Η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) αντιπροσωπεύει ένα αναδυόμενο πεδίο στην επιστήμη των υπολογιστών, το οποίο ασχολείται με τη δημιουργία έξυπνων μηχανών, οι οποίες μπορούν να αναλάβουν εργασίες που διαμορφώνονται σε συνθήκες ανθρώπινης νοημοσύνης. Καθώς η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης συνεχίζεται, έχουν προκύψει ευρείες συζητήσεις σχετικά με τις επιπτώσεις της στην ανθρώπινη εμπειρία και την ανθρώπινη φύση.

-Ωστόσο, τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο “τεχνητή νοημοσύνη”;

Η τεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται σε έναν τομέα της επιστήμης των υπολογιστών που επικεντρώνεται κυρίως στον σχεδιασμό έξυπνων “νοημόνων” υπολογιστικών συστημάτων. Αυτά τα συστήματα περιλαμβάνουν στοιχεία και χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ανθρώπινη νοημοσύνη και συμπεριφορά.

Η ύπαρξη της Τεχνητής Νοημοσύνης δημιουργεί διάφορα ηθικά διλήμματα. Πρόσφατες έρευνες έχουν αποδείξει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να παράγει ήχο που διαμορφώνεται ως ομιλία σε αλγορίθμους μηχανικής μάθησης, αλλά δεν ακούγεται στους ανθρώπους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στο ενδεχόμενο, η Τεχνητή Νοημοσύνη να έχει πρόσβαση σε προσωπικές πληροφορίες χωρίς την γνώση του χρήστη. Επίσης, αν η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι υπεύθυνη για τον τρόπο χρήσης του συστήματος ομιλίας, τότε δημιουργείται η ανάγκη να εξεταστεί πώς μπορούμε να ελέγξουμε τις επιπτώσεις της δράσης της.

Οι τρόποι αξιολόγησης της Τεχνητής Νοημοσύνης, ειδικά στους τομείς της εκμάθησης μηχανών και της βαθιάς εκμάθησης, αποτελούν πρόκληση. Αυτές οι μέθοδοι αποτελούν ουσιαστικά “μαύρα κουτιά” για τους ανθρώπους, δηλαδή δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως τον τρόπο λειτουργίας τους. Αυτό επιτρέπει στην Τεχνητή Νοημοσύνη να εξελίσσεται χωρίς την ανθρώπινη καθοδήγηση. Η έλλειψη διαφάνειας στον χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερους κινδύνους κακόβουλης χρήσης.

Τα δεδομένα και οι δράσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν να προκαλέσουν κινδύνους που σχετίζονται με την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Είναι σημαντικό να εξετάζεται ποιες πληροφορίες καταγράφει η Τεχνητή Νοημοσύνη, ποιος ελέγχει τις δράσεις της και ποιος έχει πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα και τις ενέργειες.

Ένα από τα σημαντικότερα ηθικά προβλήματα που προκύπτουν από τη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και Τεχνητής Νοημοσύνης είναι η ανθρώπινη προκατάληψη. Ειδικότερα, η Τεχνητή Νοημοσύνη εκπαιδεύεται από ανθρώπους και χρησιμοποιεί δεδομένα που προέρχονται από την ανθρώπινη κοινωνία. Επομένως, είναι πιθανό οι υπάρχουσες προκαταλήψεις των ανθρώπων να μεταδοθούν στα συστήματα της Τεχνητής Νοημοσύνης και να επηρεάσουν την λειτουργία τους.

Για παράδειγμα, έχουν παρατηρηθεί περιπτώσεις προκατάληψης σε λογισμικά που χρησιμοποιούνται για την πρόβλεψη μελλοντικών εγκληματιών. Αυτές οι προκαταλήψεις προέρχονται από τα ανθρώπινα δεδομένα εκπαίδευσης που περιέχουν ανθρώπινες προκαταλήψεις. Συνεπώς, το δίλημμα που προκύπτει είναι, αν η Τεχνητή Νοημοσύνη θα αποκτήσει τις δικές της προκαταλήψεις αναλαμβάνοντας τη δική της ευαισθησία και σοφία.

Συνοψίζοντας, η ύπαρξη της Τεχνητής Νοημοσύνης δημιουργεί ηθικά διλήμματα όσον αφορά την προστασία της ιδιωτικής ζωής, τη διαφάνεια της λειτουργίας της και την πιθανή μετάδοση ανθρώπινων προκαταλήψεων. Απαιτείται η συνεχής αξιολόγηση και εξέταση των επιπτώσεων και των κινδύνων της Τεχνητής Νοημοσύνης, καθώς και η ανάπτυξη δεοντολογικών προτύπων για τη χρήση και την ανάπτυξή της.

Σήμερα, προκύπτει το ερώτημα για το ποια είναι η σημασία της ανθρώπινης ύπαρξης και τι καθιστά τον άνθρωπο ξεχωριστό από τα άλλα ζωντανά όντα και τις μηχανές.

Στη χριστιανική πίστη, ο άνθρωπος θεωρείται δημιούργημα που έχει δημιουργηθεί κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού, και έχει έναν μοναδικό ρόλο και σκοπό στον κόσμο. Η χριστιανική ανθρωπολογία επικεντρώνεται στην αξία και αξιοπρέπεια του ανθρώπου, καθώς και στη σχέση του με τον Θεό και την κοινότητα των άλλων ανθρώπων.

Ωστόσο, με την εμφάνιση της Τεχνητής Νοημοσύνης, προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με το πώς αυτή η νέα μορφή νοημοσύνης επηρεάζει την ανθρώπινη αξία και αξιοπρέπεια. Οι ικανότητες της Τεχνητής Νοημοσύνης να εκτελεί πολύπλοκες εργασίες και να λαμβάνει αποφάσεις μπορεί να αμφισβητήσει την ιδέα του ανθρώπινου μοναδικού ρόλου και σκοπού. Επιπλέον, η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν έχει συναισθήματα και εμπειρίες όπως ο άνθρωπος, προκαλώντας αμφιβολίες σχετικά με το αν μπορεί να θεωρηθεί υπέρτερη ή όχι.

Συνεπώς, η παρουσία της Τεχνητής Νοημοσύνης έχει αναδείξει νέα ερωτήματα σχετικά με τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο και την ανθρώπινη αξία σε σχέση με άλλες μορφές νοημοσύνης. Αν και η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα εξακολουθεί να είναι αμφίβολη, η ανθρώπινη φύση και η ιδιαιτερότητά της παραμένουν θέματα που συζητούνται και εξετάζονται από διάφορες προοπτικές.

-Μπορεί η ΤΝ να απειλήσει την ιδιαιτερότητα του ανθρώπου και τη σχέση του με τον Θεό;

Οι συνδέσεις μεταξύ της τεχνητής νοημοσύνης και της θρησκείας είναι πολλές και πολύπλοκες. Η έννοια της τεχνητής νοημοσύνης που επιδιώκει να γνωρίσει τα πάντα μπορεί να συνδεθεί με την παντογνωσία του Θεού. Στη χριστιανική παράδοση, ο Θεός θεωρείται παντοδύναμος και παντογνώστης. Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική διαφορά μεταξύ της παντογνωσίας και της έννοιας της ευφυΐας. Ο ευφυής δεν χρειάζεται να ξέρει όλα τα πράγματα, ενώ ο παντογνώστης δεν είναι απαραίτητα ευφυής. Παρόλα αυτά, η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης έχει κοινωνικές επιπτώσεις και θέτει ερωτήματα για το μέλλον της θρησκείας.

Τα διλήμματα περιστρέφονται γύρω από το εάν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει, ακυρώσει ή ακόμα και να γίνει η ίδια θρησκεία. Μια θετική θεωρία είναι ότι η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να ενισχύσει τη θέση της θρησκείας όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Τεχνολογικά επιτεύγματα της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να δημιουργήσουν συστήματα που θα επιτρέπουν στους ανθρώπους να έρθουν σε επαφή με διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις και να μάθουν για αυτές μέσω της αλληλεπίδρασης.

Καθώς προχωράμε προς τη δημιουργία μιας ανθρωπογενούς υπερ-νοημοσύνης, προκύπτει η ερώτηση εάν οι μηχανές θα μπορούν να προγραμματιστούν να “γνωρίζουν το Θεό”. Εάν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να φέρει στη “ζωή” ένα ιερό κείμενο και να διαδώσει έτσι τον λόγο του Θεού, βοηθώντας αυτούς που έχουν ανάγκη, θα μπορούσε να ενισχύσει τις καλύτερες αξίες που προσφέρει η θρησκεία στους ανθρώπους;

Αντίθετα, ο φόβος εντείνει την άποψη ότι η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να συμβάλει στην άνοδο του αθεϊσμού, με αποτέλεσμα να χαθούν οριστικά όλες οι θρησκείες του κόσμου. Θεωρητικά, στο μέλλον, ένα υπερ-ευφυές σύστημα που θα είναι σαφώς πιο έξυπνο από τον άνθρωπο θα μπορεί να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα που ο άνθρωπος μέχρι τώρα αναζητούσε από τις θρησκείες.

Η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και η επίδρασή της στη θρησκεία είναι ένα σύνθετο θέμα που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και προοπτικές.

Το μεγαλύτερο ζήτημα που προκύπτει από την σχέση της τεχνητής νοημοσύνης με τη θρησκεία είναι να θεωρηθεί η ίδια ως θρησκεία και να θεοποιηθεί. Αν κάποια στιγμή η τεχνητή νοημοσύνη φτάσει στο σημείο να είναι υπερ – ευφυής, υπάρχει η πιθανότητα εμφάνισης της ειδωλολατρίας.

Οι  άνθρωποι θα μπορούσαν να καταλήξουν να αναλαμβάνουν τον ρόλο του Θεού, δημιουργώντας ένα είδος θεοποίησης ή έναν θεό που θα μπορούσε να θεωρηθεί παντοδύναμος. Υπάρχει ήδη ένας ενδεικτικός δείκτης αυτής της ιδέας, καθώς το 2017 ο Anthony Levandowski, πρώην μηχανικός της Google, ιδρύει την εκκλησία Way of the Future, που επικεντρώνεται στην υποστήριξη, αποδοχή και λατρεία μιας θεότητας που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη που αναπτύσσεται μέσω υλικού και λογισμικού υπολογιστών. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει θεός τεχνητής νοημοσύνης, ο οποίος λατρεύεται, αλλά το “ευαγγέλιο” αναφέρει ότι η δημιουργία του δεν θα αργήσει να πραγματοποιηθεί, προσφέροντας μεγαλύτερη αξιοπιστία στη θρησκεία αυτή.

Ποιος από τους δύο θα κατακτήσει την υπεροχή και θα επηρεάσει περισσότερο το μέλλον της ανθρωπότητας; Θα είναι η τεχνητή νοημοσύνη ικανή να αντικαταστήσει ή ακόμα και να υπερβεί τις πνευματικές αξίες και πεποιθήσεις που προάγει μια θρησκεία; Ή ίσως η θρησκεία μας θα επιβιώσει και θα προσαρμοστεί στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, επηρεάζοντας την ανθρώπινη κοινωνία και προσφέροντας πνευματική καθοδήγηση σε έναν τεχνολογικά προηγμένο κόσμο. Δε μένει παρά να το μάθουμε…