Η απλότητα του Χριστιανικού Μοναχισμού και η ειδωλολατρική καύχηση

Γιάννης Τ.

Αντίθετα από τους Νεοπλατωνικούς Εθνικούς που επεδείκνυαν αυτάρεσκα τις «υπερφυσικές» δυνάμεις τους, οι Χριστιανοί μοναχοί απέρριπταν τον τσαρλατανισμό.

Ένας ασκητής της Ύστερης Αρχαιότητας είπε: ««Πώς μπορούν ορισμένοι να λένε: "Είδαμε οράματα αγγέλλων"; Ο γέροντας είπε: "πολύ περισσότερο ευτυχής είναι αυτός που μπορεί να βλέπει τα αμαρτήματά του"».

Ο αββάς Ολύμπιος είπε το εξής: "Ένας παγανιστής ιερέας κατέβηκε μια μέρα από τη Σκήτη, ήρθε στο κελί μου και κοιμήθηκε εκεί. Αφού αναλογίστηκε τον τρόπο ζωής των μοναχών, είπε: "Μια και ζείτε έτσι, βλέπετε οράματα του θεού σας;" Του είπα: "Όχι". Τότε ο ιερέας μου είπε: "Όταν εμείς κάνουμε θυσία στο θεό μας, δεν μας κρύβει τίποτε, αλλά μας αποκαλύπτει όλα τα μυστήριά του. Κι εσείς, που υποβάλλεστε σε τόσες δοκιμασίες, αγρυπνίες, προσευχές και ασκήσεις, λέτε ότι δεν βλέπετε τίποτε;"».

Η στάση των μοναχών ήταν ένα ηχηρό ράπισμα στο θρησκευτικό ύφος του παγανιστικού κόσμου. Μια εσκεμμένη απόρριψη του συνήθους τρόπου άσκησης της, υπερφυσικής προελεύσεως, εξουσίας στην κοινωνία, συμπλήρωνε τη διαδικασία της αναχώρησης. Οι μοναχοί στέκονταν μακριά από τις αμφισημίες που συνεπάγονταν οι αξιώσεις άσκησης «ουράνιας» δύναμης σε «επίγειες» περιοχές» (Brown Peter, Η δημιουργία της Ύστερης Αρχαιότητας, σ. 155). Οι μοναχοί όριζαν την «ουράνια» δύναμη ως δύναμη που, απλούστατα, δεν έπρεπε να χρησιμοποιείται.

Οι μοναχοί δεν κέρδιζαν την αποδοχή τόσο μέσω των θαυμάτων, αλλά λόγω της ανεξαρτησίας από τις υλικές επιταγές την οποία διακήρυσσαν. «Μακρές τελετές κοινωνικής απεμπλοκής διαβεβαίωναν την πελατεία του ασκητή ότι οι εξουσίες του ήταν πλήρως αποδεκτές, δεδομένου ότι ασκούνταν από έναν άνθρωπο που είχε νεκρώσει τα ανθρώπινα κίνητρα και ήταν ο ίδιος νεκρός για την κοινωνία. (…) Εκείνο που το ακροατήριο του ερημίτη έβλεπε σε αυτόν δεν ήταν τόσο ορισμένες υπερφυσικές δυνάμεις όσο την ίδια την πράξη της αναχώρησης. Οι δυνάμεις και το γόητρό του πήγαζαν από το γεγονός ότι έπαιζε, με ηρωικό τρόπο, μπροστά σε μια κοινωνία εμπεπλεγμένη σε καταπιεστικές υποχρεώσεις, το ρόλο του πλήρως ανεξάρτητου και αυτάρκους ανθρώπου» (Brown P. Η δημιουργία της Ύστερης Αρχαιότητας, σ. 146-7).