Κατά την ακατάληπτον δι’ εμέ Πρόνοιαν του Θεού ωδηγήθην εις τους πόδας του Σιλουανού, του εκλεκτού του Θεού του Υψίστου. Παρατηρών ευλαβώς τον αγώνα αυτού, ακούων τας διδαχάς αυτού, και εγώ, ο μηδαμινώτερος των ανθρώπων, ηδυνήθην να ίδω εκ μέρους το μυστήριον της οδού προς την σωτηρίαν. Νυν, επί τω τέλει των ημερών μου, τολμώ να διηγηθώ περί εκείνου, όπερ μετά ζήλου απέκρυπτον πρότερον. Ομιλώ ενταύθα εν τοις ορίοις εκείνοις και περί των μορφών εκείνων, εν τοις οποίοις εδόθη εις εμέ να ζήσω τον Θεόν.

Εις άλλας σελίδας γράφω περί του φοβερού ολισθήματός μου: περί της αυτοπροαιρέτου και υπερηφάνου απομακρύνσεως μου από της Αποκαλύψεως, της δοθείσης εις ημάς εν Χριστώ. Αλλ’ ο Πατήρ – είη το Όνομα Αυτού ευλογημένον εις τους αιώνας – εφανέρωσεν εις εμέ τον Υιόν Αυτού εν τω ανεσπέρω Φωτί, και ούτως έδωκεν εις εμέ να αισθανθώ την αμαρτίαν μου μετά τοιαύτης δυνάμεως, ώστε επί δεκαετίας να θρηνώ, προσπίπτων κατά πρόσωπον επί την γην εν απογνώσει δια την αχρειότητα μου. Η πράξις της απομακρύνσεως μου από του Θεού ενεφανίζετο εις εμέ εν τη καταχθονίω αυτής ειδεχθεία και ησθάνθην βαθείαν αισχύνην δι’ εμαυτόν· εβδελυσσόμην, περιεφρόνουν εμαυτόν, και η περιφρόνησις μου εύρε δι’ εαυτήν συνοδοιπόρον το αυτομίσος.

Δεν θα είπω ότι εμίσησα τον πατέρα μου ή την μητέρα μου ή τους λοιπούς συγγενείς και φίλους. Ήρκει εις εμέ το μίσος προς εμαυτόν, ενώ περί των άλλων, τρόπον τινά, δεν εσκεπτόμην. Ο πόθος μου δια τον Θεόν προεκάλει μεγάλην οδύνην, τοσαύτην ώστε να επιλανθάνωμαι πάντων των λοιπών, διαμένων μόνος μετ’ Αυτού. Δεν γνωρίζω εάν ο Κύριος συνεχώρησεν εις εμέ πλήρως την αμαρτίαν μου, αλλά εγώ ο ίδιος δεν δύναμαι να συγχωρήσω εις εμαυτόν εκείνο, όπερ διέπραξα. Δια της προσωπικής μου τραγωδίας έζησα την τραγωδίαν του προπάτορος Αδάμ εν τοις ανά τους αιώνας απογόνοις αυτού: εν ταις αλληλοδιαδεχομέναις γενεαίς των κατοίκων της γης. Δια της οδού ταύτης ήλθεν εις εμέ η προσευχή υπέρ όλου του κόσμου.

Έζων αυθορμήτως, άνευ αναλύσεως των βιωμάτων μου. Δεν ήτο ίδιον εις εμέ να αναλύω εμαυτόν. Παρεδιδόμην απλώς εις την κατερχομένην επ’ εμέ δύναμιν του Θεού. Δεν ετόλμων όμως να σκεφθώ ότι Αυτός ο Ίδιος ενεργεί εν εμοί την προσευχήν. Ησθανόμην την δύναμιν ταύτην της ζωής ως ιδικήν μου. Και μόνον ότε απεχώρει απ’ εμού το πυρ της μετανοίας, κατενόουν ότι ο Χριστός έδιδεν εις εμέ την ευλογίαν να προσεγγίσω Αυτόν.

Μόνον ο Ίδιος ο Δωρητής Θεός γνωρίζει αυθεντικώς εις ποίον μέτρον εξέχεεν Ούτος επ’ εμέ την χαράν να γνωρίσω την Αγάπην Αυτού. Χάρις εις τον Άγιον Σιλουανόν διηνοίχθησαν και οι ιδικοί μου πνευματικοί οφθαλμοί, ώστε να ίδω ότι η εντολή του Χριστού να αγαπήσωμεν Αυτόν μέχρι του αυτομίσους είναι Αποκάλυψις περί της Θείας Αγάπης: της αγάπης εκείνης δια της οποίας ο Ίδιος αγαπά ημάς.

Εάν αι εντολαί «αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν δι’ όλου του είναι σου και τον πλησίον ως σεαυτόν» προήρχοντο εξ οιουδήποτε προφήτου, ανθρώπου κατά την κτιστήν αυτού φύσιν, θα εστερούντο του νοήματος το οποίον αναζητούμεν. Αλλ’ ημείς εδέχθημεν τούτο εκ του Θεού και Κτίστου παντός υπαρκτού, και γνωρίζομεν ότι αι εντολαί αύται (αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν δι’ όλου του είναι σου και τον πλησίον ως σεαυτόν) αποτελούν αυτοαποκάλυψιν του Θεού ενώπιον ημών. Η τήρησις αυτών είναι δυνατή ουχί άλλως, ει μη όταν απεκδυθώμεν τον «παλαιόν άνθρωπον» και ενδυθώμεν «τον νέον» (Κολ. 3,9): τον Χριστόν, τον εκ του ουρανού καταβάντα (βλ. Α’ Κορ. 15,47).

Όταν ζώμεν εν τω πνεύματι των ευαγγελικών προσταγμάτων, είμεθα ήδη τεθεωμένοι, διότι η άναρχος ζωή διαπερά ημάς. Εδόθη εις ημάς η εντολή να αγαπώμεν. Η αγάπη δε ενοποιεί ημάς εν τω Είναι. Το πλήρωμα της αγάπης οδηγεί να αγαπώμεν μέχρις αυτολήθης· «αυτολήθης», τουτέστιν αυτομίσους.

Το περιεχόμενον της ζωής του μετ’ εντάσεως προσευχομένου ανθρώπου είναι όμοιον προς απέραντον ωκεανόν ζώντος ύδατος. Το πνεύμα ημών πλουτεί ημάς ακαταπαύστως, αλλ’ ουχί τόσον ως προς το πλήθος νέων λόγων ή εννοιών, όσον ως προς την εμβάθυνσιν αποκτηθέντων βιωμάτων.

Εις τας προηγουμένας σελίδας προσεπάθησα να αναφέρω παραδείγματα τινα της λεπτής, αλλ’ εν ταυτώ βαθείας ασκητικής πάλης προς τα φονεύοντα ημάς πάθη. Επί έτη, εισέτι δε και δεκαετίας, η παρατεινομένη εναλλαγή καταστάσεων οδύνης ή παρακλήσεως – άνωθεν κατερχομένης – διαπαιδαγωγεί το πνεύμα ημών, απεργαζομένη τούτο ικανώτερον προς νέας μορφάς σκέψεως και προσλήψεως του είναι εν γένει: Ο νους εθίζεται να σκέπτηται ασχηματίστως όλον τον κόσμον, η καρδία δε να φέρη ευκτικώς και μετά πόνου αγάπης εν εαυτή τον κόσμον τούτον εν τω συνόλω αυτού.

Εν τη τοιαύτη πνευματική συνθέσει διαμένει η ώριμος προσευχή του χριστιανού του παρισταμένου τω Θεώ δι’ όλου του νου, δι’ όλης της καρδίας (βλ. Λουκ. 10,27), εν τη ενώσει αυτών εις έν. Ο ασκητής ανίσχυρος να εκφράση δια λόγου παν ό,τι φέρει εν εαυτώ, συχνάκις προσεύχεται άνευ λόγων, έχων εν τούτοις σφαιρικήν επίγνωσιν των όσων έλαβε πείραν, ή εν πλήρει καταδύσει εν τω Θεώ μέχρι λήθης της γης.

Εν τη αμεθοδεύτω εξωτερικώς περιγραφή των διαδικασιών της ζωής του ανθρωπίνου πνεύματος γίνεται λόγος περί της βαθμιαίας μεταβάσεως εκ των ατομικών μορφών της υπάρξεως εις την υποστατικήν μορφήν του είναι εν τω αιωνίω Θεώ. Είναι αδύνατον να δοθή συστηματική, αναλυτική περιγραφή της αναβάσεως προς την ζωήν ταύτην. Δεν ευρίσκομεν ταύτην ουδέ εις τα έργα των μεγάλων Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας ημών. Η σχολαστική συστηματοποίησις του υλικού είναι δυνατή μέχρι σημείου τινός εις τα θεωρητικά θεολογικά έργα, αλλ’ ουδόλως και ουδέποτε εις τα ζώντα ρήματα περί της αυθεντικής ζωής του πνεύματος ημών.

Τω δε Θεώ τω Σωτήρι ημών είη δόξα αΐδιος εις πάντας τους αιώνας.