Κατά καιρούς έχω γράψει για τον «μύθο του χωρισμού Εκκλησίας και Πολιτείας», γιατί πολλοί που ασχολούνται με αυτό το θέμα δεν ξέρουν τι είναι ο «χωρισμός», αλλά εδώ θα καταθέσω μερικές σύντομες και τηλεγραφικές σκέψεις σχετικά με το «ιδεολόγημα» του λεγόμενου «χωρισμού».

Κατ' αρχάς η φράση «χωρισμός Εκκλησίας και Πολιτείας» είναι παντελώς αδόκιμη και από εννοιολογική και από νομική πλευρά. Από εννοιολογική, γιατί η Εκκλησία είναι κάτι ευρύτερο από την Ιερά Σύνοδο, τις Μητροπόλεις, τις Ενορίες, τα Μοναστήρια, και τα μέλη της Εκκλησίας είναι πολίτες αυτής της Χώρας, που δεν χωρίζονται από αυτήν, αλλά και από νομική πλευρά, γιατί κανένας Οργανισμός δεν μπορεί να είναι χωρισμένος από την κάθε ευνομούμενη Πολιτεία. Όλοι οι Οργανισμοί, Σωματεία κλπ. κάποια σχέση πρέπει να έχουν με την Πολιτεία, όπως το Βατικανό, που είναι Κράτος, κάποια σχέση έχει (Κογκορδάτο) με την Ιταλική Πολιτεία. Οπότε, η ακριβέστερη διατύπωση θα ήταν «καθορισμός ή οριοθέτηση των σχέσεων (όχι χωρισμός) μεταξύ εκκλησιαστικής και κρατικής διοίκησης» και θα πρέπει να επιλεγούν οι καλύτερες σχέσεις μεταξύ τους.

Μια τέτοια οριοθέτηση των σχέσεων προς την θετική κατεύθυνση υφίσταται με το ισχύον Σύνταγμα και την όλη νομοθεσία, θα μπορούσε δε να βελτιωθή προς το καλύτερο με μια υπεύθυνη, σοβαρή και επιστημονική μελέτη. Το θέμα όμως είναι ότι στην Χώρα μας, κατά καιρούς, διατυπώνονται τέτοιες προτάσεις συνθηματολογικά, όταν δημιουργούνται κάποια προβλήματα στην κοινωνία και κυρίως όταν το ευνοούν διάφορες ιδεολογικές και κομματικές αντιπαραθέσεις. Μεταξύ των Κομμάτων εξουσίας παρατηρείται σύγκλιση απόψεων στα εθνικά, οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα και γι' αυτό η διαφοροποίηση επιχειρείται σε μερικές λεπτομέρειες και κυρίως στην σχέση τους με την «Εκκλησία». Οπότε, ο «χωρισμός Εκκλησίας και Πολιτείας» λειτουργεί ως κομματικό σύνθημα ιδεολογικής διαφοροποίησης.

Έπειτα, είμαι πεπεισμένος ότι το Κράτος με τις διάφορες εκλεγμένες, κατά καιρούς, Κυβερνήσεις του δεν θέλει πραγματικά τον λεγόμενο «χωρισμό» η την απελευθέρωση της Εκκλησίας, όπως λένε, από τα «δεσμά» της κρατικής εξουσίας. Και δεν θέλει να υλοποιήση τέτοιες προτάσεις, αφ' ενός μεν γιατί φοβάται το λεγόμενο πολιτικό κόστος από μερικές ποσοστιαίες μονάδες με τις οποίες κρίνονται τα εκλογικά αποτελέσματα, αφ' ετέρου δε γιατί δεν θέλει να έχει ανέλεγκτο τον εκκλησιαστικό οργανισμό με την μεγάλη απήχηση στον λαό, λόγω της φιλανθρωπικής δράσεως που εξασκεί. Δηλαδή, θεωρώ σαφέστατα ότι οι ίδιοι οι πολιτικοί, παρά το ότι επαγγέλλονται έναν τέτοιο «χωρισμό», δεν τον θέλουν.

Απτό παράδειγμα είναι τα αποτελέσματα των κατά καιρούς διαφόρων προσπαθειών. Αν υπάρχη ένα σημείο στο οποίο θα πρέπει να οριοθετηθούν ακόμη καλύτερα οι σχέσεις εκκλησιαστικής και πολιτικής διοίκησης είναι ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας, στον οποίον πρέπει να γίνουν αλλαγές προς την θετική κατεύθυνση, κυρίως στην απελευθέρωση της διοίκησης της Εκκλησίας από τον δεσμό της κρατικής εξουσίας και έτσι να διευθύνεται η Εκκλησία βάσει του δικού της Κανονικού Δικαίου.

Διάβασα το «προσχέδιο νόμου περί Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας της Ελλάδος», τον οποίο κατήρτισε το 1987-88 η «Μικτή Επιτροπή μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας» –στην οποία από πλευράς Ιεραρχίας συμμετείχαν οι τότε Μητροπολίτες Δημητριάδος Χριστόδουλος, Θηβών και Λεβαδείας Ιερώνυμος, Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος και Τρίκκης Αλέξιος– ύστερα από 36 πολύωρες Συνεδριάσεις, το οποίο προσχέδιο θεωρώ πολύ σημαντικό και εάν εφαρμοζόταν θα λύνονταν πολλά θέματα. Όμως το κείμενο αυτό παραμένει στα σκοτεινά ερμάρια του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων είκοσι (20) χρόνια. Και ερωτώ: Θέλει τον «χωρισμό» το Κράτος ή τον φοβάται; Κλείνω προς το δεύτερο.

Νομίζω ότι πρέπει να είμαστε σοβαροί και να αποφεύγουμε να ομιλούμε ιδεολογικά, συνθηματολογικά και κομματικά, γιατί όταν ομιλούμε με τέτοιον τρόπο, τότε οι μεν σοβαροί άνθρωποι γελούν οι δε αφελείς απογοητεύονται όταν αισθάνονται ότι τους εμπαίζουν.

 

(Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα «Ελεύθερος Τύπος», την Κυριακή 5-10-2008)