Μερικές φορές τείνουμε να ξεχνάμε ότι εμείς δεν είμαστε ούτε κάτι "ειδικό", ούτε κάτι στο "απυρόβλητο". Και ότι οφείλουμε να ελέγχουμε τα ίδια μας τα επιχειρήματα, με αντικείμενο εφαρμογής τον εαυτό μας!

1. Δύο μέτρα και δύο σταθμά

Ένα από τα πιο συνηθισμένα παραδείγματα ανορθολογικής σκέψης, είναι να ξεχνάμε να ελέγξουμε τα επιχειρήματά μας, με βάση τον εαυτό μας! Γιατί είναι εύκολο να κατακρίνουμε και να κριτικάρουμε τους άλλους. Αλλά τείνουμε να "ξεχνάμε" το δικό μας χάλι!

Σε κάθε πτυχή του βίου, παρατηρούμε τα ίδια λάθη στην επιχειρηματολογία, από πολλούς που επιχειρηματολογούν λαϊκίστικα και όχι ορθολογικά. Από την πολιτική ως την πίστη, και από τους παιδικούς καυγάδες μέχρι την αυτοδικαίωσή μας!

Ακούμε για παράδειγμα, πολιτικούς αναγνωρισμένης ευφυίας και κύρους, να κατηγορούν το αντίπαλο κόμμα για "αμέλεια", για "ατασθαλίες", για "γραφειοκρατία", για "αναξιοκρατία" κλπ. Και έκπληκτοι αναρωτιόμαστε: "Μα καλά, όταν αυτοί ήταν κυβέρνηση, μήπως τα ίδια δεν έκαναν; Για βλάκες μας περνούν; Νομίζουν ότι ο λαός τα ξέχασε τα δικά τους; Και δεν σκέφτονται, ότι λέγοντάς τα αυτά, ο πολιτικός του αντίπαλου κόμματος, θα εκθέσει δημόσια με παραδείγματα, τη δική τους όμοια κατάσταση όταν ήταν κυβέρνηση;"

Σε θρησκευτικό τομέα, βλέπουμε ας πούμε Προτεστάντες, να κατηγορούν τους Ορθόδοξους ότι έχουν μεγάλο ποσοστό αμελών στην πίστη, που ζουν κοσμικά. Την ίδια στιγμή, που σε άλλες χώρες, εκεί που οι Προτεστάντες αποτελούν πλειονότητα, βλέπουμε να συμβαίνει το ίδιο από τη δική τους μεριά! Και δικαίως αναρωτιόμαστε: "μα καλά, τόσο τυφλοί είναι;"

Βλέπουμε κάποιους Παγανιστές να κόπτονται για τη δολοφονία της φιλοσόφου Υπατίας, που δολοφονήθηκε από Χριστιανικό πλήθος για πολιτικούς λόγους, ξεχνώντας την ίδια στιγμή, τα 11.000.000 αγίων Χριστιανών Μαρτύρων που δολοφονήθηκαν από τους ομοπίστους τους! Βλέπουμε τους ίδιους ανθρώπους να κατηγορούν τον δίκαιο Λωτ επειδή τον μέθυσαν οι κόρες του και κοιμήθηκαν μαζί του εν αγνοία του, τη στιγμή που ο ίδιος ο "πατέρας των θεών" τους ο Δίας, ήταν εκούσιος αιμομίκτης με τη μητέρα του, την κόρη του και τις αδελφές του! Αλλά αυτά δεν τα θυμούνται!

Πολύ συχνά τυφλωνόμαστε κι εμείς, ακούγοντας κάτι κακό που έκανε κάποιος, και κατακρίνοντάς τον. Την ίδια στιγμή που έχουμε ξεχάσει, τα όσα έχουμε κάνει ΕΜΕΙΣ στη ζωή μας!

Ένα από τα πιο συνηθισμένα παραδείγματα, είναι να μετράει κάποιος με δύο μέτρα και δύο σταθμά. Για παράδειγμα, ένας Προτεστάντης προσηλυτιστής, λέει για κάποιον που αρνείται το κήρυγμά του: "Ο άνθρωπος αυτός είναι ερίφιο, έχει κακή προαίρεση, γι' αυτό δεν αποδέχεται το κήρυγμά μου και με αποφεύγει". Την ίδια στιγμή, αν μάθει ότι κάποιος από τη δική του θρησκεία κατηχείται σε άλλη θρησκεία, λέει: "αν ήταν πιστός, θα έπρεπε ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΙ τον αλλόθρησκο, και όχι να καθίσει να τον ακούει".

Όταν τον αποφεύγει κάποιος αλλόθρησκος ως αιρετικό, λέει: "δες τι φανατικά είναι τα μέλη αυτής της θρησκείας!" Αλλά ο ίδιος θεωρεί υποχρέωσή του, να αποφύγει πιστούς άλλων θρησκειών, ως "αποστάτες"! Το ίδιο πράγμα που για τους άλλος το θεωρεί ως "γαϊδουριά", στη δική του περίπτωση το θεωρεί "δείγμα πίστης"!

Κάποιος καμαρώνει για την "ευλογία του Θεού" στην αύξηση των πιστών της θρησκείας του, τη στιγμή που μια άλλη θρησκεία, έχει μεγαλύτερη αύξηση μελών, με λιγότερο κόπο!

Όταν ένας τέτοιος άνθρωπος αντιλαμβάνεται ένα λάθος στη δική του θρησκεία, λέει: "άνθρωποι είμαστε, φυσικό είναι να έχουμε και κάποιο λάθος". Τα λάθη όμως που εντοπίζει ή που θεωρεί λάθη σε άλλες θρησκείες, είναι γι' αυτόν απόδειξη πλάνης!

Στον εαυτό του τα παθήματα είναι "δοκιμασίες της ευλογίας του Θεού". Στους αλλοθρήσκους όμως, είναι "δείγματα της κρίσεως του Θεού ενάντια στον αιρετικό".

Ομοίως, ένας άθεος, θεωρεί ως "δογματισμό ανεπίτρεπτο" το να πιστεύει κάποιος σε έναν Θεό που δεν μπορεί να αποδείξει ότι υπάρχει. Παράλληλα όμως, ο ίδιος, θεωρεί σίγουρη την ανυπαρξία ενός Θεού, τον οποίο ομοίως δεν μπορεί να αποδείξει ότι δεν υπάρχει! Θεωρεί "Φονταμενταλιστή" έναν πιστό που εμμένει στην πίστη του με ζήλο, αλλά τον εαυτό του, που εμμένει με ζήλο στην άρνηση του Θεού, δεν τον θεωρεί Φονταμενταλιστή, αλλά φυσιολογικό.

Παρόμοια παραδείγματα μπορούμε να απαριθμήσουμε χιλιάδες, αλλά αυτά αρκούν, για να πάρουμε ένα παράδειγμα, επί του πώς πρέπει να εφαρμόζουμε πρώτα στον εαυτό μας, αυτό που σκεφτόμαστε για τους άλλους.

2. Χρησιμοποιώντας την αρχή της αυτο-εφαρμογής σε μία συζήτηση

Μία ακόμα πιο δύσκολη και κρυφή εφαρμογή όμως, της ανωτέρω αρχής, είναι να την εφαρμόσουμε σε μία συζήτηση. Γιατί μια τέτοια εφαρμογή, συχνά αποτελεί τον καθοριστικό παράγοντα στο αν θα είναι η επιχειρηματολογία μας συνεπής, ή διάτρητη!

Για παράδειγμα, πριν πούμε ή γράψουμε ένα επιχείρημα, είναι ΒΑΣΙΚΟ, να αναρωτηθούμε: "Αν βρισκόμουν στη θέση του συνομιλητή μου, τι θα μπορούσα να απαντήσω σε αυτό;" Εδώ βάζουμε τον εαυτό μας στη θέση του άλλου, και ασκούμε κριτική στο ίδιο μας το επιχείρημα, σαν να ήμασταν άλλος! Έτσι μπορούμε να εντοπίσουμε τυχόν "κενά" στην επιχειρηματολογία μας, και να τα διορθώσουμε ΠΡΙΝ εκτεθούμε στον συνομιλητή μας, ως "ρηχοί", "ανορθολογιστές" και "πρόχειροι".

Ακόμα λεπτότερη ερώτηση, είναι να πούμε: "Αν το πω ή το γράψω έτσι, τι θα καταλάβει ο συνομιλητής μου;" Γιατί είναι πιθανόν ο άλλος να μην καταλάβει τυχόν ευρεία ή στενή χρήση των επιχειρημάτων μας, λόγω του τρόπου που θα το εκφράσουμε. Είναι λοιπόν αναγκαίο, να διευκρινίσουμε συχνά κάτι, για να ΠΡΟΛΑΒΟΥΜΕ τυχόν αντίρρηση ή παρεξήγηση των γραφομένων.

Μια  τέτοιου είδους συζήτηση με τον εαυτό μας σε μία επιχειρηματολογία, συχνά είναι και ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ για εμάς τους ίδιους! Συχνά έτσι εντοπίζουμε λάθη στη σκέψη μας, και τα διορθώνουμε, μαθαίνοντας από τον ίδιο μας τον εαυτό, πράγματα που δεν μας δίδαξε κανείς άνθρωπος!

Εγώ ο γράφων, θυμάμαι προ πολλών ετών, σε μια τέτοια επιχειρηματολογία που ετοίμαζα, ότι καθώς συζητούσα τα θέματα εκείνα με τον εαυτό μου, και απαντούσα στα δικά μου επιχειρήματα, οδηγήθηκα σταδιακά στο να αποδεχθώ τη θέση του αντιπάλου μου, ΠΡΙΝ ΚΑΝ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ!

Το να εφαρμόζουμε στον εαυτό μας αυτά που σκεφτόμαστε για τους άλλους, ή που ετοιμαζόμαστε να πούμε στους άλλους, αποτελούν έναν "προφυλακτήρα" ανώμαλης προσγείωσης για εμάς. Θα μας φανερώσει τα κενά λογικής που υπάρχουν στη συνοχή των σκέψεών μας, και θα γίνει παράλληλα μία γέφυρα λογίκευσης που θα μας φέρει πιο κοντά στους συνομιλητές μας, θα μας διδάξει τον τρόπο που σκέπτονται, και θα μας κάνει καλύτερους συζητητές, και κυρίως ΛΟΓΙΚΟΤΕΡΟΥΣ.

Γ. Κ.