Ο χρόνος γυρίζει και φεύγει. Και μαζί με τον χρόνο γερνάμε και φεύγουμε κι εμείς. Κάθε χρόνο η Ορθόδοξος Εκκλησία μας, για να μας υπενθυμίσει αυτή τη ρευστότητα και την παροδικότητα των επιγείων πραγμάτων, επαναλαμβάνει τον εόρτιο κύκλο, επισημαίνοντας ότι, εάν δεν μπούμε μέσα στον σωτηριώδη χρόνο, εάν δεν ενταχθούμε μέσα στο γεγονός της Θείας Οικονομίας, αυτός ο χρόνος μέσα στον οποίο ζούμε, δεν έχει καμία σημασία.

Μερικές φορές, μάλιστα, είναι και επικίνδυνος, αν δεν τον αξιοποιήσουμε καταλλήλως.

Να, λοιπόν, που και φέτος ξαναβρισκόμαστε στην περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου. Αιώνες επί αιώνων εορτάζουμε την περίοδο αυτή του Τριωδίου. Και επί τόσους αιώνες επισημαίνεται ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε όλοι μας, όλοι όσοι έχουμε σχέση με την Εκκλησία, όλοι όσοι έχουμε λάβει το άγιον Βάπτισμα, να εγκαταλείψουμε τις κοσμικές συνήθειες, να αποκρούσουμε τις πονηρίες και μεθοδίες του διαβόλου, ο οποίος ιδιαίτερα τις ημέρες αυτές επιτίθεται, δρα και ενεργεί περισσότερο. Η Ορθόδοξος Εκκλησία μας επιθυμεί να μας προετοιμάσει για τον αγώνα της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Και βάζει αυτές τις τρεις πρώτες εβδομάδες του Τριωδίου (του Τελώνου και Φαρισαίου, του Ασώτου Υιού, της Δευτέρας Παρουσίας και της Κρίσεως), εις τρόπον ώστε να μην μας φανεί πολύ δύσκολος ο αγώνας της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αλλά σιγά-σιγά να συνηθίσουμε σ’ αυτόν τον αγώνα, ακούγοντας τα αναγνώσματα, τους κατανυκτικούς ύμνους και το κήρυγμα της Εκκλησίας.

Σύμφωνα με το συναξάρι της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου^[1], οι άγιοι Πατέρες, με το βιβλίο αυτό του Τριωδίου, έχουν σκοπό να μας θυμίσουν με συντομία όλες τις ευεργεσίες, που έκανε ο Άγιος Τριαδικός Θεός από την αρχή σ’ εμάς. Θέλουν να υπογραμμίσουν σε όλους μας ότι πλασθήκαμε απ’ Αυτόν και παραβήκαμε την εντολή, που μας έδωσε για την πνευματική μας εξάσκηση και γι’ αυτό διωχθήκαμε από τον Παράδεισο. Κι ακόμη ότι οδηγηθήκαμε στην πτώση από τον φθόνο του αρχεκάκου όφεως και εχθρού μας, του διαβόλου, ο οποίος έπεσε από τον ουρανό εξ αιτίας του εγωισμού του και ήμασταν διαρκώς στερημένοι από τα αγαθά του Θεού και οδηγούμενοι από τον διάβολο. Θέλουν να μας θυμίσουν ακόμη ότι ο Υιός και Λόγος του Θεού, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, από την πολλή και ανιδιοτελή Του αγάπη για ’μας κατέβηκε από τον ουρανό και κατοίκησε στη μήτρα της Αγίας Παρθένου και έγινε άνθρωπος και με την όλη ζωή Του μας έδειξε τον δρόμο για την άνοδό μας στον ουρανό. Αυτό το πέτυχε πρωτίστως με την ταπείνωσή Του, τη νηστεία, την αποχή από κάθε κακό, αλλά και με όλες τις πράξεις Του. Κι ακόμη θέλουν οι άγιοι Πατέρες μας να μας υπενθυμίσουν ότι ο Χριστός έπαθε για ’μας, σταυρώθηκε, τάφηκε και αναστήθηκε και ανέβηκε πάλι στους ουρανούς. Και ότι έστειλε στους αγίους μαθητές και Αποστόλους Του το Άγιον Πνεύμα, οι οποίοι κήρυξαν γι’ Αυτόν παντού πως είναι ο Υιός του Θεού και Θεός τέλειος και άνθρωπος τέλειος, Θεάνθρωπος. Θέλουν, τέλος, να μας διηγηθούν τι έκαναν οι άγιοι Απόστολοι με την Χάριν και την βοήθεια του Αγίου Πνεύματος. Ότι δηλ. συγκέντρωσαν με το κήρυγμά τους σε μία ποίμνη τους αγίους όλων των αιώνων, για να καταλάβουν τη θέση των εκπεσόντων αγγέλων, πράγμα το οποίο ήταν από την αρχή ο σκοπός του Δημιουργού. Αυτός, λοιπόν, είναι ο σκοπός του Τριωδίου.

Επομένως, οι τρεις πρώτες εβδομάδες, που διανύουμε τώρα, επινοήθηκαν από τους αγίους και θεοφόρους Πατέρες μας σαν μια προγύμναση και παρακίνηση, για να προετοιμασθούμε για τους πνευματικούς αγώνες της νηστείας, που ακολουθούν. Είναι περίοδος κατανύξεως, περισυλλογής και μετανοίας. Τα ευαγγελικά αναγνώσματα, μαζί με τους εμπνευσμένους ύμνους, είναι ισχυρή προτροπή προς μετάνοια και επιστροφή. Οφείλουμε να συμμαζευθούμε οι άνθρωποι στον εαυτό μας, για να συνέλθουμε πνευματικά, να σκεφθούμε υψηλότερα θέματα, να οδηγηθούμε στην αυτογνωσία και την θεογνωσία. Ονομάζουν, μάλιστα, οι άγιοι Πατέρες την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου προφώνηση ή προσφωνήσιμο (θα μπορούσαμε να την πούμε και εισαγωγική εβδομάδα), γιατί γίνεται ό,τι ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση που πρόκειται οι στρατιώτες να ξεκινήσουν για σωματικούς πολέμους. Ενημερώνονται και προετοιμάζονται από τους στρατηγούς για το πότε θα γίνει ο πόλεμος, ώστε να ακονίσουν τα ξίφη τους, να τα καθαρίσουν και να τα γυαλίσουν, να ετοιμάσουν τα πάντα και να αφήσουν στην άκρη κάθε τι, το οποίο θα μπορούσε να είναι εμπόδιο για την εκστρατεία. Και αφού κάνουν όλα όσα είναι απαραίτητα, ξεκινούν με προθυμία για τη μάχη. Πολλές φορές, μάλιστα, πριν από τη συμπλοκή οι στρατηγοί χρησιμοποιούν ομιλίες, ιστορίες και παραδείγματα, για να ερεθίσουν το ζήλο των στρατιωτών και να διώξουν από τις ψυχές τους την οκνηρία, το φόβο, τη δειλία και ο,τιδήποτε άλλο επικίνδυνο. Έτσι κάνουν και οι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Μας προαναγγέλλουν τη μάχη, που θα γίνει, στον καιρό της νηστείας, ανάμεσα σ’ εμάς και τους δαίμονες, ώστε να καθαρίσουμε τις ψυχές μας από οποιοδήποτε πάθος έχει φωλιάσει στο βάθος της καρδιάς μας και από κάθε δηλητήριο του εχθρού, που έμεινε μέσα μας με το πέρασμα του χρόνου. Κι ακόμη το κάνουν, για να βιαστούμε να αποκτήσουμε όποιο αγαθό λείπει από την ψυχή μας, ώστε πάνοπλοι πνευματικά και ετοιμασμένοι, όπως πρέπει, να προχωρήσουμε στους αγώνες της νηστείας. Όλλ' αυτά τα κατορθώνουμε με την Χάριν του Θεού, συμμετέχοντας κατά το ανθρώπινο δυνατό αξίως και βιωματικώς στη μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας μας, και ιδιαίτερα στα ιερά μυστήρια της μετανοίας και εξομολογήσεως των αμαρτιών μας σε έμπειρο πνευματικό πατέρα και της θείας Κοινωνίας-Μεταλήψεως του Τιμίου Σώματος και Αίματος του Χριστού.

Εντούτοις, αντί όλοι μας να ενταχθούμε σ’ αυτόν τον σωτηριώδη χρόνο, σ’ αυτή τη σωτηριώδη πορεία, αυτές τις ημέρες γι' ακόμη μία χρονιά θα γίνουμε μάρτυρες άλλων πραγμάτων διαβολικών και σατανικών. Παρ' όλη τη λεγόμενη οικονομική κρίση, το καρναβάλι θα οργιάσει και πάλι αυτές τις ημέρες, το οποίο κάθε χρόνο προσλαμβάνει διαστάσεις λοιμικής νόσου, αφού πολλοί δήμαρχοι και άλλοι φορείς επιδεικνύουν ασυνήθιστο ζήλο και κοπιώδη δραστηριότητα για το ποιος θα διοργανώσει το εντυπωσιακότερο καρναβάλι, ξοδεύοντας τεράστια ποσά και απασχολώντας εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπων. Δεν είναι βέβαια μόνο η σπατάλη τόσων χρημάτων, που θα μπορούσαν να διατεθούν σε κάλυψη άλλων σπουδαίων αναγκών, όχι μόνο στην ανακούφιση πτωχών και ενδεών ανθρώπων, αλλά και σε πολιτιστικούς και πνευματικούς στόχους, στη βελτίωση π.χ. των συνθηκών υγείας και παιδείας. Το σημαντικότερο είναι η ηθική ζημία και βλάβη από την αναισχυντία της γύμνιας, την ξετσιπωσιά της αισχρότητος, τις βωμολοχίες και τα πορνικά άσματα και θεάματα, την παρότρυνση σε σαρκικά αμαρτήματα, κάτω μάλιστα από την ελευθερία κινήσεων, που προσφέρει η μάσκα, άσυλο αδιαντροπιάς και απροσωποποίησης. Κάτω από το προσωπείο ο άνθρωπος παύει να είναι πρόσωπο, που έχει απέναντί του και βλέπει τον Θεό και τους συνανθρώπους και μεταβάλλεται σε απρόσωπο ον, μέλος ενός ανωνύμου πλήθους, που κινείται μόνο από εμπαθείς ορέξεις και επιθυμίες.

Το καρναβάλι κατ’ ακρίβειαν καταδικάζεται από τους Ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας. Σήμερα έχει υποστεί τελεία αλλαγή επί τα χείρω με εισαγόμενα πρότυπα καρναβαλιού από μεγαλουπόλεις του εξωτερικού και πολλές φορές με περιφερόμενους και αδρά αμειβόμενους ξένους καρναβαλικούς θιάσους, όπου κυριαρχούν οι γυμνές γυναίκες. Δεν πρέπει να παραβλέψουμε και την διαφαινόμενη σαφή τάση των φορέων, που οργανώνουν το καρναβάλι, επιστροφής στο παγανιστικό, ειδωλολατρικό παρελθόν, απ’ όπου κατάγεται το καρναβάλι, με σύγχρονη αδιαφορία και περιφρόνηση των αρχών του Ορθοδόξου Χριστιανισμού και της Εκκλησίας, που έβαλε τέρμα στα παλιά, ξερίζωσε τις κακές συνήθειες και εισήγαγε τον νέο άνθρωπο της αρετής και της αγιότητος. Όταν πρόκειται μερικοί να αντισταθούν στον Χριστό και το Ευαγγέλιο, ξεχνούν τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο και επιστρέφουν αιώνες πίσω, στο σκοτάδι της προ Χριστού εποχής.

Όσες πόλεις δεν διοργανώνουν καρναβαλικές εκδηλώσεις, πρέπει να καυχώνται, γιατί δεν μολύνουν την ατμόσφαιρά τους με τις αισχρότητες και βωμολοχίες του καρναβαλιού και δεν αποδιώκουν έτσι την Χάριν και προστασία του Αγίου Τριαδικού Θεού και των αγίων πολιούχων τους. Πικραινόμαστε και λυπόμαστε κάθε χρόνο, όταν βλέπουμε αγιασμένες πόλεις από την παρουσία των αγίων, από τις ιερές εικόνες, από τα ιερά λείψανα, να γίνονται πομπές σατανικές, τόποι όπου πανηγυρίζει και χορεύει ο διάβολος. Με πρωτοστατούσα, δυστυχώς, την πόλη του αγίου Ανδρέου, την Πάτρα, η οποία έχει γίνει πρότυπο, μίμηση και παράδειγμα και γι' άλλες πόλεις. Μέχρι πότε θα ανέχεται ο Θεός να μεταβάλλεται η Ελλάδα μας την περίοδο αυτή σ’ ένα τόπο δαιμονικό; Ο Θεός μας στέλνει πολλά μηνύματα και επιτρέπει κατά παραχώρησιν θεομηνίες, πλημμύρες, καταστροφές, κατολισθήσεις, μετεωρίτες, πολέμους, οικονομικές κρίσεις κ.α. Κι όμως εμείς δεν συλλαμβάνουμε αυτά τα μηνύματα. Οι δημοτικοί άρχοντες, επίσης, πρέπει να γνωρίζουν ότι οι πιστοί Χριστιανοί λαμβάνουν υπ' όψιν και κρίνουν θετικά η αρνητικά όλες τις ενέργειές τους, καταδικάζουν δε απερίφραστα όσα καταδικάζουν οι Ιεροί Κανόνες της Εκκλησίας.

Και για να μην υπάρχει επ’ αυτού καμμία αμφιβολία και αμφιταλάντευση, ούτε εκ μέρους των λαϊκών πιστών, ούτε πολύ περισσότερο εκ μέρους των κληρικών, οι οποίοι επιδεικνύουν αδικαιολόγητη ελαστικότητα και επιείκεια, μπορεί κανείς να ανατρέξει στο Ιερό Πηδάλιο^[2] της Εκκλησίας μας και να αναγνώσει τον 62ο Ιερό Κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου (691 μ.Χ.), ο οποίος καταδικάζει τις μεταμφιέσεις και τις μάσκες, όπως και τους χορούς και τους αστεϊσμούς, που ελάμβαναν χώρα σε παρόμοιες καρναβαλικές εορτές του παρελθόντος και επιβάλλει στους κληρικούς, που μετέχουν, την ποινή της καθαιρέσεως, στους δε λαϊκούς την ποινή του αφορισμού.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος^[3], αναφερόμενος στο επιχείρημα ότι με τις καρναβαλικές εκδηλώσεις διασκεδάζουν και ευφραίνονται οι άνθρωποι και ξεφεύγουν από την καθημερινότητα, απαντά ότι αυτό είναι τελείως παράλογο, διότι η χαρά και η ευφροσύνη πρέπει να συμβαδίζουν με την ηθική και την ευπρέπεια. Όταν μεταβάλλεται ένα σπίτι σε πορνείο, είναι ντροπή να ισχυρίζεται κανείς ότι πρόκειται για ηδονή και ευχαρίστηση. Πολύ περισσότερο, όταν ολόκληρες πόλεις μεταβάλλονται σε πορνεία κατά την περίοδο της Αποκριάς. Σε λίγο όλη η Ελλάδα - φείσαι Κύριε - η χώρα των αγίων, των μαρτύρων και των ηρώων θα μεταβληθεί σε απέραντο πορνείο. Στατιστικές στην πόλη των Πατρών έχουν δείξει ότι, μετά τις καρναβαλικές εκδηλώσεις, ο αριθμός των εκτρώσεων φθάνει σε ανησυχητικό σημείο. Ό,τι πρόκειται να κερδίσουν οι άνθρωποι από τους πνευματικούς αγώνες της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, προλαβαίνει ο διάβολος και τους το αφαιρεί με το καρναβάλι, το οποίο οι Άγιοι ονομάζουν «σατανική πομπή».

Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης^[4], αναφερόμενος σε όσα γίνονται κατά τις Απόκριες γράφει: «Κατ’ αλήθειαν μπορεί να πει κανείς ότι τότε οι Χριστιανοί δαιμονίζονται όλοι˙ διότι χορεύουν, παίζουν, τραγουδούν ασυνειδήτως, έως και αυτοί οι πλέον γέροντες... τότε δεν έχει διαφορά η ημέρα από τη νύκτα˙ διότι όπως και η ημέρα έτσι και η νύκτα ξοδεύεται σε χορούς και παιχνίδια και αταξίες και μασκαριλίκια˙ τότε, για να πω έτσι, πανηγυρίζει η ασέλγεια˙ εορτάζει η ακολασία˙ ευφραίνεται η μέθη˙ αγάλλεται η τρυφή και η ασωτεία˙ χορεύει ο διάβολος με δέκα μαντήλια και συγχορεύει μ’ αυτόν όλο το πλήθος των δαιμόνων˙ διότι όσο κέρδος κάνουν μόνο στις Απόκριες, δεν μπορούν να το κάνουν σ’ όλο τον χρόνο».

Όσα σχετικά λέει ο άγιος Νικόδημος για τις καρναβαλικές εκδηλώσεις και τη ζημιά, που προκαλούν, τα τελειώνει, λέγοντας πως είναι αφροσύνη να καταστρέφουμε προκαταβολικά και να αχρηστεύουμε την Αγία Τεσσαρακοστή˙ προτρέπει, επίσης, τους αρχιερείς, τους πνευματικούς και τους διδασκάλους να εμποδίσουν αυτό το μεγάλο κακό. Τώρα οι μεν περισσότεροι αρχιερείς και πνευματικοί σιωπούν, ενώ έπρεπε να μην ησυχάζουν μπροστά στην επέκταση του κακού, πολλοί δε από τους διδασκάλους και τους γονείς οργανώνουν οι ίδιοι για τα παιδιά τους καρναβαλικές εκδηλώσεις. «Γιατί είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερη η βλάβη, που προσλαμβάνουν στις Αποκριές, παρά η ωφέλεια, που λαμβάνουν από την ερχόμενη Τεσσαρακοστή˙ ίλεως, ίλεως, ίλεως να γίνει ο Θεός! Και Αυτός μακάρι να φωτίσει τους αγίους Αρχιερείς και πνευματικούς και διδασκάλους να εμποδίσουν τέτοιας λογής κακά με αφορισμούς και επιτίμια, καθώς προστάζει και ο 62ος Ιερός Κανόνας της Αγίας και Οικουμενικής ΣΤ΄ Συνόδου»^[5].

Η Εκκλησία δεν είναι εναντίον της πνευματικής ευωχίας και των υγιών πνευματικά εκδηλώσεων. Κατά παραχώρησιν, οι άνθρωποι μπορούν να ψυχαγωγούνται, όχι να διασκεδάζουν, με επιλεγμένους χορούς και δημοτικά τραγούδια, φορώντας σεμνές, παραδοσιακές στολές, χωρίς να κρύβουν το πρόσωπό τους.

Σημειώσεις

1. ΙΕΡΟΜ. ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΔΕΛΗΜΑΡΗΣ, Τι γιορτάζουμε από το Τριώδιο έως την Πεντηκοστή, έκδ. Αδελφότης Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ναυπάκτου, Ναύπακτος 2001, σσ. 18-20.

2. ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Πηδάλιον, εκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσσαλονίκη 2003, σσ. 275-276.

3. ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, Λόγος α΄ προς Κολασσαείς.

4. ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ, Χρηστοήθεια των Χριστιανών, εκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσσαλονίκη 1999, σ. 35.

5. ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΖΗΣΗΣ, «Το καρναβάλι˙ λοιμική νόσος», Θεοδρομία ΣΤ 1 (2004) 46-49.