Η φιλολαϊκή Νομοθεσία του Ιουστινιανού

Γιάννης Τ.

«Το C.J.C. απαγορεύει τελείως το δικαίωμα του πατρός να προσφέρη τέκνον του αντί άλλης αποζημιώσεως εις τον υπ’ αυτού αδικηθέντα» (Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Α’, σ. 420).

Το Ιουστινιάνειο δίκαιο «προστατεύει ιδιαιτέρως την προίκα της γυναικός ως και τας απόρους συζύγους και δίδει ιδιαιτέραν έμφασιν εις την προγαμιαίαν δωρεάν του συζύγου, την οποίαν καθορίζει ίσην προς την προίκα της συζύγου (N.J. 22 του 536 – 53 c, 6 του 537 – 61 του 537 – 97 του 539 – 117, c, 4 και8-10 του 542 – 119, c, 1 του 544 – 127, c, 2 του 548 – CJ 5.12.30 του 529 – 5.13.1 – 5.3.20 του 531-533) (...).

Καταργεί τους παλαιοτέρους νόμους τους δυσχεραίνοντας την απελευθέρωσιν των δούλων και εξαλείφει κάθε διάκρισιν μεταξύ απελευθέρων και ελευθέρων (C.J. 7.3.1 του 528 – 7.3.5 του 530 – 7.3.6 του 531) (...).

Εις το ενοχικόν δίκαιον προσεπάθησε να προστατεύση τους ασθενεστέρους. Καθώρισεν ότι ο πιστωτής δεν δύναται να πωλήση τα ακίνητα του χρεώστου του προ της παρελεύσεως διετίας από της μη επιστροφής του χρέους (CJ. 8.33.3 του 530).

Περιόρισε τα επιτόκια δανεισμού αναλόγως προς τας εκάστοτε τοπικάς και οικονομικάς συνθήκας και παρ’ όλον ότι δεν έδειξε τάσεις εχθρότητος προς τας τραπεζιτικάς εργασίας έλαβε προφανώς υπ’ όψιν του την κατά του τοκισμού αποστροφήν της Εκκλησίας (CJ 4.32.26 του 528 – 4.32.27 του 529 – 4.32.28 του 529). (...)

Τοιούτο πνεύμα επιεικείας διακρίνομεν και εις άλλας διατάξεις του Ιουστινιανού, όταν π.χ. απαγορεύη τον ακρωτηριασμόν εις τα αδικήματα κλοπής ή όταν μεταβάλλη εις εξορίαν την ποινήν θανάτου την προβλεπομένην δι’ ωρισμένα αδικήματα υπό της παλαιοτέρας νομοθεσίας (NJ. 134, c.13, 1, του 556).

Εις την αυτήν κατηγορίαν της επιεικείας δύναται να υπαχθή και έτερον μέτρον του Ιουστινιανού, συμφώνως προς το οποίον η περιουσία των καταδικαζομένων εις θάνατον δεν εδημεύετο υπέρ του δημοσίου ή των μηνυσάντων τον καταδικασθέντα, αλλά περιήρχετο εις τους κληρονόμους του (NJ. 134, c.13, 2-3 του 556). Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μέτρον τούτο απεσκόπει και εις την αποθάρρυνσιν των καταδοτών, οι οποίοι τόσον απαισίως έδρων καθ’ όλην την υπό εξέτασιν περίοδον και εναντίον των οποίων πολλάκις αλλά ματαίως εστράφησαν οι αυτοκράτορες» (Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Α’, σ. 421-422).

Ο Ιουστινιανός (Νεαρά 134, παρ. 9) απαγορεύει την φυλάκιση γυναίκας που είχε καταδικαστεί για χρηματική ποινή. Ο Άγγλος ιστορικός Bury τονίζει ότι το δίκαιο του Ιουστινιανού ήταν πιο λογικό και φιλάνθρωπο απ’ ό,τι το Αγγλικό ποινικό δίκαιο πριν αυτό μεταρρυθμιστεί κατά τον 19^ο αι. (Later Empire II, 416).

 Ο Ιουστιανιανός προσπάθησε να περιορίσει την αυθαιρεσία των δυνατών: «Εις σειράν Νεαρών του διακηρύσσει το κακόν που οι ασυνείδητοι μεγαλογαιοκτήμονες προξενούν εις τους συμπολίτας των και το κράτος και τα άτιμα μέσα που χρησιμοποιούν (NJ. 30. 5 του 536). (...) Δια να καταπολεμήση το κακόν ο Ιουστιανιανός διατάσσει τους κυβερνήτας των επαρχιών να πατάσσουν και με τα σκληρότερα ακόμη μέτρα οιανδήποτε αυθαιρεσίαν των δυνατών χρησιμοποιούντες εν ανάγκη και στρατιωτικάς εναντίον των δυνάμεις (NJ. 30, 7 του 536)» (Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Α’, σ. 491).

«Εις τον Πανδέκτην είχε περιλάβει γνωμοδότησιν αναφερομένην εις νόμον του Σεπτιμίου Σεβήρου… δια του οποίου απηγορεύετο εις τους officiales να προσκτώνται γαίας δι’ αγοράς ή δωρεάς κατά την διάρκειαν της ασκήσεως του αξιώματός των (Dig. 18.1.46 και 42). Την 11^ην Δεκεμβρίου 528 ο Ιουστινιανός εκδίδει νόμον ειδικώς δια τους ανωτάτους υπαλλήλους και τους consiliarii και domestici του επιτελείου των, δια του οποίου επαναλαμβάνει την απαγόρευσιν ταύτην (CJ 1. 53.  1 του 528). Το 529 εκδίδει νόμον δια του οποίου καθιστά υπευθύνους τους άρχοντας των επαρχιών με  την ζωήν των, αν ήθελον ανεχθή ιδιωτικάς φυλακάς παρανόμως διατηρουμένας υπό των ισχυρών της περιοχής των (CJ 9. 5. 2)» (Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε., Ιστορία Βυζαντινού Κράτους, τ. Α’, σ. 424).

«Εις την φορολογικήν του πολιτικήν ο Ιουστινιανός, παρά τας αντιθέτους κατηγορίας του Προκοπίου, δεν φαίνεται να ωρμάτο από τυφλής ταμιευτικής προθέσεως. Απεναντίας εις πολλάς περιπτώσεις έδωκε δείγματα όλως διαφορετικών τάσεων. Κατήργησε το 531 τον φόρον τον γνωστόν ως "γοτθικόν ξυλέλαιον", (...) απηγόρευσε την δήμευσιν περιουσιών των καταδικαζομένων (NJ. 134, c. 13 του 556) και δύο τουλάχιστον φοράς κατά την διάρκειαν της βασιλείας του, το 522 και 553, επέτρεψεν απαλλαγήν από καθυστερημένων φόρων (NJ 147 του 553). Επίσης, κατά την ομολογίαν αυτού τούτου του Προκοπίου, έδιδε φορολογικήν απαλλαγήν εις πάσαν πόλιν πληττομένην υπό εχθρικής επιδρομής (Προκ. Ανέκδ. 21, 1 κε.). Τελείως νέους φόρους δεν φαίνεται να επέβαλεν ο Ιουστινιανός. Τόσον οι υπό του Λυδού αναφερόμενοι φόροι, όσον και το αερικόν του Προκοπίου ήσαν παλαιοί φόροι συστηματοποιηθέντες μάλλον παρά φόροι το πρώτον υπό του Ιουστινιανού εισαχθέντες» (Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Α’, σ. 524).

«Δια ν’ αποτρέψη ανωμαλίας εις την αγοράν και την πολιτικήν των τιμών ο Ιουστινιανός εισήγαγε το 544 ανώτατον όριον αμοιβών δια τεχνίτας, εργάτας και ναυτικούς ίσον προς τα προ της χρονολογίας ταύτης ισχύοντα (NJ 122)» (Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τ. Α’, σ. 525).

 «Ένα από τα αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της εσωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού υπήρξε ο επίμονος αγώνας του εναντίον των μεγάλων γαιοκτημόνων. Γνωρίζουμε τον αγώνα αυτόν μέσω των Νεαρών, των παπύρων, καθώς και των «Ανεκδότων» του Προκοπίου, ο οποίος και υποστηρίζει τις απόψεις των ευγενών (…) Μία από τας Νεαράς του Ιουστινιανού κατηγορεί την απελπιστική κατάσταση, στην οποία ευρίσκοντο οι μεταξύ Κράτους και ιδιοκτησίας σχέσεις, λόγω της αχαλίνωτης συμπεριφοράς των τοπικών παραγόντων (…) Εναντίον των μεγάλων γαιοκτημόνων ο Ιουστινιανός άρχισε έναν, δίχως οίκτο, αγώνα. (…) Ο Ιουστινιανός συνειδητά και σκοπίμως επεδίωκε την διάλυση και καταστροφή των μεγάλων ιδιοκτησιών» (Α. Α. Βασίλιεφ, Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 324-1452, τ. Α’, σ. 200-1).

Ο Ιουστινιανός με νόμο «παρεχώρησε πενταετή αναστολήν καταβολής χρεών εις τους κατοίκους της Ιταλίας και Σικελίας (556) (Nov. App. VIII)» (Καραγιαννόπουλου Ιω. Ε., Ιστορία Βυζαντινού Κράτους, τ. A’, σ. 590).

Η Φραγκοκρατούμενη Δύση, με αιχμή τον αντικληρικαλισμό των δήθεν "Διαφωτιστών", έχει συμφέροντα να συκοφαντεί τη Ρωμιοσύνη, για να φαντάζει η Δύση "πεφωτισμένη", και να προσηλυτίζει στη δική της "λογική" και τους σκοπούς της, τους λαούς της Ανατολής. Οι Έλληνες που παπαγαλίζουν όλη αυτή τη "χολή" ενάντια στους ένδοξους προγόνους τους της Ρωμιοσύνης, τι συμφέρον έχουν να την επαναλαμβάνουν;