Αρνητικοί ετεροπροσδιορισμοί

Ως συγκάλυψη ανυπαρξίας θετικών προτάσεων

Η έλλειψη θέσεων συνοδευόμενη από διαρκή επίκριση θέσεων άλλων, στην πολιτική συνήθως λέγεται: "λαϊκισμός". Εδώ θα το πούμε: "στείρο ετεροπροσδιορισμό".

Προφανώς θα σάς έχει τύχει να διαβάσετε κάποιο κείμενο, όπου ασκείται σε αυτό κριτική εναντίον κάποιου, ή κάποιας ιδεολογίας, ή εναντίον κάποιας ενέργειας ή πρακτικής, στο οποίο όμως, πέρα από την κριτική, απουσιάζει παντελώς η... αντιπρόταση! Συνήθως δε, σε τέτοια κείμενα απουσιάζει εντελώς και η ουσιαστική τεκμηρίωση τής κριτικής που ασκείται! Συνήθως η τεκμηρίωση αντικαθίσταται από προτάσεις τού τύπου: "είναι γενικά γνωστό..." ή "κάτι τέτοιο αντιβαίνει στο..." ή "κάτι τέτοιο είναι επιβλαβές προς..." Όμως όσο και αν ψάξετε σε τέτοια κείμενα, δεν θα βρείτε πουθενά μια τεκμηρίωση τών παρακάτω δηλώσεων. Δεν θα βρείτε πουθενά να υπάρχει κάποια επιστημονική μελέτη που να τεκμηριώνει αυτές τις βεβαιότητες.

Σε τέτοια κείμενα, εύλογα ο αναγνώστης αναρωτιέται: "Ωραία! Αν απορρίψουμε αυτή τη θέση, ποια είναι η αντιπρόταση; Ποια διαφορετική θέση ή πρακτική θα λύσει το πρόβλημα που τίθεται προς συζήτησιν;"

Τέτοιους ανθρώπους, αν κάποιος τούς ρωτήσει, θα εισπράξει πλήθος αοριστολογίες, αποφυγή απαντήσεων, αλλαγή συζήτησης, ακατανόητους "λογικούς" ακροβατισμούς, ή... ύβρεις! Θα τους δει να αποφεύγουν πάση θυσία να απαντήσουν, και να λένε ένα σωρό άλλα, εκτός από αυτό στο οποίο ερωτήθηκαν!

Τελικά, τι κάνει κάποιους ανθρώπους να ΕΤΕΡΟΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝΤΑΙ με αρνητικό μόνο τρόπο, και να μην καταθέτουν θετικές, σαφείς και συνεπείς εποικοδομητικές προτάσεις; Τι τούς οδηγεί σε μια μόνιμη αποδόμηση τών άλλων, χωρίς να κάνουν την παραμικρή προσπάθεια να προτείνουν δικές τους λύσεις;

Ας μιλήσουμε ως παράδειγμα, για τον "δικό μας" χώρο, τον θρησκευτικό χώρο, όπου τέτοια φαινόμενα δυστυχώς "περισσεύουν"! Και για να είμαστε συνεπείς, ας ξεκινήσουμε από το δικό μας "σπίτι", από τους διάφορους... αντι-αιρετικούς που εσχάτως έχουν καταντήσει να είναι περισσότεροι και από τους... πιστούς!

Αυτοπροσδιοριζόμενος κάποιος ως: "αντι"-αιρετικός, ήδη ετεροπροσδιορίζεται! Ξεκαθαρίζει ευθύς εξ αρχής, ότι ο ρόλος του είναι η αντί-θεση προς κάποιες θέσεις άλλων. Και το ερώτημα που τίθεται αμέσως, είναι: "Αυτός ο ίδιος, έχει άραγε κάποια διαφορετική πρόταση θέσεων, πέρα απ' αυτές εναντίον τών οποίων μάχεται;".

Εννοείται, ότι και η αντίθεση, και ο ετεροπροσδιορισμός, ΔΕΝ είναι κάτι κακό, ΟΤΑΝ αυτή η αντίθεση, συνοδεύεται και από θετικές προτάσεις θέσεων, και όταν συνοδεύεται από ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ τών ορθών θέσεων.

Όμως όταν μιλάμε για τις "ορθές θέσεις" που οφείλει να παρουσιάσει ο αντι-αιρετικός, ΔΕΝ μιλάμε για τις ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΤΟΥ θέσεις, αλλά για τις σαφώς διατυπωμένες και διακηρυγμένες ΣΥΝΟΔΙΚΑ θέσεις τής Εκκλησίας. Επειδή υπάρχουν και αυτοί που "αυτοσχεδιάζουν", παρουσιάζοντας ΔΙΚΕΣ ΤΟΥΣ, ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΤΟΥΣ θέσεις, δήθεν ως τεκμηριωμένες θέσεις τής Εκκλησίας, και που προσπαθούν να επιβάλλουν πρακτικές που τούς λέει το δικό τους κεφάλι, ως πρακτικές αναγκαίες για κάθε Χριστιανό.

Βεβαίως και οι προσωπικές προτάσεις και θέσεις είναι αναγκαίες και θεμιτές. Αλλά όχι αυτές να παρουσιάζονται ως καθολικά επιβεβλημμένες, χωρίς επίσημη Εκκλησιαστική διακήρυξη. Οι προσωπικές θέσεις και προτάσεις, (όταν δεν αντιτίθενται σε σαφώς διακηρυγμένες επίσημες Εκκλησιαστικές θέσεις), είναι χρήσιμες ως διερευνήσιμες "προτάσεις" και όχι ως αναγκαστικό δόγμα, όπως παρουσιάζουν ορισμένοι τις προσωπικές τους θέσεις ή εμμονές.

Ως παράδειγμα προς αποφυγήν, θα φέρω "αντι-αιρετικό" ιερέα, που αντιτιθέμενος στην "επίγεια κλίση" τών Μαρτύρων τού Ιεχωβά, αρνείτο με φανατισμό την ανακαίνιση τής επίγειας κτίσης, με την αιτιολογία ότι "αφού το λένε οι αιρετικοί, ότι θα ζήσουν άνθρωποι στη γη, είναι λάθος". Και ο ίδιος μιλούσε για μια αόριστη "επουράνια" ελπίδα, χωρίς καθόλου ανακαίνιση τής γης, κατηγορώντας το Ορθόδοξο δόγμα τής ανακαίνισης τής κτίσεως ως... αιρετικό!

Τέτοιου είδους άνθρωποι, χωρίς Ορθόδοξες θέσεις και δογματική παιδεία, αποτελούν "νεφέλες άνυδρες", που απλώς σκοτίζουν με αρνητικό τρόπο, και δεν αποδίδουν το αγαθό τους, το ζωογόνο νερό τής αληθείας.

Ο αντι-αιρετικός, μαζί με την αποδόμηση τής ξένης πλάνης, οφείλει να παρουσιάσει την Ορθόδοξη, (την αληθινά Ορθόδοξη) θέση. Και οφείλει να ξεκαθαρίζει, πότε μιλάει για τεκμηριωμένα Συνοδικά διακηρυγμένα δόγματα τής Εκκλησίας, και πότε επιχειρηματολογεί για προσωπικές του θέσεις και προτάσεις.

Όταν ο αντι-αιρετικός κατεδαφίσει και απ-οικοδομήσει τις θέσεις τού αιρετικού, ΔΕΝ μπορεί να τον αφήσει δογματικά "άστεγο". Οφείλει να τού οικοδομήσει ένα νέο δογματικό οικοδόμημα, στέρεο αυτή τη φορά. Αληθινό και απρόσβλητο. Οφείλει να τού δώσει ένα νέο νόημα, και μια νέα πρόταση ζωής. Δεν μπορεί να γκρεμίζει μόνο και να εγκαταλείπει τον άλλον έκθετο σε κάθε είδους προσβολή τής διανοητικής και ψυχικής του υγείας.

Ο ρόλος τού αντιαιρετικού, οφείλει να είναι ταυτόχρονα και ΘΕΤΙΚΟΣ, εποικοδομητικός. Οφείλει να είναι ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟΣ. Γιατί αυτό που διαφεύγει συνήθως από "αντι-αιρετικούς" που αυτοσχεδιάζουν ερήμην τής Εκκλησίας, και βάζουν σε κίνδυνο τη σωτηρία τών άλλων, είναι πως ο ρόλος τους ΔΕΝ είναι η προστασία από τούς "λύκους", αλλά είναι κυρίως η ΔΙΑΠΟΙΜΑΝΣΗ τού ανθρώπου που υποτίθεται ότι ανέλαβαν να βοηθήσουν, ως "χαμένο πρόβατο".

Ο λόγος που μιλήσαμε κατ' αρχήν για τους αντι-αιρετικούς, (πέρα από ευκαιρία για κριτική αλλά και θετικές υποδείξεις μας προς αυτούς), είναι για να μην κατηγορηθούμε για "επιλεκτική τύφλωση" ως προς το δικό μας "χάλι", καθώς οι κατ' εξοχήν λαϊκιστές, αυτοί που ετεροπροσδιορίζονται και αποικοδομούν, είναι οι ίδιοι οι αιρετικοί στην πλειονότητά τους!

Η πλειονότητα τών ανθρώπων αυτών στη χώρα μας, (γιατί αυτό μάς ενδιαφέρει κυρίως), αποτελώντας "θρησκευτική μειονότητα", συνήθως ετερο-προσδιορίζονται με βάση τη ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ τους από την πλειονότητα τών Ορθοδόξων Χριστιανών. Και μάλιστα, ΟΧΙ ως προς τις επίσημες θέσεις τής Ορθοδοξίας, αλλά ως προς τις συγκεχυμένες και συχνά εσφαλμένες θέσεις τής αδιάφορης προς την πίστη πλειονότητας τών βαπτισμένων Ορθοδόξων.

Έχουν βέβαια συνήθως να αντιπαραθέσουν κάποιες δικές τους θέσεις, σε... 10-20 σημεία. Όμως πέρα απ' αυτή την "προσηλυτιστική επιχειρηματολογία", υπάρχει κενό! Άγνοια για εκατοντάδες άλλα σημαντικά ζητήματα, που στην πραγματικότητα αποτελούν τη βάση και την ουσία τής πίστης! Επικεντρώνονται στις διαφορές τους με την Ορθόδοξη Εκκλησία, και βάσει αυτών ετεροπροσδιορίζονται, προσπερνώντας τα κοινά μας σημεία. Κατηγορούν την Εκκλησία για αληθινά ή φανταστικά ζητήματα, και αντιπαραθέτουν αληθινά ή φανταστικά προτερήματα τής δικής τους πίστης. Αλλά σε ΕΛΑΧΙΣΤΑ μόνο ζητήματα, μετρημένα κυριολεκτικά στα δάχτυλα. Και όταν ο συνομιλητής τους επιχειρήσει να διεισδύσει σε κάτι βαθύτερο που αγνοούν, είτε εξαφανίζονται βιαστικά, είτε αλλάζουν συζήτηση, είτε ξαφνικά θυμούνται όσα μάς ενώνουν, και αρχίζουν την... αγαπολογία, δηλώνοντας ότι οι δογματικές διαφορές δεν έχουν μεγάλη σημασία!

Όμως ό,τι και αν είμαστε, Χριστιανοί ή αιρετικοί, πιστοί ή άπιστοι, ας επικεντρωθούμε ως συνετοί άνθρωποι στην ουσία τού άρθρου αυτού. Ας επικεντρωθούμε όχι στην αντίθεση, αλλά στην οικοδομή μας, όχι στην κριτική, αλλά στις... προτάσεις! Γιατί το ίδιο αυτό το άρθρο, θα ήταν απλώς μια "αντίθεση", μια "αποδόμηση", αν έμενε σε κριτικές διαπιστώσεις, και δεν πρότεινε θέσεις και παροτρύνσεις!

• Έτσι λοιπόν, όταν συζητάμε με κάποιον, ας αναρωτηθούμε, όχι μόνο για το ΔΙΚΟ ΤΟΥ επίπεδο συζήτησης, αλλά (πρώτα) και για το ΔΙΚΟ ΜΑΣ! Ας μην μένουμε στη δική του κριτική, αλλά ας ξεκινήσουμε ΠΡΩΤΑ από την κριτική τού ΔΙΚΟΥ ΜΑΣ επιπέδου!

• Ας αναρωτηθούμε: Για ΚΑΘΕ προσπάθεια γκρεμίσματος τής θέσης τού συνομιλητή μας, άραγε έχουμε εμείς να παρουσιάσουμε μια ΔΙΚΗ ΜΑΣ, αντίστοιχη, ξεκάθαρη θέση;

• Αν γκρεμίσουμε το ιδεολογικό υπόβαθρο αυτού τού ανθρώπου με τον οποίο συνομιλούμε, έχουμε άραγε εμείς μία θετική πρόταση για να τον αν-οικοδμήσουμε; Ή απλώς, ό,τι μάς λέει αυτός, εμείς το αρνούμαστε από αντίδραση, μη έχοντας ιδέα για το ποια είναι η πραγματικότητα;

• Ποιος είναι ο λόγος που προσπαθούμε να τον αντικρούσουμε; Για προστασία τών άλλων από την αίρεση; Από μίσος προς τη δική του ομάδα, ή ακόμα χειρότερα για τον ίδιο; Ή ΚΥΡΙΩΣ από προσωπικό ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπό μας, επειδή γνωρίζουμε την αλήθεια και θέλουμε να τον βοηθήσουμε να τη γνωρίσει και αυτός; (Αυτό το τελευταίο ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ να είναι το βασικό μας κίνητρο, και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι η αντιπάθεια προς αυτόν).

• Αυτό που τού λέμε, είμαστε σε θέση να το ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΟΥΜΕ με ακλόνητα στοιχεία αν και όταν θα μάς ζητηθούν; (Μάλιστα καλό θα ήταν να το κάνουμε και ΠΡΙΝ μάς ζητηθούν, προλαβαίνοντας τις αντιρρήσεις του!).

• Απαντάμε αμέσως και ευθέως στις ερωτήσεις του; Αν ΔΕΝ το κάνουμε αυτό ίσως θα πρέπει να επανεξετάσουμε όχι μόνο την καταλληλότητά μας να συζητήσουμε μαζί του, αλλά ακόμα και τις ίδιες μας τις θέσεις!

• Μήπως οι ερωτήσεις τού συνομιλητή μας, τελικά "μάς ξεγυμνώνουν" ιδεολογικά; Μήπως αντιλαμβανόμαστε ότι "η φαρέτρα" τών επιχειρημάτων μας είναι... κενή;

• Μήπως νοιώθουμε πανικό στη σκέψη ότι ίσως να μάς "νικήσει" στη συζήτηση; Μήπως δηλαδή δεν είμαστε λογικοί συνομιλητές αλλά... φανατικοί οπαδοί;

• Μήπως αντιλαμβανόμαστε ότι "εκτιθέμαστε" στα μάτια τρίτων, και ψάχνουμε "τεχνάσματα" να κρύψουμε τη γύμνια μας; Τελικά δηλαδή, τι είναι αυτό που μάς ενδιαφέρει; Η γνώμη τών άλλων, ή Η ΑΛΗΘΕΙΑ; Αυτούς τούς ντρεπόμαστε άραγε, περισσότερο από τον Θεό, που βλέπει ότι προσπαθούμε να αποφύγουμε την αλήθεια; Ή μήπως δεν είναι τιμιότερο και ευγενέστερο και αξιέπαινο, να πούμε: "ναι, συγνώμη έχεις δίκιο", παρά να αποφεύγουμε να απαντήσουμε, ή να καταφεύγουμε σε διαστρεβλώσεις και αοριστολογίες και άλλα τέτοια τεχνάσματα;

Ας κάνουμε αυτή την αυτοεξέταση ΣΕ ΚΑΘΕ μας συζήτηση. Και αν σε μια συζήτηση αντιληφθούμε ότι ο συνομιλητής μας έχει δίκιο, ΑΣ ΤΟ ΨΑΞΟΥΜΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ. Σε μια ιδιωτική συνομιλία μας μαζί του, (αν δεν αντέχουμε τα αδιάκριτα μάτια τρίτων), θα είναι ευκολότερο να παραδεχθούμε το λάθος μας.

Ας έχουμε πάντοτε στο μυαλό μας, ότι κάποτε θα πρέπει να "γεμίσουμε το κάδρο" με τη δική μας εικόνα τού κόσμου. Το να αρνούμαστε τις εικόνες τών άλλων, δεν θα γεμίσει ποτέ το δικό μας κάδρο. Και αν κάποιος έχει να μάς δώσει κάτι όμορφο, (γιατί το σωστό είναι πάντοτε και όμορφο), ας τού ζητήσουμε να μάς δώσει λίγη από τη δική του ομορφιά, από το δικό του "δίκιο". Δεν είναι κακό!

"Μη έλεγχε κακούς, ίνα μη μισήσωσί σε· έλεγχε σοφόν, και αγαπήσει σε. Δίδου σοφώ αφορμήν, και σοφώτερος έσται" (Παροιμίες 9/θ: 8,9).

Γ. Κ.