Δόγμα και εκκλησιαστική ζωή

Τού π. Ιωάννη Ρωμανίδη

Πηγή: "Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις του π. Ιωάννου Ρωμανίδη". Τόμος Α'.

Η Εκκλησία δια των Αγίων μελών της, που φωτίζονται από το Άγιον Πνεύμα, γράφει την Αγία Γραφή και η Εκκλησία την ερμηνεύει. Τίποτε δεν γίνεται μέσα στην Εκκλησία που να είναι ατομικό. Το ίδιο γίνεται και με τα δόγματα, τα οποία δεν είναι αποκομμένα από την ατμόσφαιρα της Εκκλησίας. Αυτό σημαίνει ότι η δογματική δεν είναι ένα μάθημα, δεν είναι ένα μόνον τμήμα της Εκκλησίας, δεν είναι κάτι ανεξάρτητο από την εκκλησιαστική ζωή. Τα δόγματα πρέπει να συνδέωνται στενά με την μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας. Μεγάλη σημασία έχει η όλη εκκλησιαστική ζωή.

«Η έκφραση της Ορθοδόξου θεολογίας δεν είναι μόνον αυτά που έχουμε μέσα σε δογματικά κείμενα. Όλη η Ορθόδοξη πίστη είναι μια έκφραση της Ορθοδόξου θεολογίας και δογματικής. Επομένως, η σωστή προσέγγιση στην δογματική είναι πολύπλευρη».

Έτσι, δεν μπορεί κανείς να δη απομονωμένα την εκκλησιαστική ζωή. Για παράδειγμα, και αυτή η εκκλησιαστική μουσική έχει δογματικό χαρακτήρα. Το ίδιο συμβαίνει και με όλες τις άλλες εκκλησιαστικές τέχνες, όπως την αγιογραφία.

«Εξ αυτής της απόψεως, νομίζω ότι πρέπει κανείς την Ορθόδοξη παράδοση να την δη πάντοτε ολοκληρωμένα και όχι απομονωμένα. Δεν μπορεί κανείς να χωρίση πράγματι κατά τρόπο στεγανό, ώστε να πη αυτό είναι δογματικό, αυτό είναι ηθικό, εκείνο είναι κοινωνιολογικό, αυτό είναι μουσικό, αυτό είναι λατρευτικό κ.ο.κ. Αυτό δεν υπάρχει στην Ορθόδοξη παράδοση. Μέσα στην Ορθόδοξη παράδοση είναι όλα τα στοιχεία που συνιστούν την σύνθεση της όλης Εκκλησίας.

Ακόμη και η μουσική της Εκκλησίας έχει δογματικό χαρακτήρα. Δεν μπορεί κανείς να ψάλλη μέσα στην Εκκλησία, όπως του κατέβει. Η μουσική έχει έναν σκοπό, ακριβώς, τον ίδιο σκοπό που έχει η θεολογία, η ασκητική δηλαδή. Εάν έχουμε μουσική στην Εκκλησία, που προκαλεί δαιμονικά αισθήματα, τότε είναι δαιμονική. Δηλαδή όχι ότι το ερωτικό που προκαλεί τον έρωτα είναι δαιμονικό καθ' εαυτό, αλλά δεν είναι ο σκοπός της Εκκλησίας, δεν μπορούμε εμείς να έχουμε ερωτικές σχέσεις με τους Αγίους, τον Χριστό και την Παναγία κλπ, όπως έχουν στην Λατινική Εκκλησία. Έχουν ερωτικές διαθέσεις έναντι των Αγίων, γι’ αυτό κι η μουσική τους είναι θηλυπρεπής και συναισθηματική.

Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει σοβαρά να έχη κανείς υπ' όψιν του αυτό που μου είπε η μητέρα μου μια φορά, όταν πήγα στην Εκκλησία και με ρώτησε ποιοι ψάλανε. Εγώ δεν ήξερα καλά τα Ελληνικά και της απάντησα, ότι σήμερα «τραγούδησε» ο τάδε. Κι η μητέρα μου μού είπε: «Α, παιδί μου, στην Εκκλησία, δεν τραγουδάμε. Ψάλλουμε».

Αυτά τα τραγούδια των Δυτικών, η εκτέλεσή τους είναι αιρετική. Γιατί η εκτέλεση είναι αιρετική; Διότι απομακρύνει από την Ορθόδοξη πνευματικότητα. Ένας άνθρωπος που προσκολλάται σε τέτοια μουσική, δεν θα φθάση ποτέ σε κάθαρση και πόσο μάλλον στον φωτισμό. Για να γίνη κάθαρση, πρέπει να έχη ολόκληρο υπόβαθρο διαθέσεων κ.ο.κ. Ο άνθρωπος θα λοξοδρόμηση με μια κακή μουσική μέσα στην Εκκλησία. Το ίδιο συμβαίνει με την εικονογραφία. Αν βάλλετε μέσα στην Εκκλησία αυτές τις συνθέσεις του Μιχαήλ Αγγέλου ή τού Λεονάρδο ντα Βίντσι κλπ, είναι τουλάχιστον αμφίβολον αν θα πας εκεί που πρέπει να πας. Η αρχιτεκτονική παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην Ορθόδοξη θεολογία».

Δόγματα δεν είναι μόνον οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων, αλλά και το ευαγγέλιο. Εάν τα τρία πρώτα ευαγγέλια έχουν έναν κατηχητικό χαρακτήρα, το ευαγγέλιο του Ιωάννου που ομιλεί περί των μυστηρίων του Θεού «είναι μυσταγωγικόν και δογματικόν ευαγγέλιον».

«Διότι το ευαγγέλιο του Ιωάννου είναι κυρίως απολογητικο-δογματικό ευαγγέλιο που σκοπό έχει την διαφώτιση, εφ’ όσον έχουν περάσει από το στάδιον της καθάρσεως ως κατηχούμενοι και έχουν γίνει νεοφώτιστοι.

Δεν είναι τυχαίο ότι το ευαγγέλιο του Ιωάννου αναγιγνώσκεται και ερμηνεύεται από το Πάσχα μέχρι την Πεντηκοστή. Γι’ αυτό και οι Πατέρες της Εκκλησίας ονομάζουν το ευαγγέλιο αυτό, πνευματικό ευαγγέλιο. Και δεν είναι για όλους, είναι για εκείνους που έχουν βαπτισθή κ.ο.κ.».

Μέσα σε αυτήν την προοπτική πρέπει να δούμε και την αξία των λειψάνων. Όταν φθάνη κανείς στην θέωση, θεώνεται και το σώμα, το οποίο γίνεται ιερό λείψανο. Δηλαδή, τα λείψανα έχουν δογματικό χαρακτήρα, είναι το αποτέλεσμα της εμπειρίας των δογμάτων.

Βέβαια, πολλές φορές τα δόγματα μέσα στην Εκκλησία χρησιμοποιούνται, κακώς, για πολιτικούς σκοπούς και όχι για την κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση. Αυτό το βλέπουμε στην διαφορά μεταξύ Ρωμηών και Φράγκων.

«Οι βασικές δυνάμεις οι οποίες συγκρούσθηκαν επί του πεδίου των θεολογικών μαχών, δεν ήταν οι Διατάξεις, το Κανονικό δίκαιο και το φιλιόκβε, αλλά οι Ρωμαίοι και οι Φράγκοι. Οι Φράγκοι χρησιμοποίησαν την δομή της Εκκλησίας και το δόγμα, για να διατηρήσουν το εις αυτούς φυσικό δικαίωμα τους, να κρατήσουν το ρωμαϊκό έθνος εν «δικαία υποτέλεια». Οι Ρωμαίοι επίσης χρησιμοποίησαν την δομή και το δόγμα για να αγωνισθούν για την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους.