Απάντηση στο άρθρο: «Η λέξη Δαίμων. Το λάφυρο των νικητών»

Ας ανοίγουμε και κανένα βιβλίο, δεν δαγκώνουν…

Τού Papyrus 52

Εισαγωγή

Στο παρόν άρθρο, θα αναφερθούμε σε ένα κείμενο που βρήκαμε στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στον ιστότοπο www.24grammata.com.

Ο συντάκτης του κειμένου αυτού, το οποίο έχει τίτλο, «Η λέξη Δαίμων : Το “λάφυρο” των νικητών», προφανώς έχει κάποιο πρόβλημα με τον χριστιανισμό και σαν ένα «ολόλαμπρο» μνημείο άγνοιας, σημειώνει ως κεντρική ιδέα:

«Όμως, στου χρόνου τα γυρίσματα καθιερώνεται η νέα θρησκεία: ο Χριστιανισμός. Η λέξη που δήλωνε τον αγνό θεό των Αρχαίων έπρεπε να αποκτήσει αρνητική σημασία και από συνώνυμο του Θεού γίνεται συνώνυμο του Διαβόλου».

Φυσικά, το κείμενο έχει αναπαραχθεί κατά κόρον από αρχαιολατρικές ιστοσελίδες, οι οποίες προφανώς αναδεικνύουν το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας: την έλλειψη αξιοπιστίας στην παρεχόμενη πληροφόρηση. Ένα κείμενο βασισμένο σε κραυγαλέα σφάλματα, βρίσκει θέση στο διαδίκτυο προβάλλοντας όχι μόνο το γνωστικό έλλειμμα του συντάκτη, αλλά και την επικρατούσα διαδικτυακή άγνοια.

Οι «κακοί δαίμονες» στην αρχαία ελληνική γραμματεία

Όπως είπαμε, σύμφωνα με τον συντάκτη του άρθρου, ο Χριστιανισμός -υποτίθεται- είναι αυτός που πρωτοπαρουσίασε τους «δαίμονες» ως «κακά πνεύματα». Και ενώ το «δαίμων» στην αρχαία γραμματεία τάχα «δήλωνε τον αγνό θεό των Αρχαίων» και σήμαινε «καλός άγγελος», τελικά, εξαιτίας του Χριστιανισμού ο δαίμων «γίνεται κακό δαιμόνιο»!

Για το διαδικτυακό αυτό κείμενο, μία βασική διόρθωση αρκεί και για να σοβαρευτεί το περιεχόμενό του και για να αναδειχθεί το τεράστιο ιστορικό σφάλμα που καταγράφει:

Αγαπητέ φίλε, για να διορθωθεί το κείμενό σου, μετακίνησε χρονολογικά τις σκέψεις σου κατά… τέσσερις περίπου αιώνες προ Χριστού, και όπου βάζεις τη λέξη «Χριστιανισμός», αντικατέστησέ τη με το όνομα Ξενοκράτης!

Έτσι θα βρεις ότι αυτός που μετέτρεψε τους «δαίμονες» (και) σε «κακά πνεύματα» και «τον αγνό θεό των Αρχαίων» τον μετέβαλλε (και) σε «κακό δαιμόνιο», ήταν ένας αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος του 4^ου αιώνα π.Χ., μαθητής του Πλάτωνα και μάλιστα κατείχε «τη διεύθυνση της Ακαδημίας στην Αθήνα, που την κράτησε ως τον θάνατο του (339-314)»[1].

Όπως καταγράφει ο Ιωάννης Στοβαίος:

«Ξενοκράτης έλεγεν· ως το κακοπρόσωπον αίσχει προσώπου, και μοχθηρία τινί μορφής το δύσμορφον, ούτω δαίμονος κακία τους πονηρούς κακοδαίμονας ονομάζομεν»[2].

Το οποίο σημαίνει:

«Ο Ξενοκράτης έλεγε: Όπως για την ασχήμια του προσώπου τον λέμε κάποιον κακοπρόσωπο και για κάποια δυσμορφία λέμε κάποιον δύσμορφο, έτσι από κακία κάποιου δαίμονα λέμε κακοδαίμονες τους κακούς»[3].

Γνωρίζουμε λοιπόν ότι ο Ξενοκράτης ο Χαλκηδόνιος «ανέπτυξε μια ενδιαφέρουσα δαιμονολογία»[4] και σύμφωνα με αυτή, «ο κόσμος διαιρείται στον υποσελήνιο τόπο, στον ουράνιο και τον υπερουράνιο. Θείες δυνάμεις, καλοί και κακοί δαίμονες κυριαρχούν σε όλα αυτά τα τμήματα του σύμπαντος»[5].

Μάλιστα, ο Πλούταρχος σε ένα ενδιαφέρον απόσπασμα του έργου του «Περί Ίσιδος και Οσίριδος» (360 d-e) γράφει:

«Πλάτων και Πυθαγόρας και Ξενοκράτης και Χρύσιππος, επόμενοι τοις πάλαι θεολόγοις, ερρωμενεστέρους μεν ανθρώπων γεγονέναι λέγουσι και πολύ τη δυνάμει την φύσιν υπερφέροντας ημών, το δε θείον ουκ αμιγές ουδ΄ άκρατον έχοντας, αλλά και ψυχής φύσει και σώματος αισθήσει συνειληχός, ηδονήν δεχόμενον και πόνον, και όσα ταύταις εγγενόμενα ταις μεταβολαίς πάθη τους μεν μάλλον τους δ’ ήττον επιταράττει. γίγνονται γαρ ως εν ανθρώποις, και δαίμοσιν, αρετής διαφοραί και κακίας»[6].

Το οποίο σημαίνει:

«Ο Πλάτων, ο Πυθαγόρας, ο Ξενοκράτης και ο Χρύσιππος, ακολουθώντας τους παλιούς θεολόγους, λένε πως υπήρξαν ισχυρότεροι από τους ανθρώπους και πολύ πιο προικισμένοι από εμάς στη φύση τους, δεν είχαν όμως ούτε αμιγές ούτε απρόσμικτο το θεϊκό στοιχείο, αλλά συμμετείχαν τόσο στη φύση της ψυχής όσο και στις αισθήσεις του σώματος, που δέχεται την ηδονή και τον πόνο, και όσα πάθη προκαλούν αυτές οι μεταβολές επηρεάζουν άλλους περισσότερο και άλλους λιγότερο. Πράγματι, όπως στους ανθρώπους, έτσι και στους δαίμονες, εμφανίζονται διάφορες μορφές αρετής και κακίας»[7].

Σύμφωνα με τα παραπάνω δηλαδή, ούτε καν μπορούμε να πούμε πως ο «δαίμων» κατά απόλυτο τρόπο «δήλωνε τον αγνό θεό των Αρχαίων»! Το άρθρο αποτυγχάνει ακόμα και εκεί, καθώς η μαρτυρία του Πλούταρχου ότι ο Πλάτωνας, ο Πυθαγόρας, ο Ξενοκράτης και ο Χρύσιππος, θεωρούσαν ότι οι δαίμονες δεν είχαν ούτε αμιγές ούτε απρόσμικτο το θεϊκό στοιχείο, είναι πολύ σημαντική.

Για να μην μακρηγορούμε τέλος πάντων, νομίζουμε ότι φάνηκε ξεκάθαρα «ποιος ευθύνεται» για την χροιά της κακίας που πήραν οι «δαίμονες» της ειδωλολατρίας, και βεβαίως, δεν ευθύνεται στα σίγουρα ο Χριστιανισμός, αλλά ένας αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος, ο Ξενοκράτης!

Σύμφωνα με τον Walter Burkert, οι θέσεις του  Ξενοκράτη οδήγησαν σε μια ειδωλολατρική δαιμονολογία σύμφωνα με την οποία, «μεταξύ αυτών των δαιμόνων υπάρχουν και κακά όντα, με ακόρεστη απληστία για αίμα και έρωτα. Αυτά είναι ικανά με λοιμούς, ακαρπία, διχόνοια και άλλες ανάλογες συμφορές να κάνουν τους ανθρώπους να υποκύπτουν μέχρι του σημείου να τους θυσιάζουν μιαν αγνή παρθένο- είναι οι δυνάμεις που υποκινούν όλες τις σκοτεινές και δυσάρεστες τελετές της θρησκευτικής παραδόσεως»[8]!

Και φυσικά, αυτό που σημειώνει ο Walter Burkert, το αντλεί από τον Πλούταρχο που στο «Περί των εκλελοιπότων χρηστηρίων» (417 b-e) συντρίβει την φτωχή επιχειρηματολογία του διαδικτυακού άρθρου. Θυμίζουμε ότι ο Πλούταρχος γράφει μόλις στον 1^ο αιώνα μ.Χ.: 

«Για τις ανθρωποθυσίες που γίνονταν παλιά, ούτε μπορεί να πιστέψει κανείς πως τις απαιτούσαν οι θεοί ή πως τις καλοδέχονταν ούτε θα ανέχονταν χωρίς λόγο οι βασιλείς και οι στρατηγοί να προσφέρουν τα παιδιά τους, να τα θυσιάζουν και να τα σφάζουν, αλλά (τις ανέχονταν) προσπαθώντας να εξευμενίσουν και να ικανοποιήσουν την οργή και τη βαρυθυμία σκληρών, δύστροπων και εκδικητικών (δαιμόνων)…» [9].

Και όπως συνεχίζει ο Walter Burkert, καταφέρνοντας το τελειωτικό χτύπημα στην άγνοια και αυθαιρεσία του διαδικτυακού άρθρου:

«Με τον Ξενοκράτη η λέξη δαίμων απέκτησε εκείνη την σημασία του ‘’δαιμονικού’’, την οποία διετήρησε στην ιστορία του πνεύματος»[10].

Αυτοί λοιπόν ήταν κατά τους αρχαίους μας προγόνους οι «δαίμονες», που το κείμενο της άγνοιας τον ονομάζει ως «αγνό θεό των Αρχαίων» ενώ στις τάξεις τους περιελάμβαναν όντα γεμάτα κακία που ευθύνονταν μέχρι και για ανθρωποθυσίες!

Επίλογος

Πιστεύουμε πως φάνηκε καθαρά ότι το διαδικτυακό άρθρο αποτελεί άλλο ένα απαράδεκτο κρούσμα άγνοιας και παραπληροφόρησης.

Η αρχαία ελληνική γραμματεία αποδεικνύει ότι πρόκειται για νοσηρά φαινόμενα της εποχής μας: όλοι θέλουν τα πάντα έτοιμα, γρήγορα και δυστυχώς πρόχειρα. Η έρευνα όμως δεν είναι έτσι. Είναι απαράδεκτο να κυκλοφορεί ένα άρθρο που βρίσκεται σε τέτοιο βαθμό εκτός πραγματικότητας. Εμείς δεν είπαμε ότι κάθε άρθρο στο διαδίκτυο θα πρέπει να αποτελεί και μια διδακτορική διατριβή, όχι όμως και να αγνοεί το γράμμα «β» κατά την απαγγελία της… αλφαβήτας!

Δαίμονας κρατώντας όργανα βασανιστηρίων των ψυχών [επί τάφου των Ταρκυνίων] (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 8, σελίδα 817).