Ιεροί Κανόνες

Του π. Κων/νου Στρατηγόπουλου

Πηγή: Απομαγνητοφωνημένο απόσπασμα ομιλίας  που δόθηκε την Δευτέρα 19 /10 /2009.

Σεβαστοί Πατέρες, Χριστεπώνυμο πλήρωμα της καθ ημάς Ορθόδοξου Εκκλησίας. Είναι σύνηθες όταν χρειαζόμαστε πνευματική τροφοδοσία, και καλά κάνουμε, να διαβάζουμε κάποια κείμενα κάποια βιβλία και να τρεφόμαστε από τα λόγια του Χριστού μας και των Αγίων Πατέρων της εκκλησίας μας.

Πολύ ωραίο είναι αυτό το πράγμα, αλλά έχω παρατηρήσει που δεν είναι σύνηθες μέσα σε αυτήν την πνευματική μας αναζήτηση για πνευματική τροφοδοσία, να ανοίξουμε καμιά φορά και να διαβάζουμε τα πρακτικά των Οικουμενικών Συνόδων.

Τι διατυπώνεται εκεί; Όπως ξέρετε πολύ καλά, διατυπώνονται δυο πράγματα, διατυπώνονται τα δόγματα της εκκλησίας μας και μάλιστα αλαθήτως δια των Οικουμενικών Συνόδων και ταυτόχρονα διατυπώνονται πώς θα γίνουν οι δρόμοι και οι τρόποι για να μπορεί αυτά τα δόγματα να γίνουν πράξη στην ζωή μας κι αν στην ζωή μας κάτι δεν πάει καλά πώς μέσα από αυτά τα δόγματα θα διορθώσουμε τα μη σωστά. Έχουμε λοιπόν στις οικουμενικές συνόδους τους όρους που είναι τα δόγματα, κι έχουμε τους κανόνες το πώς θα θεραπεύουμε αυτό που δεν πάει σωστά. Θα μου πείτε, μα άλλο πράγμα να διαβάζεις ένα κείμενο ζωντανό, όπου παίρνεις πνευματική τροφή, κι άλλο να διαβάζεις τα πρακτικά των οικουμενικών συνόδων.

Γι αυτό ακριβώς τον λόγο, για να φύγει αυτή η πόλωση από τον νου μας, αυτή τη βραδιά πολύ σύντομα θα προτείνω κι αυτήν την ουσιαστική πάρα πολύ μέθοδο πνευματικής τροφοδοσίας μέσα από τους όρους και τους κανόνες της εκκλησίας μας, και δη θα μείνω στο θέμα το πώς οι κανόνες της εκκλησίας μας θεραπεύουν. Να το τονίσω αφετηριακά χρησιμοποιώντας λόγια των πατέρων της εκκλησίας μας.

 Ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης λέει, ομιλώντας για τους κανόνες. (Προσέξτε οι όροι είναι τα δόγματα και οι κανόνες το πώς θα θεραπεύσουμε αυτό που δεν ζούμε σωστά.) Λέει «όπως αν θεραπευθεί παν αρρώστημα ψυχικόν», γι αυτό υπάρχουν οι κανόνες για να γιατρέψουμε κάθε αρρώστημα ψυχικό και παραλληλίζει την μελέτη των κανόνων και την εφαρμογή τους ως ιατρική μεθοδολογία.

Προσέξτε για να σας βοηθήσω να σας πω κάτι πολύ ουσιαστικά, λέω όροι και κανόνες, όροι είναι τα δόγματα, τα δόγματα είναι αλήθειες, αλλά τα δόγματα είναι αλήθειες οι οποίες αποκαλύπτονται από τον Θεό για να βιωθούν. Δεν αποκαλύπτονται απλώς για να γίνουν γνωστικά αντικείμενα μελέτης.

Παράδειγμα, μας αποκαλύπτει ο Θεός την αγάπη Του μέσα από το δόγμα της Αγίας Τριάδας, ασύλληπτο, μυστήριο, κι όμως το αποκαλύπτει Εκείνος, δεν το αποκαλύπτει για να πούμε ότι, ξέρετε εμείς ξέρουμε πολλά πράγματα, ξέρουμε τα δόγματα, το αποκαλύπτει για να το ζήσουμε.

Πώς θα το ζήσουμε; Το προσεγγίζουμε βέβαια το μυστήριο, ένας ο Θεός και ταυτόχρονα είναι τρεις, Πατήρ Υιός και Άγιο Πνεύμα, βλέπετε υπάρχει ενότητα, υπάρχει αγάπη, και ταυτόχρονα υπάρχει η ελευθερία και η διάκριση του προσώπου. Να λοιπόν τι μαθαίνουμε από το δόγμα της Αγίας Τριάδος, ενότητα και αγάπη, αλλά ταυτόχρονα πρόσωπο.

Αυτό στην ζωή μας πώς εφαρμόζεται; Πάρτε μια οικογένεια ένα μοναστήρι, απαραίτητο είναι να λειτουργήσουν ως κοινόβια, να υπάρχει ενότητα και αγάπη, αλλά ταυτόχρονα όλοι που μετέχουν σε αυτό το κοινόβιο θα έχουν την προσωπική τους ελευθερία, που δε θα καταπατηθεί και δε θα εξοντωθεί. Άνθρωποι χωρίς πρόσωπο δεν είναι άνθρωποι. Έρχεται λοιπόν εδώ κανόνας όταν αυτό δε βιώνεται σωστά να το διορθώσει με κάποια θεραπευτική μέθοδο. Dεν εφαρμόζουμε το δόγμα αυτό, μας βλάπτει, γιατί δε ζούμε σωστά. Έρχεται λοιπόν ο κανόνας να πει ποια είναι η θεραπευτική μεθοδολογία, άρα μιλάμε για κάτι πολύ σπουδαίο.

Ένας από τους μεγάλους και σοφούς ερμηνευτές των κανόνων της εκκλησίας μας ο σοφός ιερομόναχος Ματθαίος Λάσκαρης σε ένα κείμενο που έγραψε, που το λέει προθεωρία του συντάγματος, των κανόνων δηλαδή, λέει το εξής: «ουκ αν τις αμαρτία κοινών προσευχών ιατρείον, νοσούντων κατάλληλα κεραννυντας». Λέει ότι αν υπάρχει αμαρτία υπάρχει και ιατρείο και μπορούμε να δώσουμε στον άρρωστο κατάλληλα φάρμακα να θεραπευτεί. Και μάλιστα μέσα στον χώρο της ανατολικής αυτοκρατορίας, τόσο πολύ κατάλαβαν το κάλλος το θεραπευτικό των κανόνων της εκκλησίας μας και των Οικουμενικών Συνόδων, που πήραν πολλοί μεγάλοι αυτοκράτορες και έκαναν τους κανόνες νόμους.

Παραδείγματος χάριν ένας κανόνας μιας νεαράς του Ιουστινιανού το 545 ορίζει τα εξής: «Θεσπίζουμε την», ορίζουμε λοιπόν, «τάξιν νόμων επέχειν τους αγίους εκκλησιαστικούς κανόνας», να είναι ως νόμοι, «τους υπό των αγίων Συνόδων εκτεθέντων και βεβαιωθέντων τουτέστι αυτοί οι κανόνες», λέει, «και τα δόγματα καθάπερ τας Θείας Γραφάς δεχόμεθα, και τους κανόνας ως νόμους συλλάβομεν».

Έρχεται λοιπόν και βλέπει ότι υπάρχει εδώ ένα φάρμακο και λέει το κράτος: «οι πολίτες μου αυτό το φάρμακο το χρειάζονται» και το κάνει νόμο. Αυτό όμως δε σημαίνει πως πρέπει να θεωρούμε ότι οι κανόνες είναι κρατικοί νόμοι και υπήρξε μια μικρή σύγχυση τότε και έρχεται ένας μεγάλος Άγιος της εκκλησίας μας ο Άγιος Ιωάννης ο Σχολαστικός, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ο οποίος για να ξεχωρίσει αυτή την σύγχυση που με καλή διάθεση οι αυτοκράτορες θα έβαλαν, αλλά θεωρήθηκαν ότι οι κανόνες ενώνουν το κράτος, επιβάλλονταν μέτρα βίας αστυνομίας και οποιασδήποτε εκφράσεως που εφαρμόζει το κράτος.

Για να ξεκαθαρίσει τα πράγματα σ’ ένα βιβλίο που λέγεται Συναγωγή, λέει ότι οι κανόνες αποτελούν νόμους θείους όχι πολιτικούς «νόμους τινάς και κανόνας ου πολιτικούς αλλά θείους και οι θεσπίσαντες τους κανόνες απέβλεπον δι’ αυτών δια την σωτηρίαν των πλημελούντων κι όχι την τιμωρίαν διά βασάνων όπως επιβάλλουν οι πολιτικοί νόμοι, ουκ ων τω δει ώσπερ οι πολιτικοί νόμοι τους πλημελούντας οικίζεσθε» δεν πρέπει να τιμωρούνται όπως οι πολιτικοί νόμοι.

Η διαφορά μεταξύ των ιερών κανόνων και των κρατικών είναι λοιπόν σαφής και η μικρή σύγχυση που επήλθε ξεκαθαρίζεται ξεκινώντας από τον Ιωάννη τον Σχολαστικό και από άλλους πατέρες και έτσι η διδασκαλία του Ιωάννου του Σχολαστικού είναι καθοριστική για να καταλάβουμε τους κανόνες. Είναι λοιπόν οι κανόνες εφαρμογή των δογμάτων, κι αν εφαρμόζουν τα δόγματα πρέπει να θεραπεύσουν.

Θα διαβάσω δύο κομμάτια από το γεροντικό της εκκλησίας μας, γιατί υπάρχουν δύο πράγματα σε μια θεραπευτική. Υπάρχει μια πληγή που γιατρεύεται εάν έχουμε έναν καρκίνο έρχεται ο χειρούργος κόβει τον καρκίνο μας θεραπεύει. Ο καρκίνος έφυγε αλλά η πληγή παραμένει ανοιχτή και θέλει κάποιους μήνες ή χρόνια για να κλείσει. Άλλο λοιπόν το ότι ο Θεός συγχώρεσε τώρα, αν έχουμε μετάνοια, και ο καρκίνος έφυγε και άλλο πως επειδή ακριβώς υπάρχουν πληγές ανοιχτές πρέπει να εφαρμοσθούν και θεραπευτικές μέθοδοι μακροχρόνιες πολλές φορές ή βραχυχρόνιες που είναι τα επιτίμια της εκκλησίας μας.

Ακούστε μια ιστορία από τον Αββά Ποιμένα: Αδελφός ρώτησε τον αββά Ποιμένα λέγων: «εποίησα αμαρτίαν μεγάλην και θέλω μετανοήσαι τρία έτη», έκανα αμαρτία και θέλω τρία έτη να μετανιώσω, «λέγει σ’ αυτώ ο αβάς: «πολύ είναι», λέει, κι είπε ο αδελφός: «άντε ως ένα χρόνο να μετανιώσω» κι είπε ο γέρων: «πολύ είναι», οι δε παρόντες γύρω από τον γέροντα έλεγαν, «άντε έως τεσσαράκοντα ημερών» και πάλιν είπε ο γέροντας: «πολύ είναι», είπε δε ο γέρων: «εγώ λέγω ότι εάν μετανοήσει ο άνθρωπος απ’ όλην την καρδίαν του και απ’ όλην την διάνοιά του γι αυτό που έκανε, τότε ο Θεός και πολύ μέσα σε τρεις μέρες τον δέχεται, και πολύ είναι», λέει, ο αββάς Ποιμήν το είπε αυτό.

 Και σε κάποιο άλλο σημείο ο αββάς Σισώης πάλι του γεροντικού λέει κάτι αντίστοιχο, «ηρώτησαν τον αββά Σισώην λέγοντες, αν τις αδελφός ου χρείαν έχει μετανοήσαι εν εαυτώ, μήπως χρειάζεται έναν χρόνο για να μετανιώσει; Ο δε είπε ο αββάς Σισώης είναι σκληρός αυτός ο λόγος, αφού δ’ απεκρίθη ομοίως εις ερωτήσεις: 6 μήνες; 40 μέρες; Πόσο;» Κατέληξε και είπε ο αββάς Σισώης: «πιστεύω ότι τω Θεώ ολοψύχως εάν μετανοήσει ο τούτος και εις 3 ημέρας δέχεται αυτόν ο Θεός και πολύ είναι πάλι λέω» αυτό σημαίνει ο Θεός συγχωρεί τους μετανοούντας το ξέρετε όλοι, αλλά η θεραπευτική αγωγή κατά τα μέτρα της Αρρώστιας θέλει κάποιο χρόνο.

Έτσι λοιπόν οι κανόνες της εκκλησίας διαπιστώνουν τι συμβαίνει, τι αρρώστια υπάρχει μέσα στο σώμα της εκκλησίας κατά τα ανθρώπινα μεγέθη πως θα θεραπευθεί το όργανο το οποίο βλάπτεται. Είναι άρρωστο το στομάχι, έχει μια αρρώστια, η ιατρική θεραπεύει και όλο το στομάχι αλλά θεραπεύει χωριστά και τα κάθε κύτταρα όλο λοιπόν το σώμα της εκκλησίας εκεί που αρρώστησε να θεραπευθεί και το κάθε κύτταρο που είμαστε εμείς να θεραπευθούμε να λοιπόν η πρώτη βασική και αφετεριακή θεραπευτική πρακτική των κανόνων.

Η θεραπευτική, καμία σχέση με τιμωρία, αλλά με ιστορίες θάρρους. Αλλά μελετώντας τα δόγματα της εκκλησίας μας, τους όρους, μαθαίνουμε την αλήθεια του Χριστού μας, μαθαίνουμε πώς να την εφαρμόσουμε κι αν κάνουμε λάθος και δεν τα εφαρμόσουμε, τότε να εφαρμόσουμε θεραπευτική.

Θα κάνουμε τώρα το εξής θα σας δώσω ένα μικρό εργαστηριακό υπόδειγμα. Έχω μπροστά μου τις γνωστές Οικουμενικές Συνόδους, δε μπορώ φυσικά στα επόμενα λίγα λεπτά που έχω μπροστά μου να τις μελετήσω όλες. Θα πάρω επιλεκτικά μερικές από αυτές και θα πάρω μερικούς κανόνες και θα σας δείξω εργαστηριακά, πώς ας πούμε, η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος ασχολείται με αυτά τα θέματα και πώς οι κανόνες που έβγαλε είχαν σχέση το πώς αυτό το δόγμα θα εδραιωθεί στην ζωή μας.

Να αρχίσω να λέω παραδείγματα. Παίρνω την Α’ Οικουμενική Σύνοδο. Εκεί από ό,τι ξέρετε όλοι, μελετήθηκαν από τους πατέρες τα μεγάλα τριαδολογικά θέματα, για την Αγία Τριάδα. Υπήρχαν αιρέσεις υπήρχε ο αρειανισμός και τα μελέτησαν. Το είπα πριν από λίγο, η ενότητα και η διάκριση και αυτό το εφάρμοσα πριν από λίγο στην ζωή μας. Τι σχέση έχει τώρα με αυτό ο τρίτος κανόνας; (και δεν έκανε και πολλούς, 20 κανόνες έκανε περίπου η Α’ Οικουμενική Σύνοδος) μέσα σε αυτούς τους είκοσι που υπάρχουν δεκάδες θέματα;

 Ο 3^ος κανόνας ομιλεί για ένα λάθος τρόπο ζωής, τότε υπήρχαν οι λεγόμενοι «συνείσακτοι», κάποιες γυναίκες που πήγαιναν και ζούσαν σε κάποιους χώρους, που δε λέω ότι ήταν αμαρτωλή η πράξη που έκαναν, αλλά επειδή δεν μετείχαν σε μια κοινότητα, σε μια οικογένεια ας πούμε, ή σ’ ένα μοναστήρι, διέσπασαν την ενότητα. Βλέπετε η οικογένεια είναι κοινότητα. Το μοναστήρι είναι κοινόβιο. Ποιος ο σκοπός τους; Να πάμε στον Χριστό. Πώς θα πάμε; Δια της αγάπης, δια της ταπεινώσεως, ότι κάνει μια γιατρειά. Αν διασπασθεί αυτή η ενότητα χρειάζεται θεραπεία. Παίρνει λοιπόν η Α’ Οικουμενική Σύνοδος το θέμα των συνεισάκτων και το διατυπώνει τριαδολογικά, ότι δεν λέει η ψυχολογία. Είναι κακό να είναι οι γυναίκες αυτές εκεί πέρα μέσα, και μπορεί να μην έκαναν και τίποτα κακό, αλλά σπάζει την ενότητα, παρέα σ’ ένα χώρο. Και τότε το απαγορεύει για λόγους θεραπευτικούς εφαρμόζοντας την τριαδολογία.

Ένας άλλος κανόνας, ο 4^ος κανόνας λέει ότι για να χειροτονηθεί κάποιος επίσκοπος, πρέπει να υπάρχουν τρεις επίσκοποι να τον χειροτονήσουν, απόλυτη τριαδολογία. Του έλεγαν, ένας επίσκοπος λέει τυγχάνει να το μεταδώσει για να γίνει επίσκοπος, λέει όχι, τρεις επίσκοποι, ακριβώς η εφαρμογή της τριαδολογίας στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο.

Και φυσικά ένας άλλος κανόνας πολύ γνωστός βέβαια, ο κανών 15 που λέει ένας κληρικός δε μπορεί να μεταβαίνει από μια εκκλησία σε μια άλλη εκκλησία. Είσαι σε μία ενορία, κάνεις αυτό που κάνεις, αυτά είναι τα όρια σου, δε μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις στην πλαϊνή ενορία. Εδώ εφαρμόζεται το δόγμα της Αγίας Τριάδας. Στα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος δεν υπάρχει σύγχυση, ο Πατήρ είναι Πατήρ ο Υιός είναι Υιός, και το Άγιο το Πνεύμα είναι το Άγιο Πνεύμα.

Πώς υπάρχει ο Πατήρ; Υπάρχει αγεννήτως, υπάρχει ο Υιός γεννητώς, το Άγιο Πνεύμα υπάρχει εκπορευτώς. Υπάρχει λοιπόν μια διάκριση. Αυτό δε μπορεί να συνεχιστεί, η ευθύνη σου είναι εδώ σε αυτά τα όρια, δε μπορεί να πας παρακάτω να κάνεις ένα γάμο ένα μυστήριο χωρίς την άδεια του Επισκόπου, του εφημερίου του εκεί, γιατί θα πει ότι είσαι καλύτερος από τους άλλους. Στην Αγία Τριάδα δεν υπάρχει καλύτερος ή χειρότερος, δεν υπάρχει ποιος κάνει καλύτερα, υπάρχει αλληλοπεριχώρηση, υπάρχει ταπείνωση, υπάρχει αγάπη.

 Το 325 για να μην καταστρατηγηθεί μέσα στο σώμα της Εκκλησίας στην εκκλησολογία μας, το τριαδολογικό δόγμα, δεν επιτρέπετο σε ιεράρχη (κι ας είναι άγιος, κι ας είναι προορατικός), να πάει να κάνει ένα μυστήριο παρακάτω χωρίς την άδεια του εκεί επισκόπου, για να μην νομίσει ότι είναι σπουδαίος κι είναι καλύτερος από τους άλλους.

Κάτι τέτοιο συμβαίνει και με τον τελευταίο κανόνα της Α’ Οικουμενικής Συνόδου τον εικοστό, που λέει κάτι πρακτικό: Λέει ότι δεν πρέπει τις Κυριακές και την περίοδο της Πεντηκοστής να γονατίζουμε. Αυτό είναι πολύ πρακτικό. Η εκκλησία είναι σώμα, κι ο καθένας δεν κάνει ότι θέλει. Κι όταν λέει η εκκλησία να νηστεύουμε Τετάρτη και Παρασκευή λειτουργούμε ως σώμα. Δε θα πεις εγώ θα νηστεύω Τρίτη, Πέμπτη. Λειτουργείται το σώμα η ενότητα η τριαδολογική του δόγματος της Αγίας Τριάδας. Θα πεις: εγώ έχω ευσέβεια, τώρα γίνεται λειτουργία είναι τα «σα εκ των σων» θέλω να γονατίσω και να κλάψω. Ο κανόνας λέει όχι, ξέρω ότι είσαι ευσεβής «μη κλίνει γόνυ την Κυριακή και την Πεντηκοστή». Ως τώρα αν το ακούγατε αυτό ίσως θα θεωρούσατε ότι είναι μια ιδιοτροπία, μια ηθικιστική αντίληψη. Καθόλου! Είναι πρακτική εφαρμογή του δόγματος, γιατί σ’ αυτό τον χώρο που λέγεται εκκλησία δεν κάνεις ό,τι θέλεις.

Να πάμε πάλι δειγματοληπτικά στην Β’ Οικουμενική Σύνοδο όπου συνεχίστηκαν τα θέματα τα τριαδολογικά, αλλά μπήκαν και τα πιο έντονα εκκλησιολογικά. Να σκεφθείτε ότι οι τελευταίες γραμμές του συμβόλου της πίστεώς μας «εις μιαν αγίαν καθολικήν και αποστολικήν εκκλησίαν» προσετέθηκαν τότε στην Β’ Οικουμενική Σύνοδο γιατί ήλθαν να λύσουν πολλά προβλήματα εκκλησιαστικά.

Να ένα, ο τρίτος κανόνας της Β’ Οικουμενικής Συνόδου, που λέει για τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως, όχι τα πρεσβεία τιμής, στα άλλα πατριαρχεία, μετά τον της Ρώμης επίσκοπον. Τα πρεσβεία τιμής είναι μια τριαδολογία, ένας επίσκοπος δεν είναι καλύτερος από τον άλλον. Δεν υπάρχει πρεσβείο υπεροχής ή εγωισμού. Υπάρχει πρεσβείο τιμής, αλλά κανείς δεν είναι καλύτερος από τον άλλον. Διατηρεί την τριαδολογία ή λέει στον κανόνα 6 πόσο κακό πράγμα είναι κάποιος να κατηγορεί τον επίσκοπο της περιοχής του. Πόσο κακό πράγμα είναι. Αν είναι λέει κάτι το οποίο υπάρχει, θα εφαρμόσεις τον λόγο του κατά Ματθαίον ευαγγελίου του Χριστού μας: “ειπέ τη εκκλησία”.

Αλλά δε μπορείς εσύ να σηκώνεις κεφάλι και να κάνεις τον έξυπνο και να διασπάς την ενότητα της εκκλησίας, γιατί την ώρα που κατηγορείς ευκαίρως - ακαίρως τον επίσκοπο κι αν έχεις κάτι να του πεις, πες το «τη εκκλησία», (στο αρμόδιο όργανο της εκκλησίας όπου πρέπει να το πεις). Διαφορετικά διασπάς την ενότητα, γιατί ο επίσκοπος εκφράζει την ενότητα της εκκλησίας μας ως ορατό σημείο της παρουσίας του Χριστού μας. Βλέπετε; Εφαρμογή δογμάτων είναι αυτό.

Ή πάλι να πάμε στην Δ’ Οικουμενική Σύνοδο, όπου εκεί έχουμε τα πολύ μεγάλα θέματα τα χριστολογικά. Πώς ενώθηκε η θεία με την ανθρώπινη φύση, ασυγχύτως, αδιαιρέτως; πάρχουν όρια εκεί. Έρχεται το θείο με το ανθρώπινο και το ανθρώπινο δεν εξαφανίζεται, δεν λιώνει εμπρός στην παρουσία του Θεού. Ασυγχύτως και αδιαιρέτως, λέει ο 3^ος κανόνας, μιλάει για τους κληρικούς ή τους μοναχούς οι οποίοι δεν πρέπει να αναλαμβάνουνε ποτέ κοσμικές φροντίδες, να συσχηματισθούν με πράγματα του κόσμου, να κάνουν εμπόριο, να κάνουν αγοραπωλησίες, να διαχειρίζονται κτήματα, γιατί το έργο τους είναι διακονικό. Προσέξτε ακόμα και οι Λευίτες στην Παλαιά Διαθήκη δεν είχανε κλήρο, δεν είχανε δική τους γη, απλώς ήταν να λειτουργούν τον Θεό. Μια εξαίρεση δίνει ο κανόνας: Αν υπάρχουν ορφανά, πρέπει τότε ο εκεί επίσκοπος, ο εφημέριος ή ο μοναχός στην περιοχή που βρίσκεται το ορφανό, να κοιτάξει μην του κλέψουν την περιουσία για να μην αδικηθεί. Απαραίτητο είναι τότε να αναλάβει αυτή την κοσμική ευθύνη, από φιλανθρωπία. Βλέπετε εφαρμογή του χριστολογικού δόγματος.

Το ίδιο πράγμα λέει ο 7^ος κανόνας. Μπορεί να σας φανεί παράδοξο, «κληρικός ή μοναχός μη στρατευέστω». Το ξέρουμε αυτό, να μην πηγαίνει στον στρατό. Όχι γιατί κρίνει ή δεν κρίνει τον στρατό, άλλο είναι το διακόνημά του, γιατί όταν πάει στον στρατό θα έχεις και εχθρούς, είσαι με μια μερίδα και η εκκλησία δεν είναι με καμία μερίδα. Η εκκλησία είναι με όλους και αγαπάει τους πάντες. Κι ο Χριστός πεθαίνει γι αυτούς που τον σταυρώνουνε. Σοφός ο κανόνας και δεν γίνεται σύγχυση πολύ μεγάλων πραγμάτων. Σύγχυση του ήθους της εκκλησίας μας με το κράτος που αγαπούμε. Δε γίνεται σύγχυση με τίποτα και δεν υπάρχει ποτέ εχθρός σε αυτήν την ιστορία.

Κατά την ίδια έννοια υπάρχει κάτι που δεν το φανταζόμαστε. Ο κανόνας 11 λέει ότι πρέπει να δίνονται ειρηνικές επιστολές. Τι είναι αυτές οι επιστολές; Είναι πολύ απλό. Υπάρχει εδώ στην ενορία ένας φτωχός και ζητάει φαγητό. Κάνετε ό,τι μπορείτε αλλά δεν καλύπτεσθε και λέτε: «να με βοηθήσει και η πλαϊνή ενορία»; Για να μη γίνει αυτός περιπλανώμενος ζήτουλας και σπάσει την ενότητα της ενορίας, προσέξετε τώρα, μπορεί να πάει πλάι να ζητήσει, αφού εδώ του δώσουνε ένα χαρτί που λέγεται: «Ειρηνική Επιστολή». Και ασχολείται με αυτό το θέμα, η Δ’ Οικουμενική Σύνοδος που λύνει το θέμα το χριστολογικό.