Όσοι διαβάζουν την Αγία Γραφή ως κοινό βιβλίο, προσπαθώντας να το κριτικάρουν για δήθεν αντιφάσεις, δεν υποψιάζονται τα βάθη της πνευματικής του ερμηνείας, που ακόμα και εκεί που αυτοί βλέπουν αντίφαση, περιέχει εκφράσεις της θείας αποκάλυψης. Εκφράσεις γραμμένες για όσους έχουν τα πνευματικά αισθητήρια να τις αποκωδικοποιήσουν, ζώντας μέσα στο φυσικό περιβάλλον ερμηνείας της Αγίας Γραφής, την Εκκλησία.

Ένα ακόμα περιστατικό της Αγίας Γραφής, που στα μάτια όσων βρίσκονται έξω από το περιβάλλον της Εκκλησίας μοιάζει με αντίφαση, είναι ο φαινομενικά διαφορετικός αριθμός ημερών, μετά από τις οποίες συνέβη το γεγονός της Μεταμόρφωσης του Κυρίου. Για το χρόνο του ιδίου ζητήματος, ο ένας ευαγγελιστής μας δίνει αριθμό 6 ημερών, ενώ ο άλλος 8. Ας δούμε όμως τα δύο χωρία, σε μετάφραση στη Δημοτική:

"Και ύστερα από έξι ημέρες, ο Ιησούς παίρνει τον Πέτρο, και τον Ιάκωβο, και τον αδελφό του, τον Ιωάννη, και τους ανεβάζει σε ένα ψηλό βουνό, κατ' ιδίαν. 2. Και μεταμορφώθηκε μπροστά τους· και το πρόσωπό του έλαμψε σαν τον ήλιο, και τα ιμάτιά του έγιναν άσπρα σαν το φως. 3. Και ξάφνου, φάνηκαν σ' αυτούς ο Μωυσής και ο Ηλίας να συνομιλούν μαζί του" (Ματθαίος 17/ιζ: 1-3).

"Και μετά τα λόγια αυτά, πέρασαν περίπου οκτώ ημέρες, και παίρνοντας μαζί του τον Πέτρο, και τον Ιωάννη και τον Ιάκωβο, ανέβηκε στο βουνό για να προσευχηθεί. 29. Και ενώ προσευχόταν, αλλοιώθηκε η όψη τού προσώπου του, και τα ιμάτιά του έγιναν λευκά που άστραφταν. 30. Και ξάφνου, δύο άνδρες συνομιλούσαν μαζί του, οι οποίοι ήσαν ο Μωυσής και ο Ηλίας" (Λουκάς 9/θ: 28-30).

Μήπως λοιπόν εδώ έχουμε μια αντίφαση;

Η απάντηση είναι: "όχι"! Και όχι μόνο δεν έχουμε αντίφαση, αλλά εδώ έχουμε μια μυστική συγκαλυμμένη αποκάλυψη, που οι έχοντες τον Φωτισμό του Αγίου Πνεύματος αντιλαμβάνονται και μας την εξηγούν. Χαρακτηριστική είναι η ανάπτυξη του θέματος από τον σεβ. Ιερόθεο Βλάχο Ναυπάκτου, στο βιβλίο του «η Αποκάλυψη του Θεού» σελ. 108 – 111), όπου μας φέρνει σε επαφή με την ερμηνεία του θέματος αυτού από τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά:

"Κατ' αρχάς προσπαθεί ο άγιος να ερμηνεύσει και να εξηγήσει την διαφορά μεταξύ των δυο Ευαγγελιστών σχετικά με την ήμερα που έγινε αυτό το γεγονός. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος αναφέρει ότι έγινε έξι ημέρες μετά την συνομιλία που είχε ο Χριστός με τους Μαθητές Του. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει ότι έγινε οκτώ ημέρες μετά την συνομιλία αυτήν. Παρά ταύτα δεν υπάρχει, παρατηρεί ο άγιος Γρηγόριος, ουσιαστική διαφορά. Εξηγεί στη συνέχεια πού στηρίζεται για την άποψη αυτή.

Επάνω στο Όρος Θαβώρ φαίνονται και αναφέρονται έξι, ήτοι ο Χριστός, οι τρεις Μαθηταί και οι δυο Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης. Πέρα όμως από τα έξι αυτά πρόσωπα υπήρχαν και δυο άλλα, ήτοι «τω Κυρίω πάντως αοράτως και ο Πατήρ και το Πνεύμα το Άγιον συνήν», ο μεν Πατήρ μαρτυρώντας με την φωνή Του ότι είναι αγαπητός ο Υιός Του, το δε Άγιον Πνεύμα «δια της φωτεινής νεφέλης συνεκλάμπον», δεικνύοντας την ομοτιμία με τα άλλα πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. «Ούτως ουν οκτώ εισιν οι εξ». Όπως δεν υπάρχει καμιά διαφωνία μεταξύ τού αριθμού έξι προς το οκτώ, εν σχέσει με τα παριστάμενα πρόσωπα, κατά τον ίδιο τρόπο ούτε και οι ευαγγελισταί διαφωνούν με το να λέγη ο ένας ότι έγινε μετά έξι ημέρες και ο άλλος μετά οκτώ ημέρες. Οι Ευαγγελισταί «οίον τίνα τύπον ημίν δι’ αμφοτέρων τούτων έδωκαν των λόγων των εν τω όρει μυστικώς άμα και εμφανώς συνειλεγμένων» (Γρηγορίου Παλαμά έργα, Ε.Π.Ε. τόμος 10, σελ. 392). Το θείο αυτό γεγονός έχει και το φανερούμενο και το κρυπτόμενο.

Πέρα όμως από αυτά, αν εξετάσει κανείς το γράμμα των λεγομένων με ακρίβεια, θα διαπιστώσει ότι, λέγοντας ο Λουκάς ότι παρενεβλήθησαν οκτώ ήμερες, δεν διαφωνεί με τον Ευαγγελιστή Ματθαίο, γιατί συμπεριλαμβάνει και την ημέρα εκείνη που ελέχθησαν οι λόγοι, αλλά και την ημέρα κατά την οποία μεταμορφώθηκε ο Χριστός. Αξίζει νομίζω να παρατεθεί ολόκληρο αυτό το χωρίο. «Οκτώ γαρ είπεν ο Λουκάς ημέρας, ου διαφωνών προς εκείνον (τον Ματθαίον), ειπόντα μεθ’ ημέρας εξ, αλλά συμπεριλαβών και την ημέραν καθ' ην οι λόγοι εκείνοι ελέχθησαν και την ημέραν καθ' ην μετεμορφώθη ο Κύριος. ας και ο Ματθαίος νοείν δίδωσι τοις συνετώς σκοπούσι, διό και την «μετά» πρόθεσιν, την υστεραίαν δηλούσαν, ούτος μεν είπεν, εκείνος δε αφήκεν ου γαρ μεθ' ημέρας οκτώ φησιν, ως εκείνος μεθ' ημέρας εξ, αλλ' εγένοντο ως ημέραι οκτώ. Ούτως ουδέν παρηλλαγμένον εν τη των ευαγγελιστών ιστορική διάνοια» (σελ. 360-362).

Αλλά εκτός αυτού τού λόγου υπάρχει και κάτι άλλο σοβαρό. Το μέγα Φως της Μεταμορφώσεως τού Κυρίου «της ογδόης ήτοι τού μέλλοντος αιώνος εστι το μυστήριον, μετά την κατάπαυσιν τού εν εξ ημέραις γεγονότος κόσμου» (σελ. 362). Το μέγα αυτό Φως της Μεταμορφώσεως τού Χριστού είναι υπέρ τις αισθήσεις που ενεργούν εξαδικώς. Πέντε είναι οι αισθήσεις και προστιθέμενος ο κατ' αίσθησιν προφορικός λόγος «εξαδικήν την ενέργειαν της αισθήσεως ημών απεργάζεται». Έτσι το άκτιστον Φως είναι υπέρ αίσθησιν και υπέρ λόγον. Και αυτό το άκτιστον Φως είναι η Βασιλεία των ουρανών. Γι' αυτό μετά την ανενεργησία «των εξαδικώς τούτων εκτελουμένων», την όποια ανενεργησία πλουτίζει το αξίωμα της εβδόμης, κατά την όγδοη, με την δύναμη τής θείας ενεργείας, φανερώνεται η Βασιλεία τού Θεού. (σελ. 362).  Δηλαδή όταν οι αισθήσεις και ο λόγος παύουν να ενεργούν κοσμικά, τότε σαββατίζει ο άνθρωπος, ζει την θεία κατάπαυση, τον σαββατισμό, την απάθεια, και στην κατάσταση αυτή, φανερώνεται το άκτιστον Φως, που είναι η βίωση τού μέλλοντος αιώνος, η Βασιλεία τού Θεού.

Παρατηρούμε ότι ο άγιος Γρηγόριος, ως ερμηνευτής Θεολόγος, εργάζεται εκκλησιαστικά. Δεν κάνει επιπόλαια εικονοκλαστική κριτική, όπως κάνουν οι Προτεστάντες. Βλέπει μερικές εξωτερικές διαφορές, αλλά αντί να τις αποδώσει σε εσφαλμένες εκτιμήσεις, τις ερμηνεύει ορθόδοξα. Αποδίδει την πραγματική σημασία τών γεγονότων. Δεν κάνει εισπηδήσεις στην Γραφή, αλλά πατερική εξήγηση τής Γραφής. Πέρα από αυτά, μέτοχος τής ίδιας εκκλησιαστικής εμπειρίας, ερμηνεύει τα γεγονότα. Παρουσιάζει και την πνευματική πλευρά όλης αυτής τής υποθέσεως. Η αλληγορική ερμηνεία που χρησιμοποιεί δεν αναιρεί και δεν καταργεί την ιστορικότητα τού γεγονότος, δεν αλλοιώνει τον ιστορικό χαρακτήρα του, αλλά μέσα από το ιστορικό αυτό γεγονός παρουσιάζει και ερμηνεύει τα μυστήρια τής πνευματικής ζωής.

Αυτό μπορούμε να το δούμε καθαρότερα και στην όλη ερμηνευτική παρουσίαση τής Μεταμορφώσεως του Χριστού. Κατά τον άγιο, το Άκτιστον Φως είναι η Βασιλεία του Θεού. Το έρχεσθαι την Βασιλείαν του Θεού δεν σημαίνει «το άλλοθεν αλλαχόσε παραγίνεσθαι, αλλά το φανερούσθαι ταύτην τη δυνάμει του θείου Πνεύματος» (σελ. 364).  Έτσι ερμηνεύει το «έως αν ίδωσι την Βασιλείαν τού Θεού εληλυθυίαν εν δυνάμει». Αυτή η δύναμη τού Αγίου Πνεύματος δεν έρχεται στους τυχόντας, αλλά σε εκείνους που βρίσκονται μαζί με τον Κύριο και ανέρχονται μαζί Του εις όρος υψηλό «δηλονότι της φυσικής ημών ταπεινότητος» (σελ. 364). Αυτή η ταπείνωση ουσιαστικά είναι η κάθαρση τού ανθρώπου και ο φωτισμός τού νου.

Στο όρος Θαβώρ έχουμε εμφάνιση τού Τριαδικού Θεού. Τού Χριστού το πρόσωπο λάμπει ως ο ήλιος, ακούγεται η φωνή τού Πατρός, που βεβαιώνει την αγάπη Του προς τον Υιό, και το Άγιον Πνεύμα συνεκλάμπει «δια της φωτεινής νεφέλης». (σελ. 360).

Το Φως αυτό δεν γίνεται και απογίνεται, δεν είναι κτίσμα, ούτε περιγράφεται, ούτε υποπίπτει σε αισθητική δύναμη, αν και οράται με σωματικούς οφθαλμούς, αλλά οι Μαθηταί είδαν το Φως αυτό, αφού με την δύναμη τού Αγίου Πνεύματος μεταμορφώθηκαν οι αισθήσεις τους (σελ. 366). Το Άκτιστον Φως δεν είναι μία τρίτη φύση στον Χριστό μαζί με την θεία και την ανθρώπινη, αλλά «της θεότητας εστι το φως εκείνο, και άκτιστόν εστι» (σελ. 372). Το ότι έλαμψε το πρόσωπο τού Χριστού, ενώ προσευχόταν, αυτό δεν σημαίνει ότι ο Χριστός είχε ανάγκη της προσευχής, «αφού οίκοθεν είχε την λαμπρότητα εκείνην», αλλά έδειχνε στους Μαθητάς πώς αυτοί θα φθάσουν σ' αυτήν την λαμπρότητα (σελ. 370)".

Επιμέλεια Ν. Μ.