Μεταξύ των πιο ολέθριων ιδεών που ενυπάρχουν στον σύγχρονο κόσμο μας είναι η αντίληψη πως όλοι μας είμαστε απομονωμένοι, ανεξάρτητοι και μόνοι. Ακόμη και όταν συγκεντρωνόμαστε, θεωρούμε τους εαυτούς μας ως έναν ανάμεσα στους πολλούς. Μεταξύ των πιο κραυγαλέων εξαιρέσεων σε αυτή τη μορφή σκέψης, ωστόσο, είναι τα αθλητικά γεγονότα.

Οι άνθρωποι παρακολουθούν έναν αγώνα ποδοσφαίρου και όταν τελειώσει, δηλώνουν  «Κερδίσαμε!» ή «Χάσαμε!» Νιώθουμε γνήσια χαρά στο πρώτο και θλίψη στο δεύτερο. Δεν λέμε «Κέρδισαν» (εκτός αν εννοούμε την αντίπαλη ομάδα). Στην πραγματικότητα, αυτό δεν είναι κάτι το παράξενο. Ο αθλητισμός ήταν, από τις αρχές του, μια θρησκευτική εμπειρία. Τούτου λεχθέντος, είναι μια εμπειρία που αδυνατούμε να εξετάσουμε ή να κατανοήσουμε. Είναι επίσης μια ρηχή, χωρίς νόημα, θρησκεία.

Το μυστήριο του αθλητισμού είναι πως έχουμε κάποια αίσθηση, όχι μόνο πως παρακολουθούμε, αλλά και πως συμμετέχουμε σε αυτό που λαμβάνει χώρα.  Η νίκη της ομάδας είναι δική μου νίκη. Η κενότητα αυτού του μυστηρίου είναι πως αυτό το οποίο «συμμετέχεται» δεν έχει καμμία ουσία ή αληθινή ύπαρξη. Νιώθουμε πως μας λήστεψαν όταν ο διαιτητής σφυρίζει και ο αγώνας τελειώνει με τον λάθος νικητή. Σε μια τέτοια στιγμή αποκαλύπτεται η κενότητα του παιχνιδιού, πως δεν είχε περισσότερο νόημα από ενός λάθους.

Αυτές οι παρατηρήσεις για τον αθλητισμό είναι ένας πολύ ρηχός τρόπος να κατανοήσουμε την έννοια της αληθινής συμμετοχής (της οποίας αυτές δεν είναι παρά μια ελάχιστη σκιά). Η αληθινή συμμετοχή βρίσκεται στην καρδιά της κάθε λατρείας και πολλών άλλων πραγμάτων στην ζωή μας. Ένας γάμος, στα καλύτερά του, είναι μια συμμετοχή - ένα κυριολεκτικό μοίρασμα στη ζωή του άλλου. Η γλώσσα της Γραφής περιγράφει μια σύζυγο ως «οστό από τα οστά μου και σάρκα από την σάρκα μου». Αυτό που κάνει ο ένας επηρεάζει τον άλλον, τόσο για το καλό όσο και για το κακό. Το ίδιο ισχύει και για άλλες σχέσεις, σε μικρότερο βαθμό. Ο Άγιος Σιλουανός είχε πει: «Ο αδελφός μου είναι η ζωή μου». Αυτή η συμμετοχή είναι η καθ’ εαυτού φύση της ίδιας της αγάπης. Έχουμε εντολή να «αγαπούμε τον πλησίον μας όπως τον εαυτόν μας». Δεν μπορεί να υπάρξει άλλη μορφή αγάπης.

Η Γραφή περιγράφει την «γνώση Θεού» ως συμμετοχή - ένα μοίρασμα μέσα στην δική Του ζωή. Ο Θεός δεν μπορεί ποτέ να είναι το «αντικείμενο» της αγάπης μας, αφού δεν είναι αντικείμενο. Επειδή η γνώση Θεού γίνεται δια της συμμετοχής, ο Χριστός μπορεί να πει: «αύτη δε εστιν η αιώνιος ζωή: ίνα γινώσκωσι Σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και όν απέστειλας Ιησούν Χριστόν». (Ιωάν.17:3)

Αυτό, φυσικά, είναι μεγάλη απογοήτευση για τους άθεους που ισχυρίζονται πως ο Θεός δεν υπάρχει, επειδή δεν μπορούν να Τον αντιληφθούν ως αντικείμενο.  Η κενότητα της σύγχρονης ζωής προϋποθέτει πως πουθενά δεν υφίσταται συμμετοχή – η ζωή είναι μόνο ένα αντικείμενο ανάμεσα σε άλλα αντικείμενα. Δεν είναι να απορεί κανείς που η νεωτερικότητα ευδοκιμεί με την βία (=αν οι άνθρωποι είναι απλώς αντικείμενα, τότε μπορούμε να διαπράττουμε βία χωρίς ζημιά στον εαυτό μας).

Συμμετοχή στα Άγια

Η σύγχρονη νοοτροπία μας έχει δυσκολίες με τις μακρές, εξαντλητικές ακολουθίες της Ορθοδόξου Μεγάλης Εβδομάδας. Κάθε μια από τις Λειτουργίες είναι κάτι σαν μια λειτουργική παρουσίαση των σημαντικών γεγονότων εκείνης της ημέρας οι οποίες οδήγησαν στον θάνατο και την ανάσταση του Χριστού. Είναι όμως και μια «βουτιά βάθους» μέσα στα πλούσια νοήματα, τόσο των ίδιων των γεγονότων, αλλά και στις καρδιές όλων των συμμετεχόντων. Αλλά περισσότερο από αυτό, οι Λειτουργίες συνιστούν συμμετοχή στα ίδια τα γεγονότα. Όπως η Θεία Ευχαριστία είναι «συμμετοχή» στο Σώμα και το Αίμα του Χριστού (Α' Κορ. 10:16), έτσι και οι διάφορες Λειτουργίες της Εκκλησίας είναι συμμετοχή σε αυτό που αντιπροσωπεύουν.

Ο Απόστολος Παύλος γράφει: «Χριστώ συνεσταύρωμαι: ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός.». (Γαλ. 2:20) Ο θάνατος και η ανάσταση του Χριστού δεν είναι απλώς γεγονότα που τα φέρνουμε στον νου - πράγματα που συνέβησαν πριν από πολύ καιρό, τα οποία απλώς τα θεωρούμε σημαντικά. Η σταύρωση του Χριστού (για να χρησιμοποιήσω μόνο ένα παράδειγμα) είναι και ένα γεγονός αιώνιας πραγματικότητας (ως προέκταση του ιστορικού της χαρακτήρα). Δεν είναι απλώς αιώνιο γεγονός, αλλά εκτείνεται και συμπεριλαμβάνει τα πάντα. Είναι κακή κατανόηση όταν οι Χριστιανοί δηλώνουν «ο Χριστός πέθανε για μένα», χωρίς να λένε και πως «ο Χριστός πέθανε μέσα μου, και εγώ πέθανα μαζί Του». Ο Απόστολος Παύλος το περιγράφει αυτό ως η καθ’ εαυτού φύση του Αγίου Βαπτίσματος: «ή αγνοείτε ότι όσοι εβαπτίσθημεν εις Χριστόν Ιησούν, εις τον θάνατον αυτού εβαπτίσθημεν;»  (Ρωμ. 6:3).

Ο ίδιος μυστικός σύνδεσμος που ενώνει το μυστήριο του Αγίου Βαπτίσματος και τον θάνατο του Χριστού, βρίσκεται και στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, και είναι το μυστήριο που μας ενώνει μαζί Του σε όλες τις Ακολουθίες. Η λατρεία έχει μυστηριακό χαρακτήρα κάθε στιγμή.

Την Μεγάλη Εβδομάδα, δεν κάνουμε κάποια πρόσθετη προσπάθεια μόνο και μόνο για να συμμετάσχουμε στην υπερβολή των Λειτουργιών, αλλά επεκτείνουμε αυτό που περιέχεται στην Λειτουργία του κάθε πρωινού της Κυριακής, σε όλες τις ημέρες μιας ολόκληρης εβδομάδας, ώστε να εστιάσομε τις ψυχές μας σε κάθε λεπτομέρεια αυτής της πανίερης θυσίας, και μέσα σε αυτή τη εστίαση να αφήνουμε τον εαυτό μας να αντιλαμβάνεται την Χάρη που μας δίνεται μέσα σε εκείνη την ιερή ένωση. 

Οι Ακολουθίες είναι μεγάλης διάρκειας, επειδή οι ημέρες «Εκείνης» της Εβδομάδας ήσαν ατελείωτες. Εξαντλούμε τον εαυτό μας, επειδή Εκείνος εξάντλησε τον Εαυτόν Του.

Στην πιο βαριά Του στιγμή, ο ίδιος ο Χριστός ζήτησε από τον Πατέρα αν ήταν δυνατόν όλα να γίνουν με άλλο τρόπο: έτσι, και οι δικές μας οι αμφιβολίες και οι δισταγμοί αγιάζονται και συμμετέχουν στην αγωνία του Κήπου. Ο Απόστολος Παύλος δίνει φωνή στις καρδιές μας καθώς λαχταρούμε να συμμετάσχουμε εν Χριστώ:

«…του γνώναι αυτόν και την δύναμιν της αναστάσεως αυτού και την κοινωνίαν (κυριολεκτικά την συμμετοχή) των παθημάτων αυτού, συμμορφούμενος τω θανάτω αυτού, ει πως καταντήσωμε εις την εξανάστασιν των νεκρών». (Φιλ 3:10-11)

Ο Χριστός δίνει τον εαυτόν Του για εμάς προκειμένου να δώσει τον εαυτό Του μέσα μας.  Εμείς δίνουμε τον εαυτό μας σε Αυτόν, προκειμένου να είμαστε μαζί Του: σταυρωμένοι, θαμμένοι, αναστημένοι. Είναι η κληρονομιά μας μέσα στην Βασιλεία.

Καλή δύναμη, στα γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδας!