Η πολεμική του διαβόλου εναντίον των ανθρώπων είναι πολυποίκιλη.

«Όταν κανείς διαβάζει τους Πατέρες της Εκκλησίας, βλέπει εκεί μια στρατηγική πολύ σπουδαία, ανάλογα με τον διάβολο. Διότι ο διάβολος δεν ήξερε τίποτα περί αμεταβλήτων νόμων ως κριτηρίων της νομικής ηθικής και της αληθείας κλπ. Ο διάβολος δεν είχε κανένα νόμο υπ’ όψη του. Δεν είναι ένας ο οποίος κάνει πόλεμο, όπως σήμερα κάνουμε πόλεμο, που λέμε, ξέρετε ότι η συνθήκη της Λωζάνης λέει ότι, όταν ένας αιχμαλωτίζεται, τότε πρέπει να παράσχεται σε αυτόν ιατρική περίθαλψη, ότι πρέπει να τρώει τρεις φορές την ημέρα και πρέπει κάθε δύο-τρεις ημέρες να έχει καθαρά σεντόνια και ότι πρέπει να έχει μαξιλαροθήκη και να μην κοιμάται χάμω. Και όλα τα κράτη έχουν αποδεχθεί διεθνώς αυτούς τους κανονισμούς, και γίνεται τώρα ο πόλεμος βάσει κάποιας νομοθεσίας.

Λοιπόν, πριν από την συνθήκη αυτή, όταν έκαναν πολέμους οι λαοί, δεν υπήρχαν νόμοι. Ο καθένας χτυπούσε τον εχθρό όπως ήθελε. Δεν υπήρχαν κανονισμοί. Κάτι τέτοιο χαρακτηρίζει τον πόλεμο που γίνεται μεταξύ ανθρώπων και του διαβόλου.

Ο διάβολος δεν αναγνωρίζει κανέναν κανονισμό καλής συμπεριφοράς στην διαμάχη του εναντίον των ανθρώπων. Γι' αυτόν τον λόγο είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνει κανείς Ορθόδοξος θεολόγος. Γιατί;

Ο πιο σπουδαίος οδηγός σε αυτό το θέμα είναι ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο οποίος κάνει λεπτομερείς περιγραφές αυτών των πραγμάτων. Και λέει, βέβαια, η πρώτη μέριμνα του διαβόλου είναι ούτε να ακούσουμε το όνομα του Χριστού, τίποτα περί του ονόματος του Χριστού.

Εάν, παρ’ ελπίδα για τον διάβολο, ακούσουμε κάτι για τον Χριστό και αρχίζει να κινεί το ενδιαφέρον, έ, τότε αλλάζει τακτική. Εφ' όσον έχασε εκείνη την μάχη, έχει άλλα οχυρά. Κάνει άλλου είδους πόλεμο. Διότι έχει άλλη στρατηγική μετά για τον άνθρωπο που έχει γίνει κατηχούμενος. Του διδάσκει: "Έ, άσε την νηστεία εδώ". Μετά λέγει: "σου είπε ο Πνευματικός αυτήν την ερμηνεία γι' αυτό το χωρίο, αλλά είναι και μια άλλη πιο καλή ερμηνεία". Λοιπόν, ο διάβολος αρχίζει και διδάσκει πώς να ερμηνεύει την Αγία Γραφή, πώς να διδάσκει περί του προσώπου του Χριστού και γίνεται ο δάσκαλος στον Χριστιανισμό.

Εάν κανείς φθάνει από την κάθαρση στον φωτισμό, τότε ο διάβολος αρχίζει και εισάγει τον δικό του τρόπο φωτισμού του ανθρώπου. "Άσε τώρα, δεν είναι ο νους που πρέπει να φωτισθεί· η λογική να φωτισθεί, άσε τον νουν κατά μέρος και να μην πολυακούς εκείνους που λένε ότι κάθαρση είναι η κάθαρση του νοός· κάθαρση είναι η κάθαρση της λογικής. Γι' αυτό πρέπει να πας να σπουδάσεις, να μορφωθείς καλά - καλά, να μάθεις φιλοσοφία, το ένα, το άλλο".

Εάν φθάνει κανείς στον φωτισμό, (ο διάβολος) σε κάθε επίπεδο έχει την τεχνική του. Μέχρι και στην θέωση να φθάνει ο μοναχός, ακόμα και εκεί, προσπαθεί να τον κατεδαφίσει. Και υπάρχουν παραδείγματα κατεδαφισθέντων θεουμένων που αναφέρουν οι Πατέρες. Γι' αυτό και η "Κλίμαξ" του Αγίου Ιωάννου του Σιναΐτου (η εικόνα) έχει πάνω-πάνω το ένα πόδι μέσα στον Παράδεισο και το άλλο το τραβάει προς τα κάτω δηλαδή.

Εγώ ρωτάω τους φοιτητές τώρα μέσα στο Πανεπιστήμιο: "Ποιος από σάς, όταν πάρετε το πτυχίο θεολογίας, είσθε θεολόγος αυτού του είδους;". Διότι η θεολογία και τα τροπάρια της Εκκλησίας παραλληλίζουν την εκμάθηση της θεολογίας με την στρατηγική και τον αθλητισμό.

Όπως στον αθλητισμό, προ παντός εκείνα τα χρόνια, όταν έμπαινε κανείς στον αγώνα, δεν υπήρχαν αυτοί οι νόμοι καλής συμπεριφοράς που έχουμε τώρα στους αγώνες, που είναι τώρα ο διαιτητής κλπ, και με την σφυρίχτρα του λέει φάουλ, άουτ, κλπ. Εκείνα τα χρόνια και ο αθλητισμός ήταν σαν τον πόλεμο, χωρίς κανόνες καλής συμπεριφοράς ούτε διαιτητής υπήρχε. Και ο διάβολος δεν έχει κανένα διαιτητή, γι' αυτό και ο Χριστιανός είναι αθλητής και στρατιώτης.

Γι' αυτό, όταν κανείς πάει να γίνει θεολόγος, πρέπει μάλλον να ασχολείται με την στρατηγική και τον αθλητισμό παρά με την φιλοσοφία. Περισσότερα θα μάθει από τον πόλεμο των στρατηγών, παρά από ό,τι θα μάθει από τους φιλοσόφους, γενικά, για τον αγώνα. Λοιπόν, απ’ όλα αυτά είναι σαφές στους Πατέρες, ότι μεταξύ θεολόγου και Πνευματικού Πατέρα διάκριση δεν υπάρχει. Πνευματικός Πατέρας είναι ο θεολόγος και θεολόγος είναι ο Πνευματικός Πατέρας».

Ο διάβολος δημιουργεί και διάφορες εμπνεύσεις, προβάλλει λογισμούς και ακόμη αγαθά αισθήματα.

«Υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι νομίζουν πως, άμα έχουν αγαθές διαθέσεις, π.χ. όταν βλέπουν έναν πτωχό και τον συμπονούν, αυτά είναι ανθρώπινα αισθήματα που υπάρχουν. Και όταν κανείς έχει καλά αισθήματα, θα λέμε ότι αυτά εμπνέονται από τον Θεό. Ναι, αλλά τα καλά αισθήματα μπορεί να εμπνέονται και από τον διάβολο.

Οι εμπνεύσεις είναι πολλαχόθεν. Κατά την πατερική παράδοση η μόνη απλανής αίσθηση, που μπορεί να υπάρχει στον άνθρωπο, είναι όταν το ίδιο το Πνεύμα το Άγιον προσεύχεται μέσα στον άνθρωπο».

«Τα καλά αισθήματα μπορεί να εκπορεύονται και από τον διάβολο, όχι μόνο από τον Θεό».

Μπορούμε να διακρίνουμε την πίστη που είναι δώρο του Αγίου Πνεύματος και την πίστη που προέρχεται από τον διάβολο.

«Η πίστη σώζει. Αλλά ποια πίστη; Η πίστη που μας δίνει το Πνεύμα το Άγιον. Όχι η πίστη που εμείς προσφέρουμε στον Θεό. Διότι, εμείς προσφέρουμε την δική μας πίστη, δίνουμε στον Θεό τα έργα μας, τα πάντα κλπ., μετά ο Θεός έρχεται και μάς δίνει τα ίδια πίσω, μέσω του Αγίου Πνεύματος και πλέον γίνονται πνευματικά και όχι δαιμονικά. Διότι, μία πίστη που δεν είναι πνευματική πίστη, πρέπει να γίνει πνευματική.

Το έργο το οποίο δεν είναι πνευματικό έργο, καταντάει δαιμονικό έργο. Διότι του Φαρισαίου το έργον τι ήταν; Ο Φαρισαίος, αν ζούσε σήμερον, θα ήταν ο καλύτερος Χριστιανός στις ενορίες μας, όπως κατήντησαν».

Δαιμονικές μπορεί να είναι και οι καταστάσεις που συμβαίνουν μέσα στην Εκκλησία.

«Εάν έχουμε μουσική στην Εκκλησία, που προκαλεί δαιμονικά αισθήματα, τότε είναι δαιμονική. Δηλαδή, όχι ότι είναι το ερωτικό -που προκαλεί τον έρωτα- δαιμονικό καθ’ εαυτό, αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός της Εκκλησίας. Δεν μπορούμε εμείς να έχουμε ερωτικές σχέσεις με τους Αγίους, τον Χριστό και την Παναγία».

Οι εκστατικές καταστάσεις που παρατηρούνται στους Νεοπλατωνικούς είναι δαιμονικές.

«Για τους Πατέρες της Εκκλησίας η νεοπλατωνική έκσταση είναι μια πραγματικότητα, δηλαδή, αλλά είναι ένα δώρο από τον διάβολο και όχι από το Άγιον Πνεύμα. Και αυτό το τονίζουν οι Πατέρες. Γι' αυτό και βρίσκουμε τους Πατέρες που κατηγορούν τους Νεοπλατωνικούς και την θρησκευτικότητα, ότι είναι καταβεβλημένοι από δαιμονικές ενέργειες και, γι' αυτόν τον λόγο, έχουν αυτές τις παράδοξες εμπειρίες. Σήμερα, βέβαια, οι σοβαροί άνθρωποι δεν ασχολούνται με τον μυστικισμό αυτόν των Πλατωνικών. Υπάρχουν όμως θρησκευόμενοι πολλοί στην Δύση, που ασχολούνται με αυτόν τον τρόπο με την πνευματικότητα.

Οπότε, η επιτυχία στον πλατωνισμό είναι μια δαιμονική ενέργεια, για μάς τουλάχιστον, στα δικά μας Ορθόδοξα κριτήρια».

Και μερικές ασκητικές ενέργειες μπορεί να είναι δαιμονικές.

«Όταν οι Πατέρες ομιλούν περί ασκητικής και εγκράτειας, η εγκράτεια δεν είναι μόνο για τους αγάμους, είναι και για τους εγγάμους. Γι' αυτό και έχουμε νηστείες· να πάμε στην εγκράτεια κατά περιόδους. Γίνεται και από τους εγγάμους εγκράτεια, τουλάχιστον εκ συμφώνου, κατά παραγγελία του Αποστόλου Παύλου, διότι εάν γίνεται μονοπλεύρως αυτή η εγκράτεια είναι και επικίνδυνο, όπως λέει ο Απόστολος Παύλος. Διότι ο διάβολος έχει πολλά τεχνάσματα γι' αυτό πρέπει να γίνεται εκ συμφώνου».

Άλλωστε, «η ασκητική που δεν έχει πρόοδο και μένει στάσιμος, γίνεται δαιμονική γιατί καταλήγει στην υπερηφάνεια».

Βεβαίως, ο διάβολος ενεργεί και προσβάλλει τον άνθρωπο, αλλά τότε μόνον μπορεί να δημιουργήσει αρνητικά αποτελέσματα, όταν και ο άνθρωπος συνεργεί και ανταποκρίνεται στις μεθοδείες του διαβόλου. Ο άνθρωπος γίνεται θύμα του διαβόλου, όταν διατηρεί πονηρούς λογισμούς μέσα του.