Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Κεντρική Σελίδα

Ορθοδοξία - Μυστήρια

19. Ο Τρισάγιος Ύμνος

Με τον ερχομό του Κυρίου στο Άγιο Θυσιαστήριο η θεία Λειτουργία προσλαμβάνει μια ιδιαίτερα εορταστική ατμόσφαιρα. Αναπολούντες το μεγάλο έργο της σωτηρίας, που επετεύχθη με τον ερχομό στον κόσμο του Θεού Λόγου, του Ιησού Χριστού, και με το κήρυγμα του Ευαγγελίου, με χαρά και ενθουσιασμό ψάλλουμε ύμνους που αναφέρονται στην Ανάσταση του Χριστού -αν είναι Κυριακή- ή στην εορταστική περίοδο που διανύουμε. Ψάλλονται επίσης τα Απολυτίκια του εορταζομένου Αγίου της ημέρας, και του Ναού. Τελευταίο ψάλλεται το Κοντάκιο που προβλέπεται από την σχετική Τυπική Διάταξη. Όλοι αυτοί οι ιεροί ύμνοι που ψάλλονται με την Είσοδο του Ιερού Ευαγγελίου είναι ευχαριστήριοι ύμνοι και δοξολογία για τα ευεργετικά αποτελέσματα του ιερού Ευαγγελίου. Είναι εύκολον αυτό να το κατανοήσουμε, αρκεί να σκεφθούμε ότι η διδασκαλία του Ιερού Ευαγγελίου εγέμισε την οικουμένη με Αγίους. Άνθρωποι κι αυτοί σαν εμάς, εφάρμοσαν στη ζωή τους τη διδασκαλία του Ευαγγελίου, και η Χάρη του Κυρίου τους ανέδειξε Αγίους του Θεού και πρεσβευτές για μας. Είναι γεγονός ότι μόνον η διδασκαλία του Ευαγγελίου αναδεικνύει αληθινούς ήρωες και Αγίους, όσους ζουν σύμφωνα με αυτήν, και τους περιβάλλει με δόξαν και τιμήν, τόσον στη ζωή αυτή όσον και στην αιωνιότητα.

Η Εκκλησία υμνεί τις άπειρες δωρεές που απλώθηκαν στην οικουμένη με την έλευση του Θεανθρώπου Κυρίου, και τιμά τους αγώνες των Αγίων· δεν ξεχνά όμως ούτε στιγμή, τον πρώτον Άγιον, την πηγήν της Αγιότητος. Γι' αυτό στρέφει τον νουν και την καρδιά του προσευχομένου λαού προς τον "Αγιώτατον Λόγον", τον Χριστόν, ο Οποίος σε λίγο με το Αποστολικό και Ευαγγελικό ανάγνωσμα, και με το Κήρυγμα θα μας αποκαλύψει τον ζωογόνο λόγο Του. "Του Κυρίου δεηθώμεν", λέγει ο Διάκονος από την Ωραία Πύλη. Και ο Ιερέας: "Ότι Άγιος ει ο Θεός ημών και σοι την δόξαν αναπέμπομεν, τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί," και ο Διάκονος συμπληρώνει: "και εις τους αιώνας τών αιώνων". Έτσι προτρέπεται ο λαός να θυμηθεί τη στιγμή εκείνη τον αγιάζοντα Κύριον και να Τον παρακαλέσει να αναδείξει και άλλους Αγίους, αφού άλλωστε και ο Κύριος αυτό θέλει: "Το θέλημα του Κυρίου είναι να γίνετε άγιοι" (Α' Θεσ. 4:3). Παρακινείται επίσης το εκκλησίασμα να μιμηθεί τους αγίους Αγγέλους και να αναπέμψει προς τη θεία Μεγαλειότητά Του αγγελικόν ύμνον. Αφού οι ψάλτες επιβεβεβαιώσουν με το "Αμήν" τη δοξολογία προς τον Τριαδικό Θεό: "Ότι Άγιος ει ο Θεός ημών και σοι την δόξαν αναπέμπομεν..." , ο λαός αρχίζει να ψάλλει τον γνωστόν Τρισάγιον Ύμνον: "Άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς". Ο ιστορικός Θεοφάνης αναφέρει ότι τον ύμνον αυτόν έψαλε ο λαός της Κωνσταντινουπόλεως, μετά από υπόδειξη Αγγέλου, σε λιτανεία για να σταματήσουν οι σεισμοί, επί Πατριάρχου Πρόκλου (438 μ.Χ). Όντως κατέπαυσαν οι σεισμοί και έκτοτε ο Τρισάγιος Ύμνος καθιερώθηκε να λέγεται ή να ψάλλεται κάθε μέρα σε όλες τις Ιερές Ακολουθίες. Οι έννοιες που περικλείει ο Τρισάγιος Ύμνος σχετίζονται με τον ύμνον που άκουσε ο προφήτης Ησαΐας να ψάλλει, προ του ουράνιου θρόνου του Θεού, το αγγελικό τάγμα των Σεραφίμ: "Άγιος, Άγιος, Άγιος Κύριος Σαβαώθ, πλήρης ο ουρανός και η γη τής δόξης Αυτού" (Ησ. 6:1-3). Οι δε έννοιες που προσετέθησαν: "ισχυρός", "αθάνατος" και "ελέησον ημάς", χρησιμοποιούνται συχνά στην Αγία Γραφή, σε σχέση με τον Θεό.

Στο σημείο αυτό να διευκρινίσουμε, για ποιό λόγο τα λόγια του Τρισαγίου Ύμνου επαναλαμβάνονται τρεις φορές, κάθε φορά που τον χρησιμοποιούμε. Τούτο γίνεται διότι οι ιδιότητες του Θεού "Άγιος", "Ισχυρός" καί "Αθάνατος", ισχύουν για κάθε πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, αλλά και για τα τρία πρόσωπα μαζί, ως ομοουσίου και αδιαιρέτου Αγίας Τριάδος. Γι' αυτό όταν λέμε την πρώτη φορά τον Τρισάγιο Ύμνο, να έχουμε στην καρδιά και στη σκέψη μας ότι απευθυνόμαστε πρός τον Θεό Πατέρα, ο Οποίος είναι Άγιος, Ισχυρός και Αθάνατος. Όταν επαναναλαμβάνουμε τον ύμνο δεύτερη φορά, απευθυνόμαστε στον Θεόν Υιόν, ο Οποίος επίσης είναι όπως και ο Πατέρας, Άγιος, Ισχυρός και Αθάνατος. Την τρίτη φορά απευθυνόμαστε στο τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, στο Πανάγιο Πνεύμα, που είναι επίσης, όπως ο Πατέρας και ο Υιός, Άγιος, Ισχυρός και Αθάνατος. Θα έχετε προσέξει ότι η υμνωδία του Τρισαγίου Ύμνου- οσάκις ψάλλεται- δεν τελειώνει με την τριπλή επανάληψή του. Προστίθεται η μικρή δοξολογία: "Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι..." και ο Τρισάγιος Ύμνος απευθύνεται πλέον προς τον Τριαδικόν Θεόν, τον Ομοούσιον, και αδιαίρετον Ένα Θεόν. Με αυτόν τον τρόπον η Εκκλησία, από τα πρώιμα εκείνα χρόνια, που αντιμετώπιζε τις χριστολογικές αιρέσεις (αρειανισμό, νεστοριασμό κλπ.) προσπαθούσε να στηρίξει στην Ορθόδοξη πίστη τα μέλη της. Και ο Τρισάγιος Ύμνος καταλήγει στο "ελέησον ημάς".

Ας αναμέλπουμε, αδελφοί, τον Τρισάγιον Ύμνον με χαρά και κατάνυξη καρδιάς, και ας παρακαλούμε τον καθήμενον στον ένδοξο Θρόνο Του Κύριό μας να μας αξιώνει με καθαρή συνείδηση να συνοδεύουμε τους Αγγέλους Του, σε αυτήν την παναρμόνια υμνωδία. Ο Ιερέας, την ώρα που ψάλλεται ο Τρισάγιος ύμνος, γεμάτος ευγνωμοσύνη αναπέμπει την ευχή του Τρισαγίου Ύμνου και παρακαλεί τον Θεόν να δεχθεί τον Τρισάγιον ύμνον· να επισκεφθεί αυτόν, δηλαδή τον λειτουργό, και τον συμπροσευχόμενον λαόν· να συγχωρήσει τα εκούσια και ακούσια αμαρτήματα όλων, και να τους αξιώσει με αγνότητα και ευλάβεια να λατρεύουν την Μεγαλωσύνη Του όλες τις ημέρες της ζωής του

-Τελειώνοντας τα ερμηνευτικά σχόλιά μας περί του Τρισαγίου Ύμνου, να έχετε υπ' όψιν ότι, σε μεγάλες Δεσποτικές εορτές, που είχε καθιερωθεί από παλαιά, προ της θείας Λειτουργίας να τελούνται ομαδικές Βαπτίσεις, αντί του Τρισαγίου Ύμνου ψάλλεται από την Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος το "Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε" (Γαλ.3:27). Στις δε εορτές της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και της Κυριακής της Σταυροπροσκυνήσεως ψάλλεται το: "Τον Σταυρόν Σου προσκυνούμεν Δέσποτα…".