Θρησκευτικός και Πολιτικός Σοσιαλισμός

	Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας Έρευνα για το κτιστό και το Άκτιστο	Κοινωνία και Πολιτική

Θρησκευτικός «σοσιαλισμός: Το Προσωπο Ράινχαρντ Μαρξ

«Αν δεν θέλουμε να έρθει η στιγμή όπου, σ’ αυτή την κοινωνία της αφθονίας, οι αποκλεισμένοι θα βρεθούν στα οδοφράγματα, οφείλουμε να πολεμήσουμε τους μηχανισμούς κοινωνικού αποκλεισμού». Η μαχητική αυτή κραυγή προέρχεται από το βιβλίο «Το Κεφάλαιο», του Μαρξ, που έγινε μπεστ σέλερ στη Γερμανία. Μόνο που δεν πρόκειται για το κλασικό «Κεφάλαιο» του Καρλ Μαρξ, αλλά για το ομώνυμο έργο του... Καθολικού επισκόπου Μονάχου, Ράινχαρντ Μαρξ. Το βιβλίο του υποτιτλίζεται «Εκκληση για τον Ανθρωπο» και αποτελεί χαρακτηριστικό σύμπτωμα μιας τάσης που φαίνεται να έχει μέλλον: Καθώς η σοσιαλδημοκρατία συνθηκολογεί άνευ όρων με τους άρχοντες του χρήματος, οι Εκκλησίες επιχειρούν να επωφεληθούν, απορροφώντας την κοινωνική διαμαρτυρία.

Προτού αναλάβει την αρχιεπισκοπή του Μονάχου και του Φράιζινγκ, ο αιδεσιμώτατος Μαρξ διετέλεσε επίσκοπος της Τριέρης, της πόλης όπου γεννήθηκε ο συγγραφέας του «Κομμουνιστικού Μανιφέστου». Μια σύμπτωση, που αποδεικνύει ότι «ο Θεός έχει χιούμορ», όπως γράφει ο Γερμανός ιερέας. Το βιβλίο του βρίθει καταγγελιών εναντίον του «αγγλοσαξονικού καπιταλισμού του καζίνο» και εκκλήσεων για έναν πιο «ηθικό καπιταλισμό». Στην ίδια γραμμή κινούνται τελευταία και οι προτεσταντικές εκκλησίες, χαρακτηρίζοντας «ειδωλολατρία» και «αντικατάσταση του Θεού από τον Μαμμωνά» την άκρατη κερδοσκοπία των τραπεζιτών.

Πολλοί είναι εκείνοι, όμως, που αμφισβητούν τα κίνητρα του Καθολικού ιερέα. Οι καχύποπτοι υποστηρίζουν ότι ο σχετικά νέος αρχιεπίσκοπος έχει βλέψεις για τα ανώτατα κλιμάκια της ιεραρχίας και ότι οι απόψεις του για τα εκκλησιαστικά ζητήματα είναι συντηρητικότατες. Σημειώνουν, μάλιστα, ότι υπήρξε προσωπική επιλογή του Πάπα Βενέδικτου για την αρχιεπισκοπή του Μονάχου, μια θέση την οποία κατείχε παλιότερα ο ίδιος ο Βενέδικτος. Ο Γιούργκεν Χάμπερμας σημειώνει ότι «η ηθική αναβάπτιση του καπιταλισμού αποτελεί υποκρισία. Οι κερδοσκόποι δρουν στο πλαίσιο των νόμων, ακολουθώντας την κοινωνικά αποδεκτή λογική τους για μεγιστοποίηση του κέρδους. Η πολιτική ευτελίζεται σε ηθικολογία... Είναι η πολιτική και όχι ο καπιταλισμός που πρέπει να επωμισθεί την ευθύνη για το κοινό καλό».

Οι τρεις μεταμορφώσεις της σοσιαλδημοκρατίας

Στον ενάμιση αιώνα της ιστορίας τους, τα σοσιαλιστικά κόμματα της Ευρώπης γνώρισαν τρεις μεγάλες ιδεολογικές μεταμορφώσεις. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε τη θυελλώδη περίοδο 1914-1920, που σημαδεύτηκε από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία.

Η απόφαση-σοκ του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD), της ιστορικής οργάνωσης του Μαρξ και του Ενγκελς, να τηρήσει «πατριωτική» στάση στον πόλεμο, θεωρήθηκε από την αριστερή πτέρυγα προδοσία των διεθνιστικών αρχών και προκάλεσε ρήγμα στη Σοσιαλιστική Διεθνή. Ενα ρήγμα, που έγινε αγεφύρωτο μετά την εγκαθίδρυση της σοβιετικής εξουσίας στη Ρωσία, με αποτέλεσμα το ιστορικό διαζύγιο σοσιαλιστών-κομμουνιστών.

Η δεύτερη μεταμόρφωση έρχεται τη δεκαετία του 1950, με ορόσημο το συνέδριο του SPD στο Μπαντ-Γκόντεσμπεργκ, το 1959. Εδώ οι σοσιαλδημοκράτες εγκαταλείπουν και επίσημα όχι μόνο την επαναστατική ανατροπή, αλλά και την ίδια την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, θεμελιώδες στοιχείο της μαρξιστικής αντίληψης περί σοσιαλισμού.

Η μεταμόρφωση αυτή, η οποία είχε ωριμάσει ήδη τη δεκαετία του ’30, ιδιαίτερα υπό την επίδραση του γαλλικού Λαϊκού Μετώπου, συνοδεύεται από τη στροφή σε αυτό που ο Γάλλος σοσιαλιστής Αντρέ Φιλίπ θα αποκαλούσε «αναδιανεμητικό σοσιαλισμό»: Μια πολιτική εξανθρωπισμού του καπιταλισμού και μείωσης των ανισοτήτων μέσω της βαριάς φορολογίας του κεφαλαίου, με τυπικό παράδειγμα το «κοινωνικό κράτος» των σκανδιναβικών χωρών.

Πάντως, η εν λόγω στροφή είναι μια πορεία με παλινωδίες και άνιση από χώρα σε χώρα. Ο Φρανσουά Μιτεράν διακήρυξε, στο ιστορικό συνέδριο του Επινέ, το 1971, ότι «η επανάσταση είναι πρώτα απ’ όλα ρήξη. Οποιος δεν αποδέχεται αυτή τη ρήξη με την κατεστημένη τάξη, με την καπιταλιστική κοινωνία, αυτός δεν μπορεί να είναι μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος». Οσο για τους Βρετανούς Εργατικούς, αυτοί μόλις το 1994 κατάργησαν την περίφημη «Παράγραφο IV» του προγράμματος του 1918 που όριζε ότι στόχος του κόμματος ήταν «να εγγυηθεί στους χειρώνακτες εργάτες και στους διανοούμενους όλους τους καρπούς της εργασίας τους χάρη στη συλλογική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής».

Η τρίτη μεταμόρφωση ολοκληρώνεται τη δεκαετία του ’90, υπό το βάρος του παγκοσμιοποιημένου νεοφιλελευθερισμού και των φαινομένων κοινωνικού κατακερματισμού που τον συνοδεύουν. Στο νέο ιστορικό φόντο, η σοσιαλδημοκρατία εγκαταλείπει ακόμη και τον μετριοπαθή, αναδιανεμητικό ρόλο της και μετατρέπεται στο κατεξοχήν «κόμμα» της παγκοσμιοποίησης. Είναι η νέα Κεντροαριστερά των bo-bo (μποέμ-μπουρζουάς), η «Αριστερά του χαβιαριού», όπως τη λένε οι Γάλλοι. Κάτι ξέρουν οι άνθρωποι: Ο διευθυντής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Ντομινίκ Στρος-Καν, είναι προβεβλημένο στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος, του οποίου δεν αποκλείεται να είναι ο προεδρικός υποψήφιος, αντίπαλος του Σαρκοζί, στις προσεχείς εκλογές. Στο ίδιο κόμμα ανήκει και ο προϊστάμενος του έτερου πυλώνα της παγκοσμιοποίησης, του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, Πασκάλ Λαμί.