Πρόλογος του κ. Ι. Σανιδόπουλου “Το παρακάτω είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο “The Stations of the Sun”, του Ronald Hutton (Oxford University Press, Οξφόρδη, 1996). Είναι συμπληρωματικό του άρθρου μου “Ορθοδοξία και Halloween: Ξεχωρίζοντας την αλήθεια από τον Μύθο”.  Ο Χάτον είναι Βρετανός ιστορικός και το βιβλίο του είναι μια καλή ερευνητική μελέτη των εποχιακών εορτών στην Βρετανία. Μερικές από τις παρατηρήσεις του μπορεί να ενδιαφέρουν αυτούς που αγχώνονται για το Halloween  - είτε τους παγανιστές που πιστεύουν ότι “το έκλεψαν οι Χριστιανοί”  ή Χριστιανούς που νομίζουν ότι είναι “δαιμονικό”.

Στην αρχή του 19ου αιώνα, δύο ακαδημαϊκοί εγνωσμένου κύρους, ένας στην Οξφόρδη και ο άλλος στο Κέμπριτζ, συνέβαλαν σημαντικά στην δημοφιλή σύλληψη του “Samhain”. Ο πρώτος ήταν ο φιλόλογος Σερ Τζον Ρυς, ο οποίος πρότεινε ότι επρόκειτο για την “Κελτική” Νέα Χρονιά... Η θεωρία του Ρυς έγινε ακόμα περισσότερο δημοφιλής από τον διανοούμενο του Κέμπριτζ, Σερ Τζέϊμς Φράζερ. Ο τελευταίος ορισμένες φορές παραδέχονταν ότι τα στοιχεία δεν ήταν αρκετά για οριστικό συμπέρασμα, αλλά άλλες φορές αγνοούσε τις επιφυλάξεις του και το χρησιμοποιούσε ως επιχείρημα για να υποστηρίξει μια δική του θεωρία: Ότι το Σάμχεην ήταν η παγανιστική Κέλτικη εορτή των Νεκρών.

Έφτασε σε αυτή την παραδοχή με την απλή διεργασία του να ξεκινήσει την αποδεικτική του γραμμή ανάποδα, από το γεγονός ότι η 1η και η 2η Νοεμβρίου ήταν αφιερωμένες σε αυτό τον σκοπό από την Μεσαιωνική Χριστιανική Εκκλησία, γεγονός από το οποίο θα μπορούσε να υποθέσει πως πρόκειται για εκχριστιανισμό μιας προϋπάρχουσας εορτής. Παραδέχθηκε ότι δεν υπήρχε πραγματική καταγραφή κάποιας τέτοιας εορτής, αλλά υπαινίχθηκε την ύπαρξή της μέσα από έναν αριθμό προτάσεων: Ότι η Εκκλησία είχε υιοθετήσει και άλλες παγανιστικές ιερές μέρες, ότι “πολλοί” πολιτισμοί έχουν ετήσιες τελετές για να τιμούν τους νεκρούς, “συνήθως” στην αρχή του έτους, και ότι (βεβαίως) η πρώτη Νοεμβρίου ήταν η Κέλτικη πρωτοχρονιά. Θεώρησε πως αν και η Εορτή των Αγίων Πάντων (All Hallows day) είχε επισήμως εισαχθεί στην Βορειο-δυτική Ευρώπη από τον [Φράγκο] Βασιλιά Λέοντα Πίο το 835, με την παρότρυνση του Πάπα Γρηγορίου IV, δεν είχε υπάρξει στην μετέπειτα ημερομηνία της 1 Νοεμβρίου, στην Αγγλία την εποχή του Αγίου Bede. Πρότεινε ότι άρα ο Πάπας και ο Βασιλιάς, απλά άλλαξαν μια ήδη υπάρχουσα θρησκευτική πρακτική, βασιζόμενοι στην πρακτική των Αρχαίων Κελτών.

Η Ιστορία, στην πραγματικότητα, είναι περισσότερο πολύπλοκη. Μέχρι τα μέσα του τέταρτου αιώνα, οι Χριστιανοί στην Μεσόγειο ήδη τηρούσαν μία εορτή προς τιμή όσων μαρτύρησαν από τους παγανιστές Αυτοκράτορες: Αναφέρεται στο Carmina Nisibena του Αγ. Εφραίμ, (ο οποίος κοιμήθηκε περίπου το 373), ότι εορταζόταν στις 13 Μαΐου. Κατά τον πέμπτο αιώνα αποκλίνουσες πρακτικές ξεφύτρωσαν, οι Συριακές Εκκλησίες την εόρταζαν κατά την Μεγάλη Εβδομάδα και οι Εκκλησίες του Ελληνικού κόσμου προτιμούσαν την Κυριακή μετά την Πεντηκοστή. Η Εκκλησία της Ρώμης προτιμούσε να την εορτάζει τον Μάιο, και ο Πάπας Βονιφάτιος IV επισήμως την υποστήριξε το έτος 609. Αντίθετα, μέχρι το έτος 800 οι Εκκλησίες της Αγγλίας και της Γερμανίας, οι οποίες είχαν επαφή η μία με την άλλη, εόρταζαν την εορτή των Αγίων Πάντων στην πρώτη Νοεμβρίου. Το αρχαιότερο κείμενο του Μαρτυρολογίου του Αγίου Bede, από τον όγδοο αιώνα, δεν την περιέχει, αλλά  οι αναθεωρήσεις στο τέλος του αιώνα, την περιλαμβάνουν. Η αγαπημένη Εκκλησιαστική προσωπικότητα του Καρλομάγνου, ο Αλσουίνος, την εόρταζε ήδη, όπως και ο φίλος του Αρνό, Επίσκοπος Σάλτσμπουργκ και μία Εκκλησία στην Βαυαρία. Ο Πάπας Γρηγόριος, λοιπόν, προωθούσε μία παράδοση που είχε ξεκινήσει στην Βόρεια Ευρώπη.  Όμως, δεν είχε ξεκινήσει στην Ιρλανδία, στην οποία όπως μας αποδεικνύει  ο Oengus και το κείμενο του “Μαρτυρολόγιο του Tallaght” οι πρώιμες μεσαιωνικές εκκλησίες, εόρταζαν τους Αγίους Πάντες κατά την 20 Απριλίου”.

Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν πόσο ανόητη είναι η άποψη ότι ο Νοέμβριος επιλέχθηκε λόγω “Κελτικών” επιρροών: Αντίθετα και η “Κέλτικη” Ευρώπη και η Ρώμη ακολούθησαν μία Γερμανική ιδέα.

ΕΠΑΝΩ