Βιβλιοκριτική για το πόνημα:

«Η Θέση του Ιερού Αυγουστίνου στην Ορθόδοξη θεολογία», ένα βιβλίο του μακαριστού π. Σεραφείμ Ρόουζ

Στοιχεία Βιβλίου:

Σελίδες: 45

Συγγραφέας: π. Σεραφείμ Ρόουζ

Εκδότης: Αδελφότητα Αγ. Γερμανού της Αλάσκα

Κωδικός βιβλίου ASIN: B00072AHUY

Όταν έμαθε ο πατήρ Σεραφείμ Ρόουζ ότι ο πρώιμος Δυτικός Πατέρας, ο Ιερός Αυγουστίνος Ιππώνος, υφίστατο επιθέσεις μέσα σε σύγχρονους Ανατολικούς Ορθόδοξους κύκλους, τότε εκείνος – που ο ίδιος ήταν Δυτικός μεταστραφείς στην Ορθοδοξία – εγέρθηκε προς υπεράσπισή του.

Αποτέλεσμα ήταν το παρόν βιβλίο. Ο πατήρ Σεραφείμ είπε πως το έγραψε, με την ελπίδα πως θα συνέβαλε στο να απαλλαγεί ο Αγ.Αυγουστίνος από το να είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος των σημερινών «θεολόγων», και έτσι να «βοηθήσει, ώστε να μας ελευθερώσει όλους, προκειμένου να δούμε τις δικές του αλλά και τις δικές μας αδυναμίες κάτω από ένα πιο κοντινό φως, καθ’ ότι, οι δικές του αδυναμίες – σε βαθμό εκπληκτικό – πλησιάζουν πράγματι τις δικές μας.»

          Έχοντας αναπτύξει του Ιερού Αυγουστίνου τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες του, ο πατήρ Σεραφείμ εξετάζει και τις γνώμες άλλων Αγίων Πατέρων σχετικά με το πρόσωπό του. «Το κύριο όφελος που έχουμε εμείς σήμερα από αυτόν», γράφει, «είναι μάλλον επειδή ακριβώς υπήρξε ένας Πατήρ της Ορθοδόξου ευσέβειας, από την οποία ο ίδιος ξεχείλιζε. Εδώ τον βλέπουμε να είναι ένα με τον απλό Ορθόδοξο πιστό, αλλά και με όλους τους Αγίους Πατέρες της Ανατολής και της Δύσης, οι οποίοι, αν και είχαν ποικίλες ελλείψεις και διαφορές σε θεωρητικά σημεία της διδασκαλίας, είχαν μία, βαθύτατα Χριστιανική καρδιά και ψυχή. Αυτό ακριβώς είναι που τον κάνει αδιαμφισβήτητα Ορθόδοξο Πατέρα.»

Αυτό το μικρό βιβλίο τοποθετεί τον Αυγουστίνο στην πρέπουσα θέση τιμής, δηλαδή, σαν Πατέρας της Ορθοδόξου ευσέβειας.

Ο πατήρ Σεραφείμ σχολιάζει επίσης τις πρόσφατες διενέξεις μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, γύρω από το πρόσωπο του Αγ. Αυγουστίνου.   Ο Αυγουστίνος έχει κριτικαριστεί σε ορισμένους κύκλους, σαν το πρόσωπο που χάραξε την πορεία που ακολούθησε ο Δυτικός Χριστιανισμός μετά το Μεγάλο Σχίσμα στις αρχές του 11^ου αιώνα, προς τον υπέρμετρα λογικό ορθολογισμό, την Καλβινιστική άρνηση της ελεύθερης βούλησης, και την διάβρωση της Ορθοδόξου διδασκαλίας περί της Χάριτος του Θεού προς τους αμαρτωλούς.

Χωρίς να παραβλέπεται το γεγονός πως κάποιες από τις προσωπικές θεολογικές απόψεις του Αγ. Αυγουστίνου σχετικά με την κληρονομική ενοχή, την Χάρη και ελεύθερη βούληση έχουν απορριφθεί από την Ορθόδοξη Εκκλησία, ο πατήρ Σεραφείμ αναδεικνύει την μεγαλοφυΐα του σε πολλούς άλλους τομείς.  Παραθέτει μια σημαντικότατη διάκριση ανάμεσα στον ίδιο τον Αυγουστίνο και τους μετέπειτα «Αυγουστινιανούς», οι οποίοι απέσπασαν τα ελαττωματικά σημεία της θεολογίας του αγίου και τα μεταμόρφωσαν σε ένα απέραντο θεολογικό σύστημα.

Στη συνέχεια, το βιβλίο εμβαθύνει πιο λεπτομερώς και στο ζήτημα της ελεύθερης βούλησης. Η παραδοσιακή Ορθόδοξη διδασκαλία –εξηγεί ο πατήρ Σεραφείμ- αποτελεί μια συνέργεια, μια Χάρη του Θεού που συνεργάζεται με την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου προκειμένου να αποκτήσει την σωτηρία του.  Η διδασκαλία του Αυγουστίνου υπήρξε μια υπερβάλλουσα αντίδραση στον Πελάγιο, ό οποίος ήταν αιρετικός που είχε υπερτονίσει την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και είχε σμικρύνει τον ρόλο του Θεού στην σωτηρία.  Ο Άγιος Ιωάννης ο Κασσιανός στην Δύση, μαζί με τους Ανατολικούς Πατέρες, ήσαν πιο μετρημένοι στο ζήτημα της αναλογίας ανάμεσα στην Χάρη του Θεού και την ελεύθερη βούληση, και διατύπωσαν ξεκάθαρα την αντίρρησή τους για τα λάθη του Αυγουστίνου.  Αυτό δεν σήμαινε πως ο Άγιος Αυγουστίνος έγινε αιρετικός.

Ο πατήρ Σεραφείμ μας δίνει μερικά παραδείγματα όπου σεβαστοί Πατέρες έχουν διδάξει εσφαλμένα σε μεμονωμένες περιπτώσεις, ή έχουν εκφράσει μια προσωπική τους γνώμη, πάντως, σε γενικές γραμμές, τα σκεπτικά τους συνεχώς συμφωνούσαν.

Το ολιγόλογο αυτό κείμενο του πατρός Σεραφείμ Ρόουζ για τον Ιερό Αυγουστίνο είναι μια ενορατική προτροπή για να αγκαλιάσουν οι Ορθόδοξοι τις αρχές του μέτρου και της κατανόησης, όταν προσεγγίζουν τις συχνά αμφιλεγόμενες απόψεις του Αυγουστίνου.

Αν και δεν πρόκειται για μια «ακαδημαϊκή εργασία», με την έννοια ότι επιδέχεται εκτενέστατη κριτική μελέτη σε κάθε σημείο του, παρά ταύτα, το κείμενο του πατρός Ρόουζ αποτελεί μια πολυπόθητη εναλλακτική στάση - απέναντι στα «Αυγουστινο-χτυπήματα» που βρίσκει κανείς σε ορισμένους κύκλους – με την παρουσίαση των αρνητικών και των θετικών συνάμα στοιχείων στις σκέψεις του συγγραφέα.

Επιμέλεια Βιβλιοκριτικής: Θωμάς Φ. Δρίτσας