1. Ο άνθρωπος έλαβε τη γνώση του καλού και του κακού. Το καλό είναι να υπακούει στον Θεό και να πιστεύει σε αυτόν και να φυλάσσει την εντολή του. Και αυτό είναι η ζωή του ανθρώπου· όπως το να μη υπακούει στον Θεό είναι κακό και αυτό είναι ο θάνατος του.

Επειδή, λοιπόν, επέδειξε ο Θεός τη μακροθυμία του, γνώρισε ο άνθρωπος και το αγαθό της υπακοής και το κακό της ανυπακοής. Έτσι, το μάτι της ψυχής δοκιμάζοντας και τα δύο εξέλεξε τα καλύτερα, κρίνοντάς τα, και ποτέ δεν είναι νωθρό ούτε παραμελεί την εκτέλεση της εντολής του Θεού. Και αυτό που του αφαιρεί τη ζωή, δηλαδή, η ανυπακοή στον Θεό, με την πείρα μαθαίνει ότι είναι κακό και δεν το δοκιμάζει ποτέ πια, ενώ η υπακοή στον Θεό, που είναι η σωτηρία της ζωής του, είναι αγαθό και τη διαφυλάσσει με όλη του την προσοχή και τη φροντίδα. Γι' αυτό αισθάνεται και τα δύο, ώστε γνωρίζοντας τα να εκλέξει εν γνώσει του τα καλύτερα.

Πώς, όμως, μπορούσε να γνωρίζει το αγαθό, αν αγνοούσε το αντίθετό του; Αναμφιβόλως, είναι ισχυρότερη η κατανόηση των προκειμένων, παρά εκείνων που συμπεραίνουμε και υποθέτουμε. Όπως, δηλαδή, η γλώσσα με τη γεύση δοκιμάζει το γλυκύ και το πικρό και το μάτι με την όραση διακρίνει το μαύρο από το άσπρο και το αυτί με την ακοή ξέρει τις διαφορές των ήχων, έτσι και η ψυχή, δοκιμάζοντας και τα δύο, μαθαίνει το αγαθό και υπακούοντας στον Θεό γίνεται ισχυρότερη ως προς την τήρηση του αγαθού. Πρώτα μεν με τη μετάνοια αποποιείται την ανυπακοή, διότι είναι πικρό και κακό πράγμα. Έπειτα κατανοεί και μαθαίνει ποιο είναι το αντίθετο στο αγαθό και στο γλυκύ, για να μη επιχειρήσει πια ποτέ να δοκιμάσει την ανυπακοή στον Θεό. Εάν κάποιος αποφύγει να γνωρίσει και να αισθανθεί και τα δύο, αυτοκτονεί χωρίς να το καταλαβαίνει.

2. Πώς, λοιπόν, θα είναι Θεός αυτός που δεν έγινε ακόμη άνθρωπος; πώς θα είναι τέλειος, αν έγινε τώρα τελευταία; Πώς, πάλι, θα είναι αθάνατος αυτός που με τη θνητή φύση του δεν υπήκουσε στον Δημιουργό;

Πρέπει πρώτα να διαφυλάξεις την τάξη του ανθρώπου και κατόπιν να μετάσχεις στη δόξα του Θεού. Δεν δημιουργείς εσύ τον Θεό, αλλά ο Θεός δημιουργεί εσένα. Εάν, λοιπόν, είσαι έργο του Θεού, να είσαι βέβαιος ότι το χέρι του Δημιουργού σου τα έκανε όλα σωστά, όσον αφορά εσένα, που δημιουργήθηκες. Δώσε του την καρδιά σου εύκαμπτη και εύπλαστη και φύλαξε τη μορφή, με την οποία σε έπλασε ο Δημιουργός, έχοντας μέσα σου τη δροσιά του, για να μην ξεραθείς και χάσεις τα αποτυπώματα των δακτύλων του.

Φυλάγοντας την ενότητα μαζί του θα ανέλθεις προς το τέλειο. Διότι η τέχνη του Θεού κρύβει τον πηλό που υπάρχει μέσα σου. Το χέρι του δημιούργησε μέσα σου την ύπαρξη. Θα σε χρίσει από μέσα και από έξω με χρυσάφι καθαρό και με ασήμι και θα σε στολίσει τόσο πολύ, ώστε και ο ίδιος ο Βασιλιάς να επιθυμήσει το κάλλος σου¹.

Αν, όμως, αμέσως σκληρυνθείς και αποποιηθείς τη δημιουργική τέχνη του και φανείς αχάριστος απέναντι του, διότι έγινες άνθρωπος, έγινες αχάριστος στον Θεό και μαζί έχασες και την τέχνη του και τη ζωή. Διότι το «ποιείν» είναι ίδιον της αγαθότητος του Θεού. Το «γίγνεσθαι» είναι ίδιον της ανθρώπινης φύσεως. Εάν, λοιπόν, του παραδώσεις αυτό που είναι δικό σου, δηλαδή, την πίστη και την υποταγή σε αυτόν, θα πάρεις πίσω την τέχνη του και θα είσαι τέλειο έργο του Θεού.

3. Εάν δεν πιστεύσεις σε αυτόν και αποφύγεις τα χέρια του, αυτό θα είναι αιτία ατελείας για εσένα που δεν υπήκουσες και όχι γι' αυτόν που σε κάλεσε. Αυτός έστειλε εκείνους που κάλεσαν στο γάμο, αλλά όσοι δεν υπήκουσαν σε αυτόν έχασαν το βασιλικό δείπνο. Δεν εξασθενεί, λοιπόν, η δεξιοτεχνία του Θεού. Μπορεί από τους λίθους να εγείρει τέκνα για τον Αβραάμ². Αλλά όποιος δεν τον ακολουθεί, μόνος του γίνεται αιτία της ατελείας του. [Ούτε το φως εξασθενεί, διότι μερικοί μόνοι τους τυφλώθηκαν, αλλά μένει όπως είναι. Όσοι τυφλώθηκαν, φταίνε οι ίδιοι. Και πέφτουν στην τύφλωση, χωρίς ούτε το φως να τους δουλαγωγεί κατ' ανάγκην ούτε ο Θεός να βιάζει όσους δεν θέλουν να κρατήσουν την τέχνη του. Όσοι, λοιπόν, απομακρύνθηκαν από το πατρικό φως και παρέβησαν το θεσμό της ελευθερίας, απομακρύνθηκαν, διότι αυτοί έφταιγαν, αλλά και διότι δημιουργήθηκαν με την ελευθερία και το αυτεξούσιο]³.

4. Ο Θεός, που τα γνωρίζει όλα από πριν, ετοίμασε κατάλληλες κατοικίες και στους δύο· σε αυτούς μεν που ζητούν το φως της αφθαρσίας και προστρέχουν σε αυτό, με αγαθότητα δωρίζει το φως που επιθυμούν. Στους άλλους, όμως, που το περιφρονούν και το αποστρέφονται, το αποφεύγουν και κατά κάποιον τρόπο τυφλώνονται μόνοι τους, ετοίμασε το σκοτάδι, κατάλληλο γι' αυτούς, αφού αποστρέφονται το φως. Και σε όσους αποφεύγουν να υποτάσσονται σε αυτόν επέβαλε τιμωρία που τους ήρμοζε.

Η υποταγή στον Θεό είναι η αιώνια ανάπαυση, ώστε όσοι αποφεύγουν το φως να έχουν τόπο άξιο της αποφυγής τους και όσοι αποφεύγουν την αιώνια ανάπαυση να έχουν κατοικία, όπως αρμόζει στη φυγή τους. Επειδή, όμως, στον Θεό όλα είναι καλά, εκείνοι που αυτοβούλως αποφεύγουν τον Θεό, στερούνται όλα τα αγαθά και, στερημένοι από όλα τα αγαθά που δίδει ο Θεός, κατά συνέπεια θα εμπέσουν στη δίκαιη κρίση του Θεού. Διότι οποίοι αποφεύγουν την αιώνια ανάπαυση, δικαίως θα ζήσουν μέσα στην τιμωρία. Και όσοι αποφεύγουν το φως, δικαίως θα κατοικήσουν στο σκοτάδι. Επί πλέον όσοι αποφεύγουν αυτό το πρόσκαιρο φως, παραδίδονται στο σκοτάδι και οι ίδιοι γίνονται αιτία, επειδή εγκατέλειψαν το φως, να κατοικούν στο σκοτάδι· δεν είναι, όμως, το φως αιτία αυτής της διαμονής τους, όπως είπαμε πριν. Το ίδιο συμβαίνει με το αιώνιο φως του Θεού. Όσοι αποφεύγουν το φως αυτό που εμπεριέχει όλα τα αγαθά, γίνονται μόνοι τους αιτία να κατοικήσουν στο αιώνιο σκοτάδι, στερημένοι από όλα τα αγαθά, διότι οι ίδιοι είναι υπαίτιοι αυτής της διαμονής τους.

Σημειώσεις

1. Παράβαλλε Ψαλμό 44,12.

2. Ματθαίος 3,9· Λουκάς 3,8.

3. Ιωάννου Δαμασκηνού, εις τα Ιερά Παράλληλα. C (Holl, ρ. 67)-ed. Massuet, ρ. 286.