Η Σύνοδος τών Ιεραρχών τής Εκκλησίας μας, όπως και κάθε Σύνοδος τών Επισκόπων μιας Τοπικής Εκκλησίας, αποτελεί σημαντική πράξη για την συγκεκριμένη, αλλά και την καθόλου Εκκλησία. Η σύναξη τών Μητροπολιτών εν Συνόδω, αλλά και ο τρόπος τής συγκλήσεως αυτής, καθώς και ο τρόπος με τον οποίον οι Επίσκοποι διαβουλεύονται για τα σοβαρά εκκλησιαστικά προβλήματα, φανερώνουν όλη την υπάρχουσα κατάσταση μέσα στους κόλπους τής Εκκλησίας, δηλαδή την ασθένεια ή την υγεία, την εκκοσμίκευση ή την αυθεντία.

Σίγουρα η σύναξη τών Επισκόπων που αποτελούν την Τοπική Εκκλησία είναι έκφραση τού συνοδικού θεσμού, ο οποίος είναι απαραίτητος για την συγκρότηση τής Εκκλησίας. Όμως, η συνοδικότητα δεν εξαντλείται απλώς στην παρουσία τών Επισκόπων, αλλά και στο κατά πόσον οι συμμετέχοντες στην Σύνοδο διακρίνονται από το εκκλησιαστικό φρόνημα. Επομένως, η συνοδικότητα τής Εκκλησίας εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από την αληθινή εκκλησιολογική συνείδηση τών εκκλησιαστικών ηγετών. Άλλωστε, η αυθεντία τής Εκκλησίας δεν συνδέεται απλώς με έναν θεσμό, αλλά με την παρουσία Πνευματικών Πατέρων. Είναι χαρακτηριστικός ο ξστ' (οε') Κανόνας τής Καρθαγένης Συνόδου: “μετά ταύτα ψηλαφηθέντων και κατανοηθέντων πάντων των εν τη εκκλησιαστική χρησιμότητι συντρέχειν δοκούντων, επινεύσαντος και ενηχήσαντος τού Πνεύματος τού Θεού, επελεξάμεθα ηπίως και ειρηνικώς διαπράξασθαι μετά τών μνημονευθέντων ανθρώπων, ...”. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται ψηλάφηση και κατανόηση όλων των εκκλησιαστικών πραγμάτων, με την έμπνευση τού Αγίου Πνεύματος και με την συνέργεια τών Επισκόπων, η οποία συνέργεια εκδηλώνεται με την ηπιότητα και την ειρηνική αντιμετώπιση τών θεμάτων. Γι’ αυτό και ισχυριζόμαστε ότι η αυθεντία δεν είναι ένας κατεστημένος θεσμός, ούτε μία στατική κατάσταση, αλλά μια δυναμική παρουσία και πορεία.

* * *

Το πρώτιστο έργο τών εκκλησιαστικών συνάξεων για να καθορίζουν ορθοδόξως τον συνοδικό θεσμό, είναι η ενότητα τής Εκκλησίας. Τα πάντα πρέπει να αποβλέπουν σε αυτήν, και αυτή πρέπει να είναι η μοναδική προσδοκία τών Επισκόπων. Μέσα από το πρίσμα αυτό πρέπει να εξετάζωνται όλα τα ζητήματα. Η προσπάθεια βελτίωσης τών εκκλησιαστικών πραγμάτων, που γίνεται όμως με την καταστρατήγηση τής εκκλησιαστικής ενότητος, δεν ευοδώνεται από το Άγιον Πνεύμα. Με άλλα λόγια, τέλεια προγράμματα, θαυμάσιες επιδιώξεις για την αντιμετώπιση από την Εκκλησία τών κοινωνικών προβλημάτων, όταν δεν προϋποθέτουν και δεν συντελούν στην ενότητα, είναι καταδικασμένα σε αποτυχία. Για εκείνους που συντελούν στην διασάλευση τής εκκλησιαστικής ενότητος ισχύει το χωρίο τού Αποστόλου Παύλου: “ουκ οίδατε ότι ναός Θεού εστε και το Πνεύμα τού Θεού οικεί εν υμίν; ει τις τον ναόν τού Θεού φθείρει, φθερεί τούτον ο Θεός” (Α' Κορ. γ', 16-17). Αν εντάξει κανείς το χωρίο αυτό μέσα στην όλη προοπτική του, τότε θα διαπιστώση ότι ο Απόστολος Παύλος δεν αναφέρεται στο σώμα κάθε πιστού, όπως το παρουσιάζει μία ηθικολογική ερμηνεία, αλλά στο Σώμα τού Χριστού, που είναι η Εκκλησία.

Στην διασάλευση τής εκκλησιαστικής ενότητος αποβλέπουν όλοι οι “εχθροί” τής Εκκλησίας. Δεν υπάρχει ορθόδοξη χώρα στην οποία ξένες και αλλότριες δυνάμεις δεν προκαλούν σχίσματα και διαιρέσεις. Την διακύβευση τής εκκλησιαστικής ενότητος την βλέπω μέσα από την προοπτική αυτή. Γι’ αυτό και όλα τα προβλήματα που απησχόλησαν την Εκκλησία κατά την τελευταία οκταετία και σήμερα, εκφράζουν αυτήν την διάθεση άλλων δυνάμεων να διασαλεύσουν την εκκλησιαστική ενότητα. Οι δε υπεύθυνοι εκκλησιαστικοί ηγέτες πρέπει να θυσιάζουν το ατομικό συμφέρον τους, και να σταυρώνουν τις επιδιώξεις τους χάριν τής ενότητος τής Εκκλησίας.

Τα οικονομικά ζητήματα που απασχολούν τον τελευταίο καιρό την Εκκλησία είναι σοβαρά. Πράγματι, το χρήμα τής Εκκλησίας είναι ιερό, από την άποψη ότι βοηθά στο όλο έργο που επιτελεί η Εκκλησία. Και πρέπει να τιμωρούνται όσοι εκμεταλλεύονται την προσφορά τών πιστών. Αλλ’ όμως, δεν είναι δυνατόν τα οικονομικά να τίθενται στο κέντρο τής εκκλησιαστικής ζωής, ούτε χάριν αυτών να θυσιάζωνται και να καταστρέφωνται τα πρόσωπα, ή να καταστρατηγήται η ενότητα τής Εκκλησίας.

* * *

Το βαθύτερο έργο τής Εκκλησίας και ο βασικός σκοπός τής υπάρξεώς της δεν είναι τα οικονομικά, αλλά είναι η μέθεξη τής θείας Οικονομίας. Με κανένα λόγο δεν πρέπει αυτό να τίθεται στο περιθώριο τής εκκλησιαστικής ζωής και να εισάγωνται άλλοι και αλλότριοι, “κοσμικοί” στόχοι και σκοποί.

Δυστυχώς, παρατηρούμε τον τελευταίο καιρό ότι ανατρέπονται τα εκκλησιαστικά θέσμια, αφού αποπροσανατολίζονται οι Χριστιανοί από τον βαθύτερο σκοπό τής Εκκλησίας, χρησιμοποιούνται κοσμικοί τρόποι και νοοτροπίες, σπιλώνονται πρόσωπα με ουσιαστική προσφορά μέσα στην εκκλησιαστική ζωή, και όλα αυτά δημιουργούν πολλούς προβληματισμούς στα μέλη τής Εκκλησίας.

Βεβαίως, πρέπει να λυθή το οικονομικό πρόβλημα, με πνεύμα συνέσεως, διακρίσεως, ηρεμίας, ψυχραιμίας, δικαιοσύνης και αντικειμενικότητος. Όμως, πρέπει να κατανοηθή από όλους μας ότι είναι ανάγκη να σταματήση η ζημιά που έγινε στο ποίμνιο από όλες τις άστοχες ενέργειες που προηγήθηκαν και τις αποκαλύψεις που ακολούθησαν.

* * *

Θα ήθελα, ακόμη, να υπογραμμίσω ότι η Εκκλησία δεν υφίσταται καμμιά τραγωδία, αλλά τα άρρωστα πρόσωπα είναι εκείνα που ζουν την τραγωδία στην ζωή τους και προξενούν προβλήματα στα άλλα μέλη τής Εκκλησίας. Τα προβλήματα που αναφύονται στην εκκλησιαστική ζωή, προέρχονται από ανθρώπους που δεν αγγίζουν την ουσία και το βαθύτερο νόημα τής Εκκλησίας, που είναι η θεολογία. Εκεί ακριβώς βρίσκεται το μεγάλο πρόβλημα. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να λύωνται τα εκκλησιαστικά και κοινωνικά ζητήματα μέσα από την Ορθόδοξη θεολογία. Αυτό είναι το μεγαλύτερο έλλειμμα τής σύγχρονης ζωής. Η θεολογία δεν είναι για τα σπουδαστήρια και τα κηρύγματα, αλλά είναι τρόπος ζωής και πολιτείας. Πιστεύω ακράδαντα ότι καίτοι οι ιστορικές, νομικές και φιλοσοφικές γνώσεις βοηθούν, εκείνο που έχει μεγάλη αξία για την εκκλησιαστική ζωή είναι ο θεολογικός λόγος. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να συνέρχεται η Ιεραρχία τής Εκκλησίας για να προσφέρη ουσιαστικό θεολογικό λόγο πάνω στα διάφορα κοινωνικά ζητήματα που απασχολούν τους σύγχρονους ανθρώπους, και ιδίως τους νέους μας, τα οποία θα αντιμετωπίζονται μέσα από την προοπτική της Ορθοδόξου θεολογίας.