξη, μάς υποδεικνύουν το εδάφιο Ματθαίος 23: 9:

"Και πατέρα μη καλέσητε υμών επί τής γης· είς γαρ εστίν ο Πατήρ υμών, ο εν τοις ουρανοίς".

Δηλαδή: "Και πατέρα σας να μην ονομάσετε στη γη. Διότι ένας είναι ο πατέρας σας, αυτός που είναι στους ουρανούς".

Το ενδιαφέρον είναι ότι συνήθως μας λένε μόνο το συγκεκριμένο εδάφιο 9. Παραλείπουν (από άγνοια ίσως), να μάς πουν το προηγούμενο και το επόμενο εδάφιο, για να έχει μια πληρέστερη εικόνα τού θέματος ο αναγνώστης. Ας δούμε όλο το χωρίο μαζί, από το εδάφιο 8 ως το 10:

"Υμείς δε μη κληθήτε ραββί· εις γαρ υμών εστιν ο διδάσκαλος, ο Χριστός· πάντες δε υμείς αδελφοί εστε. Και πατέρα μη καλέσητε υμών επί της γης· εις γαρ εστιν ο πατήρ υμών, ο εν τοις ουρανοίς. Μηδέ κληθήτε καθηγηταί· εις γαρ υμών εστιν ο καθηγητής, ο Χριστός."

Δηλαδή: "Αλλά εσείς να μην δεχθείτε την προσφώνηση ‘δάσκαλε’. Διότι ένας είναι ο δάσκαλός σας, ο Χριστός. Όλοι δε εσείς είστε αδελφοί. Και πατέρα σας να μην ονομάσετε στη γη. Διότι ένας είναι ο πατέρας σας, αυτός που είναι στους ουρανούς. Ούτε να ονομασθείτε καθηγητές. Επειδή ένας είναι ο καθηγητής σας, ο Χριστός".

Και το εύλογο ερώτημα εδώ είναι: Άραγε, οι Προτεστάντες, δεν γίνονται δάσκαλοι ή καθηγητές σε κάποιο σχολείο; Αν ναι, (επειδή βεβαίως γίνονται, και βεβαίως αποκαλούν δασκάλους και καθηγητές, τους εκπαιδευτικούς τους), τότε γιατί μετράνε με δύο μέτρα και δύο σταθμά, όταν πρόκειται για τους Χριστιανούς πατέρες τής Εκκλησίας;

Αν θέλουν να εφαρμόσουν έτσι το εδάφιο στους Ορθοδόξους, οφείλουν, για να είναι συνεπείς, να το εφαρμόσουν πρώτα στους εαυτούς τους, και να πάψουν να γίνονται δάσκαλοι ή καθηγητές, ή να μην κατονομάζουν έτσι κανέναν δάσκαλο ή καθηγητή τους!

Και ακόμα, πώς ονομάζουν τον κατά σάρκα πατέρα τους; Δεν τον λένε: "πατέρα"; Αν ναι, με ποιο δικαίωμα εφαρμόζουν το εδάφιο αυτό μόνο στους Ορθοδόξους, και ξεχνούν τους εαυτούς τους;

2. Ποιο παράδειγμα δίνει η Αγία Γραφή στη χρήση αυτών τών λέξεων;

Αν τα πράγματα ήταν τόσο απόλυτα, όσο λένε οι Προτεστάντες για τους Ορθοδόξους πατέρες τής Εκκλησίας, θα έπρεπε η ίδια η Αγία Γραφή να το εφαρμόζει πρώτα στον εαυτό της. Τι δείχνει όμως η Αγία Γραφή;

Εφόσον ο Χριστός απαγορεύει να αποκαλούμε τούς ανθρώπους "δασκάλους", γιατί τότε έθεσε διδασκάλους μέσα στην Εκκλησία όπως αναφέρουν τα Α΄ Κορ. 12: 28-29 και Εφεσ. 4: 11;

Γιατί ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος αποκαλούσε συχνά τον εαυτό του ‘διδάσκαλο εθνών’; (Α΄ Τιμ. 2: 7, Β΄ Τιμ. 1: 11).

Όσο για τη λέξη: "πατέρας", εφόσον ο Χριστός απαγορεύει να αποκαλούμε τούς ανθρώπους ‘πατέρες’, γιατί τότε Ο ΙΔΙΟΣ απεκάλεσε τον Αβραάμ ‘πατέρα’ (Ιωάν. 8: 56), όπως το ίδιο έκανε και ο Παύλος (Ρωμ. 4: 1, 11-12, Πράξ. 22: 1) και ο Πέτρος (Πράξ. 3: 22) αλλά και ο Ιάκωβος στην επιστολή του; (2: 21)

Γιατί ο Στέφανος στην απολογία του πριν τον λιθοβολήσουν προσφωνεί τούς κατήγορούς του ‘πατέρες’ (Πράξ. 7: 2) όπως επίσης το ίδιο αποκαλεί και τούς κατά σάρκα προγόνους του (Πράξ. 7: 11-12, 15, 19) όπως επίσης το ίδιο κάνει και ο Παύλος; (Πράξ. 13: 17, Α΄ Κορ. 10: 1)

Γιατί επίσης ο Χριστός, εις την παραβολή τού πλουσίου και τού Λαζάρου βάζει τον πλούσιο να αποκαλέσει τον Αβραάμ ‘πατέρα’; (Λουκ. 16: 24).

Γιατί επίσης ο Απόστολος Ιωάννης εις την Α΄ Επιστολή του αποκαλεί τούς παραλήπτες τής Επιστολής του ‘πατέρες’; (Α΄ Ιωάν. 2:13-14).

Και πώς σε άλλα σημεία, από την μία μεριά μάς λέγει η Γραφή, ότι υπάρχει ‘ένας Κύριος’, ‘ένας Θεός’, ‘ένας Πατήρ’, ‘ένας Ποιμήν’, ‘ένας Διδάσκαλος’ και από την άλλη κάνει λόγο για πολλούς ‘κυρίους’, ‘θεούς’, ‘πατέρες’, ‘ποιμένες’, ‘διδασκάλους’;

Μήπως οι συγγραφείς τής Γραφής αντιφάσκουν κι έρχονται σε σύγκρουση με τον ίδιο τον Χριστό; Ή υπάρχει κάποιο πρόβλημα στην Προτεσταντική κατανόηση τών λόγων τού Χριστού;

3. Απόλυτη και σχετική χρήση τής λέξης: "πατέρας"

Ο απόστολος Παύλος αποκαλεί τον εαυτό του, όχι απλώς "πατέρα" τών Κορινθίων, αλλά ως "τον" πατέρα τους, τον μοναδικό τους πνευματικό πατέρα!

Γράφει: «Ουκ εντρέπων υμάς γράφω ταύτα, αλλ' ως τέκνα μου αγαπητά νουθετώ. Εάν γαρ μυρίους παιδαγωγούς έχητε εν Χριστώ, αλλ' ου πολλούς πατέρας. Εν γαρ Χριστώ Ιησού διά του ευαγγελίου εγώ υμάς εγέννησα» (Α' Κορ. 4, 14).

Δηλαδή: "Δεν τα γράφω αυτά για να ντραπείτε, αλλά σάς νουθετώ σαν αγαπητά μου παιδιά. Επειδή αν και έχετε μύριους παιδαγωγούς εν Χριστώ, δεν έχετε πολλούς πατέρες. Επειδή ΕΓΩ σας γέννησα δια τού Ευαγγελίου εν Χριστώ Ιησού".

Ο Παύλος, λοιπόν, για τους χριστιανούς της Κορίνθου δεν ήταν απλώς ο παιδαγωγός και ο δάσκαλος εν Χριστώ, αλλά "Ο" πατέρας τους. Αυτός που τους είχε αναγεννήσει πνευματικά.

Ο Απόστολος Παύλος για τον ίδιο λόγο θεωρεί την σχέση του με τον Τιμόθεο ως σχέση ‘πατρός προς τέκνο’ (Φιλιπ. 2: 22, Α΄ Τιμ. 1: 2,18, Β΄ Τιμ. 1: 2, 2: 1), όπως ο Απόστολος Πέτρος αισθανόταν πνευματικός πατέρας τού Μάρκου και τον αποκαλεί ‘υιό μου’ (Α΄ Πέτρ. 5: 13), όπως ο Απόστολος Ιωάννης θεωρεί τον εαυτό του πνευματικό πατέρα τών πιστών γι’ αυτό και τούς αποκαλεί ‘τέκνα μου’ (Α΄ Ιωάν. 2: 1, 12, 28, 3: 7, 18, 4: 4, 5: 21, Γ΄ Ιωάν. στίχ. 4), έτσι κι εμείς, με αυτή την σχετική έννοια, θεωρούμε τούς ιερείς ως αυτούς που χρησιμοποιεί ο Θεός για να μάς αναγεννήσει πνευματικώς, και γι’ αυτό τον λόγο τούς αποκαλούμε ‘πατέρες’!

Συνεπώς, η ορθή εξήγηση είναι, ότι τα εδάφια που αναφέρουν για ‘έναν Κύριο’, ‘έναν Θεό’, ‘ένα Πατέρα’, ‘έναν Ποιμένα’, ‘έναν Διδάσκαλο’, το κάνουν με ΑΠΟΛΥΤΗ ΕΝΝΟΙΑ, ενώ τα εδάφια που αναφέρουν για πολλούς ‘κυρίους’, ‘θεούς’, ‘πατέρες’, ‘ποιμένες’, ‘διδασκάλους’, το κάνουν με ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ.

Με απόλυτη δηλαδή έννοια υπάρχει ‘ένας’ μόνον Κύριος (Α΄ Κορ. 8: 6) και διδάσκαλος (Ματθ. 23: 8), ο Ιησούς Χριστός. Αλλά με σχετική έννοια υπάρχουν πολλοί κύριοι (Α΄ Κορ. 8: 5) όπως ο Αβραάμ (Γεν. 18: 12 – Α΄ Πέτρ. 3: 6,) και πολλοί διδάσκαλοι στην Εκκλησία (Α΄ Κορ. 12: 28-29, Εφεσ. 4: 11) όπως ο Παύλος (Α΄ Τιμ. 2: 7, Β΄ Τιμ. 1: 11).

Στο θέμα τής πατρότητας για παράδειγμα, χαρακτηριστική είναι η διατύπωση τού αποστόλου Παύλου, στην προς Εφεσίους επιστολή, 3: 14, 15:

"Κάμπτω τα γόνατά μου προς τον πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, εξ ου πάσα πατριά εν ουρανοίς και επί γης ονομάζεται".

Δηλαδή: "Γονατίζω μπρος στον πατέρα τού Κυρίου μας Ιησού Χριστού, από τον οποίο παίρνει όνομα κάθε πατρότητα στον ουρανό και στη γη".

Με τα λόγια αυτά, ο Παύλος έμμεσα παραδέχεται ότι ΟΝΟΜΑΖΟΝΤΑΙ και στη γη και άλλοι "πατέρες", αλλά όλοι αυτοί, με σχετική έννοια, γιατί έλκουν την καταγωγή τής πατρότητάς τους, από τη μοναδική πηγή Πατρότητας, τον Θεό Πατέρα.

4. Η πρόσκληση τού Χριστού να τοποθετηθούμε στην ουράνια οικογένεια

Την έννοια τών λόγων τού Χριστού: "μη ονομάσετε πατέρα σας επί τής γης", την τοποθετεί πολύ ωραία ο σεβ. μητρ. Περγάμου Ιωάννης στη δογματική του:

"...Στην Κυριακή Προσευχή να προσέξουμε αυτά τα λόγια: «Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς». Το «εν τοις ουρανοίς» το υποβαθμίζουμε πολλές φορές, το ξεχνούμε και το θεωρούμε απλώς ότι ο Θεός υπάρχει «εν ουρανοίς».

Το «εν ουρανοίς» έχει κριτικό περιεχόμενο. Σημαίνει «εν ουρανοίς» και όχι «επί γης». Πρέπει να ερμηνευθεί σε σχέση με όσα λέει αλλού ο Χριστός «και Πατέρα μη καλέσετε υμών επί της γης, είς γαρ ο Πατήρ υμών εν τοις ουρανοίς», ή «εάν δεν εγκαταλείψετε τον πατέρα υμών και τη μητέρα…» Όλα αυτά είναι ένα πράγμα, είναι μία στάση, στην οποία καλείται ο πιστός να τοποθετηθεί και η οποία συνεπάγεται την τοποθέτηση της ασφαλείας μας επάνω σε πράγματα που δεν ελέγχονται βιολογικά, εμπειρικά, ιστορικά. Διότι το «εν τοις ουρανοίς» είναι κάτι που δεν μπορείς να το καθορίσεις αντικειμενικά. Αυτή η υπερβατικότητα, το «εν ουρανοίς», είναι ο τρόπος, με τον οποίο οι Εβραίοι δήλωναν την υπερβατικότητα και την ελευθερία του Θεού.

Επομένως δημιουργείς μια σχέση με την πίστη που από τη μία μεριά σε συνδέει με το Θεό ως Πατέρα κατά τρόπο που δεν ελέγχεις τον Θεό, γιατί είναι «εν ουρανοίς». Και δεύτερον σε μία σχέση με τους άλλους, η οποία δεν είναι πάλι αυτή η αναγκαστική σχέση που μας δίνει η οικογένεια ή το κράτος.

Αυτό λοιπόν εννοούσαν οι πρώτοι Χριστιανοί όταν έλεγαν: «Πιστεύω». Επαναλαμβάνω το κύριο σημείο:

Εννοούσαν ότι εκαλούντο από εκεί και πέρα, από τη στιγμή του βαπτίσματος, να μη αντλούν την ασφάλεια και την ταυτότητά τους, την υπόστασή τους, ούτε από το κράτος, ούτε από την οικογένεια, ούτε από οτιδήποτε ελέγχεται με τις αισθήσεις και με τη λογική. Αλλά να την αντλούν από το Θεό, ο Οποίος είναι «εν τοις ουρανοίς» και όχι «επί της γης». Ο Οποίος δεν ελέγχεται από τις αισθήσεις και υπερβαίνει την εμπειρία μας. Και από την «μέλλουσα πόλη» τουτέστι από τα ελπιζόμενα, και όχι από τα ήδη κεκτημένα".

Αυτή ακριβώς η νέα σχέση είναι που τονίζεται στα λόγια τού Χριστού. Ότι πλέον, μετά το Χριστιανικό βάπτισμα, ο άνθρωπος εντάσσεται σε μια νέα οικογένεια, την Εκκλησία, σε μια νέα Πατρίδα, ουράνια, και αντλεί την ύπαρξή του από αυτές τις ανώτερες πραγματικότητες.

Ουσιαστικά ο Χριστός λέει: "Μη θεωρείτε τον εαυτό σας μέρος κάποιας επίγειας οντότητας, επειδή πλέον ανήκετε στον ουρανό. Σε μία ανώτερη σφαίρα ύπαρξης, σε μια ανώτερη οικογένεια, σε έναν υπερφυσικό ουράνιο Πατέρα, από τον οποίο αντλεί την ύπαρξή της κάθε άλλη πατρότητα και οντότητα, η οποία μόνο με σχετική έννοια υφίσταται". Γι' αυτό και ο Ίδιος και οι απόστολοι, δεν είχαν κανένα πρόβλημα να αποκαλούν "πατέρες" και ανθρώπους, με τη σχετική εννοούμενη έννοια.

Ας θυμηθούμε κάποια ακόμα εδάφια γι' αυτή τη σχέση Πατρότητας τού Θεού με τους βαπτισμένους Χριστιανούς που αναγεννήθηκαν σε νέα ύπαρξη, σε μια νέα ουράνια πολιτογράφηση:

Εβραίους 11: 13-16: "Κατά πίστιν απέθανον ούτοι πάντες, μη λαβόντες τας επαγγελίας, αλλά πόρρωθεν αυτάς ιδόντες και ασπασάμενοι, και ομολογήσαντες ότι ξένοι και παρεπίδημοί εισιν επί της γης. Οι γαρ τοιαύτα λέγοντες εμφανίζουσιν ότι πατρίδα επιζητούσι. Και ει μεν εκείνης εμνημόνευον, αφ' ης εξήλθον, είχον αν καιρόν ανακάμψαι· νυν δε κρείττονος ορέγονται, τούτ' έστιν επουρανίου. διο ουκ επαισχύνεται αυτούς ο Θεός Θεός επικαλείσθαι αυτών· ητοίμασε γαρ αυτοίς πόλιν.".

Δηλαδή: "Με πίστη πέθαναν όλοι αυτοί, χωρίς να πάρουν τις υποσχέσεις, αλλά αφού τις είδαν από μακριά, και πείστηκαν, και τις εγκολπώθηκαν, και ομολόγησαν ότι είναι ξένοι και περαστικοί επάνω στη γη. Επειδή, αυτοί που λένε αυτού τού είδους τα πράγματα, δείχνουν ότι ζητούν πατρίδα. Και αν θυμόνταν εκείνη από την οποία βγήκαν, θα έβρισκαν καιρό να επιστρέψουν. Τώρα, όμως, επιθυμούν μια καλύτερη, δηλαδή, επουράνια· γι' αυτό, ο Θεός δεν ντρέπεται γι' αυτούς, να λέγεται Θεός τους· επειδή, ετοίμασε γι' αυτούς πόλη".

"...εάν μη τις γεννηθεί άνωθεν, ου δύναται ιδείν την βασιλείαν τού Θεού ". (Ιωάννης 3/γ: 3).

Δηλαδή: "αν κάποιος δεν ξαναγεννηθεί, δεν μπορεί να δει τη βασιλεία τού Θεού...".

"Συνετάφημεν ουν αυτώ δια τού βαπτίσματος, εις τον θάνατον, ...ούτως και ημείς εν καινότητι ζωής περιπατήσωμεν". (Ρωμαίους 6/ς: 4).

Δηλαδή: "Θαφτήκαμε λοιπόν μαζί με Αυτόν δια τού βαπτίσματος στον θάνατο ...έτσι κι εμείς να περπατήσουμε σε νέα ζωή".

"Ότι δε εστε υιοί, εξαπέστειλεν ο Θεός το Πνεύμα τού Υιού αυτού εις τας καρδίας ημών, κράζον: ΄΄Αββά ο Πατήρ΄΄". (Γαλάτας 4/δ΄ 6).

Δηλαδή: "Και το ότι είστε γιοι, φανερώνεται από το ότι εξαπέστειλε ο Θεός το Πνεύμα τού Γιου Του στις καρδιές σας, που φωνάζει: ΄΄Πατερούλη!΄΄. ".

"Όσοι γαρ Πνεύματι Θεού άγονται, ούτοι... υιοί Θεού εισιν... ελάβετε Πνεύμα υιοθεσίας εν ω κράζομεν: "Αββά ο Πατήρ". Αυτό το Πνεύμα συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών ότι εσμεν τέκνα Θεού. Ει δε τέκνα και κληρονόμοι. Κληρονόμοι μεν Θεού, συγκληρονόμοι δε Χριστού, είπερ συμπάσχομεν, ίνα και συνδοξασθώμεν". (Ρωμαίους 8/η΄ 14 - 17).

Δηλαδή: "Επειδή όσοι κατευθύνονται από το Πνεύμα τού Θεού, αυτοί... είναι γιοί Θεού... λάβατε Πνεύμα υιοθεσίας, με το οποίο φωνάζουμε: ΄΄Πατερούλη!΄΄. Αυτό το Πνεύμα συμμαρτυρεί με το πνεύμα μας, ότι είμαστε τέκνα Θεού. Και αν είμαστε τέκνα, και κληρονόμοι. Κληρονόμοι μεν Θεού, συγκληρονόμοι δε Χριστού, αν συμπάσχουμε, ώστε και να συνδοξασθούμε".

Αυτή η ουράνια υιοθεσία από τον Θεό, που γίνεται σε κάθε έναν που λαμβάνει το Άγιο Πνεύμα τού Θεού, είναι και ο λόγος που στη γενεαλογία τού τρίτου κεφαλαίου τού Λουκά, στο εδάφιο 38, στο τέλος μιας μακράς γενεαλογίας, όπου μνημονεύονται ανθρώπινοι πατέρες με τα τέκνα τους, από τον Ιησού Χριστό ως τον Αδάμ, στον Αδάμ τελειώνει αποδίδοντας την πατρότητα, όχι σε κάποιον άνθρωπο, αλλά στον Ίδιο τον Θεό, με τα λόγια: "του Ενώς, του Σηθ, του Αδάμ, του Θεού" (Λουκάς 3/γ: 38). Επειδή ο Αδάμ, έχοντας λάβει εκ τού Θεού, πρώτος απ' όλους την υιοθεσία, με το Άγιο Πνεύμα τού αρχικού εμφυσήματος τού Θεού, καταστάθηκε πρώτος απ' όλους, ένας πνευματικά υιοθετημένος γιος τού Θεού.

Και ενώ όλα τα πρόσωπα τής γενεαλογίας μετά από τον Αδάμ, μη έχοντας Πνεύμα Άγιο μέσα τους, (μετά την πτώση τού Αδάμ), ήταν τέκνα επιγείων ανθρώπων, ανήκοντας σε ανθρώπινες πατριές και ανθρώπινη καταγωγή, ο Αδάμ πριν αμαρτήσει, ανήκε πρώτος απ' όλους στην ουράνια πόλη, ως εν Πνεύματι Αγίω υιοθετημένο τέκνο τού Θεού. Γι' αυτόν, δεν υπήρχε κανένας άνθρωπος στη γη, που να μπορεί να τον ονομάσει "πατέρα", αλλά ένας ήταν ο Πατέρας του, ο Ουράνιος Θεός.

Σε αυτή την ίδια αρχέγονη κατάσταση τού Αδάμ, σε αυτή την ίδια οικογένεια, σε αυτή την ίδια πατρότητα, μάς πληροφορεί ο Χριστός ότι ανήκει κάθε Χριστιανός που βαπτίσθηκε και αναγεννήθηκε στο νερό και στο Πνεύμα.

Κάθε αναγεννημένος Χριστιανός, αναγνωρίζει μόνο μία Πατρίδα, την επουράνια, και έναν μόνο Πατέρα, τον εν ουρανοίς Παντοδύναμο Θεό. Κάθε άλλη οικογένεια, πατρότητα και πατρίδα, είναι σχετική και προσωρινή, και πηγάζει από "τον πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, εξ ου πάσα πατριά εν ουρανοίς και επί γης ονομάζεται". (Εφεσίους 3: 15).

Ν. Μ.