Όροι δηλωτικοί τής εννοίας ΄΄άνθρωπος΄΄
Την ανάλυσιν τής λέξεως ΄΄άνθρωπος΄΄ εις την Γένεσιν, θεωρήσαμε καλό να την αναλύσομεν ως ΄΄Παράρτημα΄΄ εις το παρών πόνημα, καθώς είναι η βάσις τής προτεινομένης ερμηνείας ημών εις αύτην την μελέτην. Έτσι ο αναγνώστης δύναται να την μελετήσει και να ανατρέχει ευκόλως εις αυτήν, όποτε το θεωρήσει αναγκαίο, χωρίς να ΄΄χάνεται΄΄ εις τα πολλά θέματα τών κεφαλαίων τής μελέτης.
Λένε οι Παλαιοδιαθηκολόγοι, ότι την φύσιν τού ανθρώπου υπονοούν - φανερώνουν από κάποιαν άποψιν και οι υπάρχοντες εις το εβραϊκόν κείμενον τής Παλαιάς Διαθήκης τεχνικοί όροι, προς δήλωσιν τής εννοίας ΄΄άνθρωπος΄΄, οι συνηθέστεροι και σπουδαιότεροι τών οποίων είναι οι ΄΄αδάμ΄΄, ΄΄ενώς΄΄, ΄΄ις΄΄ και ΄΄γκεμπέρ΄΄, οι δύο τελευταίοι όμως εκ παραλλήλου με τις λοιπές γνωστές αυτών σημασίες (εκτός τών λεξικών τής Εβραϊκής γλώσσης τών W. GESENIUS και L. KOHLER) (1).
Έτσι η εκ τής γης καταγωγή και ο προς αυτήν σύνδεσμος τού πρώτου ανθρώπου και γενικώς τού ανθρωπίνου γένους και μάλιστα και η υλική και φθαρτή αυτού φύσις, καθώς και η απ’ εδώ απορρέουσα στενήν τού ανθρώπου συγγένειαν προς την υλικήν δημιουργίαν, σαφώς, λένε, εκφράζεται δια τού και εν ανωτέρω εξετασθέντος ΄΄αδάμ΄΄, το οποίο υπενθυμίζει την 2αν ανθρωπολογικήν διήγησην, με την οποίαν άλλωστε και συνδέεται αρρήκτως, αποδίδεται, σημειωτέον, ενδεικτικώς υπό τών Ο΄ δια τού ΄΄θνητός΄΄ (Παροιμίες 3/γ΄ 13, 20/κ΄ 24 κλπ) και μάλιστα δια τού ΄΄γηγενής΄΄ [Ιερ. 39/λθ΄ (32/λβ΄ Μασωρ.) : 20, Ψαλμ. 48/μη΄ (49/μθ΄ Μασωρ.) : 3 ("μπεν αδάμ"), πρβλ. Σοφ. Σολ. 7/ζ΄ 1]. Ως γνωστόν δε το ΄΄αδάμ΄΄ μεταφράζουν ούτοι εις την μεν 1ην διήγησιν δια τού ΄΄άνθρωπος΄΄ (Γεν. 1/α΄ 26 εξ) (2), εις δε την 2αν διήγησιν διά τού ΄΄Αδάμ΄΄ (Γεν. 2/β΄ 16, 19-23, 25) και δια τού ΄΄άνθρωπος΄΄ (Γεν. 2/β΄ 5β, 7-8, 15, 18). (Περί τών δύο ανθρωπολογικών διηγήσεων όρα το Παράρτημα ΙΙ τής παρούσης μελέτης).
Υπό το φως τών δύο τούτων ανθρωπολογικών διηγήσεων το ΄΄αδάμ΄΄ χρησιμοποιείται εμφανώς, λένε, ως όρος που σημαίνει γενικώς τον καθ’ όλου άνθρωπον, ήτοι το ανθρώπινον γένος, ενώ τον επί μέρους άνθρωπον δηλώνει το ΄΄μπεν αδάμ΄΄, μεταφραζόμενον υπό τών Ο΄ σχεδόν πάντοτε δια τού ΄΄υιός ανθρώπου΄΄ (Αριθ. 23/κγ΄ 19, Ιώβ 16/ιστ΄ 21, 25/κε΄ 6, 35/λε΄ 8, Ψαλμ. 8/η΄ 5, 79/οθ΄ (80/π΄ Μασωρ.) : 18, 145/ρμε΄ (146/ρμστ΄ Μασωρ.) : 3, Ησαϊας 51/να΄ 12, Ιερ. 29/κθ΄ (49/μθ΄ Μασωρ.) : 18,33, 27/κζ΄ (50/ν΄ Μασωρ.) : 40, 28/κη΄ (51/μα΄ Μασωρ.) : 43, Ιεζ. 2/β΄ 1 - 47/μζ΄ 6 (93 κις), Δαν. 8/η΄ 17, 10/ι΄ 16). Μερικές όμως φορές και δια τού ΄΄άνθρωπος΄΄ (Ησαϊας 56/νστ΄ 2).
Την αυτήν περίπου έννοιαν προς το ΄΄αδάμ΄΄ έχει και το σπανιώτερον αυτού απαντών ΄΄ενώς΄΄, το οποίον, ουδέποτε συνδεόμενον μετά τού άρθρου, συναντάται κυρίως εις τα ποιητικά τεμάχια τής Παλαιάς Διαθήκης (εις το Μασωρ. κείμενον απαντά 42άκις). Το δε ΄΄ενώς΄΄ αποδιδόμενον υπό τών Ο΄, ως επί το πλείστον, δια τού ΄΄άνθρωπος΄΄ [πρβλ. όμως Ησαϊου 56/νστ΄ 2 (΄΄ανήρ΄΄)], φανερώνει μερικές φορές πολύ χαρακτηριστικώς τον αδύνατον, τον θνητόν και γενικώς τον πεπερασμένον άνθρωπον [πρβλ., μεταξύ τών άλλων, Ιώβ 10/ι΄ 4, 14/ιδ΄ 19, 25/κε΄ 6, Ψαλμ. 9/θ΄ 20-21, 89/πθ΄ (90κεφ. Μασωρ.) : 3, Ησαϊας 13/ιγ΄ 12, 24/κδ΄ 6, 33/λγ΄ 8, 51/να΄ 12. Πρβλ. Ιώβ 10/ι΄ 5 (΄΄ανθρώπινος΄΄) και 13/ιγ΄ 9 (αμετάφραστο)].
Αξία δε ιδιαιτέρας μνείας είναι εν προκειμένω και η χρήσις τού ΄΄ενώς΄΄ αφ’ ενός και τού ΄΄Τετραγραμμάτου΄΄ αφ’ ετέρου προς υπογράμμισιν τής υφισταμένης διαφοράς μεταξύ τού υπερβατικού Θεού τής Παλαιάς Διαθήκης και τού πεπερασμένου ανθρώπου (πρβλ. Ψαλμ. 9/θ΄ 20 εξ.), ως άλλωστε συμβαίνει τούτο και προκειμένου περί τού ΄΄αδάμ΄΄(πρβλ. πολύ χαρακτηριστικώς, μεταξύ τών άλλων, ιδία Ιεζ. 28/κη΄ 2, 9).
Εξάλλου, δεν θα έπρεπε να παροραθεί το γεγονός, ότι προς δήλωσιν τού φθαρτού και θνητού τού ανθρώπου και γενικώτερον τού πεπερασμένου τής φύσεως αυτού και μάλιστα τής απ’ εδώ απορρεούσης απείρου διαφοράς μεταξύ τού ανθρώπου και τού υπερβατικού και απολύτως πνευματικού Θεού τής Παλαιάς Διαθήκης, οι Ο΄ εισάγουν, μόνον εις την μετάφρασιν τού βιβλίου τού Ιώβ, τον αρχαιοπρεπήν και προσφυέστατον εν προκειμένω όρον ΄΄βροτός΄΄ [πρβλ. π.χ. Ιώβ 14/ιδ΄ 1 (“βροτός γαρ γεννητός γυναικός ολιγόβιος...”), πρβλ. Ιώβ 14/ιδ΄ 10, 34/λδ΄ 15, ως επίσης και Ιώβ 4/δ΄ 17 (“μη καθαρός έσται βροτός εναντίον Κυρίου;”), πρβλ. Ιώβ 9/θ΄ 2, 15/ιε΄ 14, προς τούτοις Ιώβ 10/ι΄ 4 (“ή ώσπερ βροτός ορά καθοράς…”), πρβλ. όμως Ιώβ 32/λβ΄ 8 (“αλλά πνεύμά εστιν εν βροτοίς...”). Συνολικά το ΄΄βροτός΄΄ απαντά 17κις]. Με τον ίδιον όρον αποδίδουν και το ΄΄ενώς΄΄ (πρβλ. Ιώβ 4/δ΄ 17, 9/θ΄ 2, 15/ιε΄ 14, 28/κη΄ 4,13, 32/λβ΄ 8 κλπ) και το ΄΄αδάμ΄΄ (πρβλ. Ιώβ 14/ιδ΄ 1,10, 32/λβ΄ 8, 34/λδ΄ 15, 36/λστ΄ 28), όπως επίσης άπαξ και το ΄΄μπασάρ΄΄ (Ιώβ 10/ι΄ 4). Έτσι δε επιμαρτυρείται η ήδη εν ανωτέρω επισημανθείσα στενή εννοιολογική συγγένεια τών όρων ΄΄αδάμ΄΄ και ΄΄ενώς΄΄.
Επιπλέον, όπως είπαμε και εις την αρχήν τής παρούσης παραγράφου, την έννοιαν ΄΄άνθρωπος΄΄ εις το εβραϊκόν κείμενον τής Παλαιάς Διαθήκης φανερώνουν επίσης οι συνήθως έτσι αποδιδόμενοι υπό τών Ο΄ όροι ΄΄ις΄΄ [πρβλ. Γεν. 4/δ΄ 1, 11/ια΄ 3, 44/μδ΄ 15,17, 49/μθ΄ 6, Έξ. 11/ια΄ 7, 19/ιθ΄ 13, Λευιτ. 20/κ΄ 9, 22/κβ΄ 14, 24/κδ΄ 10, Αριθ. 14/ιδ΄ 15, Δευτ. 24/κδ΄ 7, 27/κζ΄ 15,26, Ψαλμ. 4/δ΄ 3, 24/κδ΄(25/κε΄ Μασωρ.):12, 33/λγ΄(34/λδ΄ Μασωρ.):13, 37/λζ΄(38/λη΄ Μασωρ.):15, 48/μη΄(49/μθ΄ Μασωρ.):8, 61/ξα΄(62/ξβ΄ Μασωρ.) :4 κλπ] και ΄΄γκεμπέρ΄΄ [πρβλ. Αριθ. 24/κδ΄ 3,15, Ιώβ 14/ιδ΄ 14, Ψαλμ. 51/να΄ (52/νβ΄ Μασωρ.):9, 87/πζ΄ (88/πη΄ Μασωρ.):5, 88/πη΄ (89/πθ΄ Μασωρ.):49, 93΄ (94΄ Μασωρ.):12, 126/ρκστ΄(127/ρκζ΄ Μασωρ.):5, 127/ρκζ΄(128/ρκη΄ Μασωρ.):4, Ιερ.17/ιζ΄ 5,7] εκ παραλλήλου, βεβαίως, προς την κυριολεκτικήν εκάστου αυτών σημασίαν [ως γνωστόν το μεν ΄΄ις΄΄ σημαίνει κατά πρώτον ΄΄ανήρ΄΄ (πρβλ. Γεν. 2/β΄ 24, όπου υπό τών Ο΄ αποδίδεται δια τού ΄΄άνθρωπος΄΄), το δε ΄΄γκεμπέρ΄΄ ΄΄νέος΄΄, ΄΄ισχυρός ανήρ΄΄ (πρβλ. Παρ. 30/λ΄ 19) κλπ]. Αμφότεροι δε οι όροι αυτοί απαντούν πολλές φορές ως συνώνυμοι τού ΄΄αδάμ΄΄ [έτσι π.χ. πρβλ. και τον συνωνυμικόν παραλληλισμόν τών ΄΄ις΄΄ και ΄΄αδάμ΄΄ εις τούς Αριθ. 23/κγ΄19, Ησαϊας 31/λα΄8 κλπ. Επίσης πρβλ. τον συνωνυμικόν παραλληλισμόν τού ΄΄γκεμπέρ΄΄ προς το ΄΄αδάμ΄΄ : Ιώβ 14/ιδ΄ 10, 33/λγ΄ 17, Θρήνοι 3/γ΄ 39, πρβλ. Ιώβ 16/ιστ΄ 21 ("μπεν αδάμ"), το ΄΄ις΄΄: Ιερ. 22/κβ΄ 30, 23/κγ΄ 9 και το ΄΄ενώς΄΄: Ιώβ 4/δ΄ 17, 10/ι΄ 5]. Έτσι το ΄΄ις΄΄ τίθεται προς διάκρισιν όχι μόνον από τού ζώου (Έξοδος 11/ια΄ 7, Ψαλμ. 22/κβ΄ 7 κλπ), αλλά και από τού Θεού (Αριθ. 23/κγ΄ 19, Ιώβ 9/θ΄ 32, 12/ιβ΄ 10, 32/λβ΄ 13, Ωσηέ 11/ια΄ 9, Ησαϊας 31/λα΄ 8 κλπ), ενώ καθόλου σπάνια είναι και η χρήσις τού ΄΄μπεν ις΄΄ εις μερικάς περιπτώσεις, δηλούντος ίσως τον ισχυρόν άνθρωπον [πρβλ. τον παραλληλισμόν προς το ΄΄μπεν αδάμ΄΄ (Ψαλμός 49/μθ΄ 3). Πρβλ. Θρήνοι 3/γ΄ 33]. Τα ίδια περίπου έχουν την εφαρμογήν των και προκειμένου περί τού σπανιωτέρου ΄΄γκεμπέρ΄΄, το οποίο μερικές φορές χρησιμοποιείται και κατά την αντιδιαστολήν τού πεπερασμένου ανθρώπου από τού υπερβατικού Θεού τής Παλαιάς Διαθήκης (πρβλ. Ιώβ 4/δ΄ 17, 10/ι΄ 5, 16/ιστ΄ 21, 22/κβ΄ 2, 33/λγ΄ 17,29, 34/λδ΄ 9, Παρ. 20/κ΄ 24, Θρήνοι 3/γ΄ 35).
Η λέξις ΄΄ις΄΄ (΄΄άνδρας΄΄), χρησιμοποιείται υπό τών Ο΄ και ως ΄΄άνθρωπος΄΄, αδιακρίτως για τα μέλη τής φυλής Αδάμ ή τών γύρω φυλών.
Αυτές λοιπόν τις ερμηνείες έχουν δώσει, οι ασχολούμενοι με την Παλαιάν Διαθήκην, εις τούς τεχνικούς όρους που υπάρχουν εις το εβραϊκόν κείμενον και δηλώνουν την έννοιαν ΄΄άνθρωπος΄΄. Θα επιμείνομεν όμως εις τον όρον ΄΄αδάμ΄΄ λίγο παραπάνω, διότι νομίζομεν, ότι έχει μεταπέσει και εις μίαν άλλην έννοιαν η οποία (για κάποιους λόγους) έχει διαφύγει τής προσοχής τών μελετητών τής Παλαιάς Διαθήκης και δη τού εβραϊκού κειμένου αυτής. Ας γίνουμε όμως σαφέστεροι.
Β. Η ΔΙΑΦΥΓΟΥΣΑ ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΛΕΞΕΩΣ ΄΄ΑΔΑΜ΄΄.
Όταν ο Κάιν προέβει εις την αδελφοκτονίαν “εξήλθε από προσώπου τού Θεού και ώκησε εν γη Ναϊδ κατέναντι τής Εδέμ” (Γένεσις 4/δ΄ 16), κι εκεί “εγνώρισε την γυναίκα αυτού, και συλλαβούσα έτεκε τον Ενώχ” (Γένεσις 4/δ΄ 17). Εν συνεχεία, και έως τον στίχ. 24, η Γένεσις αναφέρει την γενεαλογίαν τού Κάιν, ήτοι τούς απογόνους του, ΞΕΧΩΡΙΣΤΑ, όπως ΞΕΧΩΡΙΣΤΑ αναφέρονται εις την συνέχειαν οι απόγονοι τού Αδάμ έως το Νώε και τούς υιούς του.
Με τα ανωτέρω θέλομεν να είπωμεν ότι ο Κάιν - και κατ’ επέκτασιν οι απόγονοί του - ΑΠΕΣΤΑΤΗΣΕ και εδημιούργησε μίαν ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΓΕΝΕΑ που ζούσε μακρυά και χωριστά από τον πατέρα του Αδάμ, κι έτσι ΑΠΕΚΟΠΕΙ απ’ την γενεαλογίαν (ή αλλιώς την φυλήν) που θα έφερνε εις τον κόσμον τον Μεσσία. Αυτό δε, φαίνεται ξεκάθαρα, εις το 3/γ΄ κεφ. τού Ευαγγελίου τού Λουκά, και ιδιαιτέρως εις τον στίχ. 38, όπου εις τούς φερομένους ως προγόνους τού Ιησού περιλαμβάνονται πρόσωπα - απόγονοι ΜΟΝΟΝ τής ΦΥΛΗΣ ΑΔΑΜ, οι οποίοι απόγονοι ονομάσθησαν πια με το όνομα τού προπάτορά των, δηλαδή ΄΄Αδάμ΄΄, κατά τον ίδιον τρόπον που οι απόγονοι τού Ισραήλ ονομάσθησαν ΄΄Ισραήλ΄΄! (Άλλα παραδείγματα ονομασίας ενός λαού εκ τού ονόματος τού προπάτορά του, έχομεν εις τις φυλές τών 12 υιών τού Ιακώβ, όπου ο καθένας έδωσε το όνομά του εις την φυλήν που προήλθεν εξ αυτού. Επίσης τον αδελφό τού Ιακώβ, τον Ησαύ ή Εδώμ, που έδωσε το όνομά του εις τον λαόν ΄΄Ησαύ΄΄ ή ΄΄Εδώμ΄΄, τον υιό τού Λωτ, Μωάβ, που έδωσε το όνομά του εις τούς απογόνους του κλπ. Πρβλ. Γέν. 19/ιθ΄ 37, 49/μθ΄ 1-28, Αριθ. 20/κ΄ 18, Δευτ. 2/β΄ 4-5).
Τον ανωτέρω ισχυρισμόν επιβεβαιώνει και η χρήσις τού όρου ΄΄αδάμ΄΄ εις το πρωτότυπον εβραϊκόν κείμενο, ειδικά εις τα 16 πρώτα κεφάλαια, όπου απαντά ΜΟΝΟΝ όπου γίνεται λόγος περί απογόνων τής επιλεγμένης από το Θεό ΄΄ΦΥΛΗΣ ΑΔΑΜ΄΄ (πρβλ. Γένεσις 2/β΄ 5, 7-8,15,18, 5/ε΄ 1, 6/στ΄ 1-4β, 5-13, 7/ζ΄ 21,23, 8/η΄ 21 κ.ά.). Μάλιστα, μετά το 16ον κεφ. τής Γενέσεως, δεν υπάρχει ξανά η λέξις ΄΄αδάμ΄΄ έως το τέλος τού βιβλίου (!!!) Η προτελευταία αναφοράν της, γίνεται την εποχήν τής Βαβέλ, εις το Γένεσις ια/11: 5, όπου διαβάζομεν τα εξής: “κατέβη δε ο Κύριος δια να ίδη την πόλιν και τον πύργον τον οποίον ωκοδόμησαν οι υιοί τών ανθρώπων” (΄΄μπενέ χα αδάμ΄΄). Αυτό είναι σημαντικό, καθώς τότε διεσκορπίσθη ο “εις λαός, (ο λαός "Αδάμ") και πάντες έχουσι μίαν γλώσσαν...” (Γένεσις 11/ια΄ 6). Από τότε διεσπάρησαν και έπαψαν να υφίστανται ως λαός. Μόνον ολίγες οικογένειες παρέμειναν εις την γύρω περιοχήν, συγγενείς μεταξύ των, όπως τού Αβραάμ και τών κοντινών συγγενών του.
Aκριβέστερα, παρατηρούμε, ότι έως τον Κατακλυσμόν, αλλά και μετά απ’ αυτόν, (εις την σύγχυσιν τών γλωσσών), ο Θεός αναφέρεται και ασχολείται ΕΙΔΙΚΑ με τούς απογόνους τής ΄΄ΦΥΛΗΣ ΑΔΑΜ΄΄ (!!!) Χαρακτηριστικόν είναι το ότι εις το Γεν. 11/ια΄ 5, ο Θεός ενδιαφέρθηκε ΕΙΔΙΚΑ για τις ενέργειες τών ΄΄υιών ΤΟΥ ΑΔΑΜ΄΄(!!!) Είναι μάλιστα ενδιαφέρον, ότι εις την Γένεσιν, η λέξις ΄΄αδάμ΄΄ χρησιμοποιείται για τελευταία φορά εις το κεφ. 16/ιστ΄ 12, για τον πρώτον υιόν τού Αβραάμ, τον Ισμαήλ (πριν αυτός γίνει γενάρχης τών Ισμαηλιτών). Αν και η λέξις φαίνεται να έχει πέσει εις αχρηστίαν - καθώς μετά τον Κατακλυσμόν η ΄΄φυλή Αδάμ΄΄ εξέλειπεν - ο Θεός ασχολείται ακόμη με τούς απογόνους τού Νώε, ως ΄΄αδάμ΄΄, και μάλιστα έτσι ονομάζει τον υιόν τού Αβραάμ, τού βασικού εκπροσώπου τής επιλεγμένης γενεάς.
Ενώ, λοιπόν, η λέξις ΄΄αδάμ΄΄ χρησιμοποιείται ευρέως έως το θ/9 κεφ. τής Γενέσεως σχετικά με τον Νώε, που ήτο ο τελευταίος τού ΄΄λαού Αδάμ΄΄, οι δύο τελευταίες φορές που χρησιμοποιείται (εις το 11/ια΄ 5 και 16/ιστ΄ 12 όπως είδαμε) δεν ευρίσκονται εις αφηγηματικάς φράσεις τού Μωυσέως, αλλά εις φράσεις τις οποίες λέγει ο ίδιος ο Θεός, αν και δεν υπάρχει πλέον τέτοιος λαός. Αυτός θεωρεί, τόσο τούς απογόνους τού Νώε όσο και τον Ισμαήλ, ως ΄΄αδάμ΄΄, δηλαδή ως ανήκοντες εις το επιλεγμένον απ’ Αυτόν γένος.
Αντιθέτως, όπου αναφέρονται άνθρωποι που δεν ανήκον εις αύτην την ξεχωρισμένην υπό τού Θεού γενεάν, το εβραϊκόν κείμενον χρησιμοποιεί άλλην λέξιν, την λέξιν ΄΄ενώς΄΄. Ας δούμε αυτά τα χωρία:
Γένεσις 6/στ΄ 4: “οι άνθρωποι (εβρ. ΄΄ενώς΄΄) οι ονομαστοί”. (Ομιλεί περί τών μη Αδαμιτών "Νεφιλείμ").
Γένεσις 13/ιγ΄ 13: “Οι δε άνθρωποι (εβρ. ΄΄ενώς΄΄) οι εν Σοδόμοις...”.
Γένεσις 20/κ΄ 8: “…εφοβήθησαν δε πάντες οι άνθρωποι (εβρ. ΄΄ενώς΄΄) σφόδρα” (όπου γίνεται λόγος περί τών δούλων τού Αβιμέλεχ ήτοι πάλι περί μη ανηκόντων εις τον ΄΄λαόν Αδάμ΄΄).
Γένεσις 32/λβ΄ 28: “ου κληθήσεται έτι το όνομά σου Ιακώβ, αλλ’ Ισραήλ έσται το όνομά σου, ότι ενίσχυσας μετά Θεού, και μετ’ ανθρώπων (εβρ. ΄΄ενώς΄΄) δυνατός έση”. (Εδώ πρόκειται για τα λόγια τού Κυρίου προς τον Ιακώβ μετά την πάλην τους. Ο Ιακώβ ή Ισραήλ, ως προπάτορ τού νέου έθνους τού Θεού, τού Ισραήλ, θα εστέκετο, δια τών απογόνων του, ισχυρός μεταξύ τών αλλοφύλων εθνών γύρω του, κάτι που βλέπομεν έως την σήμερον).
Γένεσις 13/ιγ΄ 8: “είπεν δε Άβραμ τω Λωτ? μη έστω μάχη ανά μέσον εμού και σού και ανά μέσον τών ποιμένων μου και ανά μέσον τών ποιμένων σου, ότι άνθρωποι (εβρ. ΄΄ενώς΄΄) αδελφοί εσμέν ημείς”.
Αφήσαμε αυτό το χωρίο τελευταίο, επειδή φαίνεται ότι αποτελεί την εξαίρεσιν εις τον κανόναν. Εδώ ο Αβραάμ και ο Λωτ, αν και απόγονοι τού ΄΄λαού Αδάμ΄΄, αναφέρονται ως ΄΄ενώς΄΄. Ας προσπαθήσομεν να ίδωμεν για ποίον λόγον το χωρίον αυτό διαφέρει απ’ όλα τα άλλα.
Μία πρώτη σκέψις είναι, ότι εδώ η ΄΄μάχη΄΄ ήταν μεταξύ τών ποιμένων τους, οι οποίοι δεν ήσαν εκ τού ΄΄λαού Αδάμ΄΄ και ίσως χρησιμοποιείται η λέξις ΄΄ενώς΄΄, γιατί περιλαμβάνει και αυτούς τούς αλλοεθνείς εις την φράσιν ΄΄άνθρωποι αδελφοί΄΄. Εις τα εδάφια 11 και 12 όμως, η λέξις ΄΄αδελφοί΄΄, (άρα και η λέξις ΄΄άνθρωποι΄΄), αποδίδεται ειδικά εις τον Αβραάμ και τον Λωτ. Έτσι δεν πρέπει να είναι αυτός ο λόγος.
Μία δεύτερη σκέψις είναι, ότι ο Λωτ είχε ήδη αποσπασθεί εκ τής γενεαλογικής γραμμής που θα έφερνε τον Μεσσία, κι έτσι δεν ονομάζεται ΄΄αδάμ΄΄, μαζί με τον Αβραάμ, ως εκπρόσωπος τής επιλεγμένης υπό τού Θεού φυλής. Πολύ δε περισσότερον, καθώς την στιγμήν που εγράφοντο αυτά τα λόγια υπό τού Μωυσέως, ο Λωτ ήτο ήδη γενάρχης δύο ξένων προς τον "λαόν τού Θεού" λαών (Μωαβιτών και Αμμανιτών). Ούτε και αύτη η εξήγησις όμως φαίνεται σωστή, καθώς όπως είδομεν ανωτέρω, ο Ισμαήλ, που ήταν κι αυτός γενάρχης τών Ισμαηλιτών, ονομάζεται ΄΄αδάμ΄΄ υπό τού ΄΄αγγέλου΄΄ (Γένεσις 16/ιστ΄ 12). Ηδύνατο βεβαίως να ειπωθεί, ότι ο Ισμαήλ ήτο άμεσος απόγονος τού Αβραάμ, όμως, κατά την γνώμην μας, δεν είναι πειστικός αυτός ο λόγος. Καθ’ ημάς, ο λόγος τής εξαιρέσεως και τής χρήσεως τής λέξεως ΄΄ενώς΄΄ για τον Αβραάμ και τον Λωτ, βρίσκεται εις μίαν τρίτην σκέψιν, με σπουδαιότερες και βαθύτερες προεκτάσεις.
Είδαμε, καθώς σχολιάζαμε την λέξην ΄΄αδάμ΄΄, ότι οι δύο τελευταίες φορές που χρησιμοποιείται εις την Γένεσιν, είναι εις τα εδάφια ια/11: 5 και 16/ιστ: 12. Ποίο είναι το κοινό αυτών τών δύο εδαφίων;
Και τα δύο αυτά εδάφια, είναι λόγοι τού Θεού, κι όχι αφηγηματικοί λόγοι τού Μωυσέως. Έτσι, φαίνεται, ότι ο Μωυσής, εις την αφήγησίν του, έχει ήδη σταματήσει να χρησιμοποιεί την λέξην ΄΄αδάμ΄΄ μετά τον καιρόν τού Νώε, εφ’ όσον δεν υφίσταται πλέον ο ομόνυμος λαός. Όμως, ο Θεός, συνέχισε να την χρησιμοποιεί, βλέπων εις το πρόσωπον τών απογόνων τού Αδάμ, τον ίδιον τον Αδάμ. Έτσι, χρησιμοποιείται εις τα δύο αυτά εδάφια, τόσον υπό τού Θεού εις την Βαβέλ, όσον και υπό τού ΄΄αγγέλου΄΄ εις τον Ισμαήλ. Ο Μωυσής, λοιπόν, εφ’ όσον χρησιμοποιεί τα λόγια τού Θεού και τού ΄΄αγγέλου΄΄, είναι υποχρεωμένος να χρησιμοποιήσει τις φράσεις τους. [Για δε την περίπτωσιν τού Θεού εις την Βαβέλ μάλιστα, δυνάμεθα να είπωμεν, ότι χρησιμοποιείται με κατανοητόν τρόπον, καθώς οι απόγονοι τού Νώε, (οι νέοι ΄΄Αδάμ΄΄), δεν είχον διασκορπιστεί ακόμη δημιουργώντας ξεχωριστούς λαούς].
Κατά την γνώμην μας, λοιπόν, ο λόγος που ο Αβραάμ χρησιμοποιεί για τον εαυτό του και τον Λωτ την λέξιν ΄΄ενώς΄΄ είναι ο εξής: Τόσον αυτός, όσο και ο Λωτ, είχον απωλέσει την συνείδησιν τών μελών τού ΄΄λαού Αδάμ΄΄, καθώς ο λαός αυτός είχε ήδη χαθεί 1.000 χρόνια πριν από την εποχήν των. Αμέσως μετά μάλιστα, ο Θεός κάνει διαθήκην με τον Άβραμ, αλλάζοντάς του το όνομα εις ΄΄Αβραάμ΄΄. Το χαρακτηριστικόν όμως εδώ είναι, ότι για πρώτη φορά κάνει διαθήκη και με το σπέρμα του. Αυτό σημαίνει, ότι ο Θεός πλέον, παύει να ασχολείται και Αυτός με τον ΄΄λαόν Αδάμ΄΄, καθώς έχει πλέον διαθήκη με έναν νέον λαόν. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν ξαναχρησιμοποιείται πλέον το όνομα ΄΄αδάμ΄΄ εις την Γένεσιν, ούτε υπό τού Θεού. Ένας νέος λαός προετοιμάζεται και η Γένεσις παρακολουθεί την προετοιμασία του. Έτσι, οι χρησιμοποιούμενες λέξεις για την έννοιαν ΄΄άνθρωπος΄΄ δεν συμπεριλαμβάνουν την ειδικήν λέξιν ΄΄αδάμ΄΄.
Εις την Έξοδον πλέον, ο νέος λαός υπάρχει και ονομάζεται ΄΄Ισραήλ΄΄. Η λέξις ΄΄αδάμ΄΄ δεν σημαίνει πλέον τίποτα το ειδικό, καθώς δεν υφίσταται τέτοιος λαός από αιώνες. Η λέξις ΄΄αδάμ΄΄, λοιπόν, συναντάται με την ευρείαν αυτής έννοιαν και εις το εξής χρησιμοποιείται ΑΔΙΑΚΡΙΤΩΣ για ανθρώπους ΟΛΩΝ τών εθνών.
Παρατηρούμε λοιπόν, ότι η λέξις ΄΄αδάμ΄΄, χρησιμοποιείται εις την Γένεσιν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΩΣ για τα μέλη τού επιλεγμένου υπό τού Θεού λαού, ο οποίος, θα οδηγούσε εις τον Ιησούν Χριστόν. Όταν αναφέρεται εις άλλους λαούς, χρησιμοποιείται η λέξις ΄΄ενώς΄΄.
Παραπομπές
1. Πρβλ. εδώ και A. DILLMANN “Λεξικόν τής Παλαιοδιαθηκικής Θεολογίας...”, σελ. 352, E. JACOB “Θεολογία τής Παλαιάς Διαθήκης...”, σελ. 127 εξ., P. van IMSCHOOT “Θεολογία τής Παλαιάς Διαθήκης” τόμ. ΙΙ, σελ. 1 εξ. κλπ.
2. Επίσης πρβλ. Α.ΒΕΝΤΖΕΝ ΄΄Μessias - Moses redivivus-Menschensohn΄΄ (Abhandlungen zur Theologie des Alten und Neuen Testaments τόμ. 17), Ζυρίχη 1948, ιδία σελ. 12 εξ., 37εξ. κλπ. Επίσης πρβλ. την συζήτησιν τών Α.ΒΕΝΤΖΕΝ και Ε.SJOBERG, ΄΄Adam΄΄ og ΄΄Menneskene΄΄ (εν Svensk Theologisk Tidskrift τόμ. 27, σελ. 166-168), 1951.