Η παρακάτω μελέτη, αποτελεί απάντηση στην ερώτηση: «Γιατί ο Θεός να κάνει έτσι τα πράγματα ώστε όποιος δεν διαλέγει το δρόμο Tου να υποφέρει σε αιώνια κόλαση; Αυτό δεν είναι παραβίαση της ελευθερίας του ανθρώπου;» Η έρευνα αυτή έγινε με βάση στοιχεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο τού σεβ. Ιεροθέου Βλάχου: "Το πρόσωπο στην Ορθόδοξη παράδοση".

Το θέμα μας λοιπόν είναι η ελευθερία. Συνεπώς δεν μπορούμε να απαντήσουμε αν πρώτα δεν ορίσουμε τι εννοούμε με τον όρο «ελευθερία», και ποια τα πλαίσια και η κατάσταση ελευθερίας στον άνθρωπο.

1. Η ελευθερία του «να είμαι αυτό που είμαι επειδή το θέλω»

Όταν μιλάμε για ελευθερία, πρέπει να συμπεριλάβουμε και την ελευθερία όχι μόνο να αποφασίζουμε, αλλά και «να είμαστε αυτό που θέλουμε να είμαστε». Κάτι τέτοιο όμως, επειδή είμαστε κτίσματα με αρχή, δεν είναι δυνατόν να το έχουμε εξ αρχής, αλλά μόνο να το κερδίσουμε στην πορεία. Αντιθέτως ο Θεός, είναι αυτό που είναι, επειδή Εκείνος το θέλει, ως άκτιστος, που έχει την αρχή της ύπαρξης στον εαυτό Του.

2. Ο  σκοπός του Θεού για απόλυτη ελευθερία

Η Χριστιανική πίστη λοιπόν, διδάσκει ότι ο σκοπός του Θεού, είναι να φτάσουμε στην απόλυτη ελευθερία, με το να μην εξαρτόμαστε από οτιδήποτε που δεν επιθυμούμε, ή που περιορίζει την ελευθερία μας. Ούτε καν η τροφή. Γιατί η ανάγκη για τροφή, περιορίζει και αυτή την ελευθερία μας. Φυσικά σε αυτά συμπεριλαμβάνεται και η ελευθερία να αποφασίζουμε. Ας τα δούμε αυτά κάπως πιο αναλυτικά:

3. Η διαβάθμιση ελευθερίας στην κτίση

Στην κτίση του Θεού, παρατηρούμε μια διαβάθμιση της ελευθερίας μεταξύ κτισμάτων. Για παράδειγμα, ένα άψυχο αντικείμενο, αν και έχει «ύπαρξη», δεν έχει ελευθερία κίνησης, αλλά η κίνησή του εξαρτάται από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ένας μικροοργανισμός, με τον αυτοματισμό που διαθέτει ως ζωντανός, έχει κάποιο βαθμό ελευθερίας περισσότερο, βάσει αντιδράσεων του οργανισμού του με το περιβάλλον. Ένα ζώο έχει ακόμα μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και αποφάσεων. Και τέλος ο άνθρωπος, έχει τη μεγαλύτερη ελευθερία στην υλική κτίση της γης. Γιατί μπορεί να περπατάει, να πετάει, να κολυμπάει, να πηγαίνει ως και στο διάστημα. Μπορεί να αποφασίζει για το αν θα φάει ακόμα, γιατί δεν φέρεται από τυφλά ένστικτα στα οποία να αντιδρά πάντοτε παρορμητικά όπως τα ζώα.

4. Οι περιορισμοί του ανθρώπου

Όμως είναι σαφές ότι δεν είμαστε απόλυτα ελεύθεροι. Ας πούμε δεν μπορούμε να μην πεθάνουμε. Δεν μπορούμε να μην φάμε και να συνεχίσουμε να ζούμε, όσο κι αν το θέλουμε. Δεν μπορούμε να αποφασίσουμε για το αν θα γεννηθούμε ή όχι. Ούτε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον χρόνο μας απόλυτα όπως επιθυμούμε, λόγω αναγκών της ζωής. Ούτε μπορούν οι αποφάσεις μας να είναι εντελώς ανεπηρέαστες, εφ’ όσον συχνά εξαρτώνται από την πληροφόρηση που έχουμε, ενώ συχνά οι πληροφορίες που διαθέτουμε είναι περιορισμένες και ελλιπείς. Άρα παρατηρούμε ότι απόλυτη ελευθερία δεν υπάρχει. Και δεν κατηγορούμε τον Θεό γι’ αυτό. Γιατί είναι αυτονόητο ότι ως κτίσματα έχουμε τους περιορισμούς αυτούς. Μόνο αν ήμασταν άκτιστοι θα ήμασταν εντελώς ελεύθεροι.

5. Περιορισμός των παθών και της άγνοιας

Όμως υπάρχουν και περιορισμοί της ελευθερίας του ανθρώπου, επίκτητοι, που δεν εξαρτώνται από τη φύση του, αλλά από κακή χρήση της ζωής του. Τέτοια είναι τα πάθη που αποκτάει κάποιος στη ζωή του, τον σκλαβώνουν. Για παράδειγμα, ένας ναρκομανής, ένας μέθυσος, ένας κοιλιόδουλος, ένας σεξομανής, ένας εγωϊστής, ένας χαρτοπαίχτης, είναι όλοι τους δούλοι των παθών αυτών, που τους στερούν την ελευθερία. Δεν κουμαντάρει πλέον εκεί η λογική τον άνθρωπο, αλλά φέρεται από τα πάθη της σάρκας και της ψυχής του. Ομοίως, ένας αιρετικός, γίνεται σκλάβος ψυχοναρκωτικών, και συχνά σκλαβώνεται μέσω εσφαλμένων θεωρήσεων της ζωής και λόγω εσφαλμένων δεδομένων και πρακτικών, σε άλλους ανθρώπους. Και σε τελευταία ανάλυση, όλοι αυτοί γίνονται σκλάβοι των δαιμόνων, που κερδίζουν έδαφος στην ψυχή τους.

6. Σχέδιο απελευθέρωσης

Όμως ο Θεός έχει ένα σχέδιο απελευθέρωσης για όλη την κτίση Του. Καθώς η δημιουργία Του προχωράει, το παρατηρούμε να εκτυλίσσεται και να εφαρμόζεται. Από τη μη ύπαρξη ζωής, προχωράει στους απλούς οργανισμούς, μετά στα ζώα, και μετά στον άνθρωπο. Και σε κάθε βήμα, αυξάνει το βαθμό ελευθερίας του κτίσματός Του. Στον ίδιο τον άνθρωπο, πέρα από την τεχνολογική εξέλιξη που του δίνει η νόηση, κάνοντάς τον να αυξάνει την ελευθερία του με την εξουσία της κτίσης, ακόμα και των νόμων της φύσης, υπάρχει και ένα επιπλέον σχέδιο απελευθέρωσης: Το σχέδιο του «καθ’ ομοίωσιν». Το σχέδιο του «καθ’ ομοίωσιν» όμως, είναι μόνο για όσους ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ να συμμετάσχουν σε αυτό.

7. Ελευθερία ύπαρξης και πορείας

Το πρώτο που κάνει ο Θεός για την απελευθέρωση του ανθρώπου, είναι το βάπτισμα. Έτσι, ο άνθρωπος, που δεν είχε τη δυνατότητα ως κτίσμα να αυτοπροσδιορίσει την ύπαρξή του, μπορεί τώρα να ΑΝΑΓΕΝΝΗΘΕΙ εκουσίως, και ως νέος άνθρωπος, να αυτοπροσδιορίσει την ύπαρξή του μέσω αυτής της «εν ύδατι και πνεύματι» αναγέννησης. Εκουσίως αποδέχεται να ζήσει με τον τρόπο που του υποδεικνύει ο Θεός, με στόχο την απόλυτη ελευθερία. Έτσι, ακολουθώντας την Οδό του Κυρίου, ελευθερώνεται δια της θυσίας του Χριστού, από τον ΘΑΝΑΤΟ, από τα ΠΑΘΗ, από τον ΦΟΒΟ, από την εξουσία των άλλων, από όλα όσα δεσμεύουν την ανθρώπινη φύση. Ο στόχος είναι η υπέρβαση της ανάγκης και της επιθυμίας. Πρόκειται για μια ελευθερία διαρκώς και αενάως αυξανόμενη, που καθίσταται στο τέλος, όμοια με την ελευθερία του Θεού, όταν ο άνθρωπος φτάνει στην ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ.

8. Η ελευθερία της κτίσεως

Στην Αγία Γραφή, αυτά όλα συνοψίζονται εκτός άλλων σημείων, στο εδάφιο: Ρωμαίους 8/η΄ 11-23: «Ει δε το Πνεύμα του εγείραντος Ιησούν εκ νεκρών οικεί εν υμίν, ο εγείρας τον Χριστόν εκ νεκρών ζωοποιήσει και τα θνητά σώματα υμών δια το ενοικούν αυτού Πνεύμα εν υμίν. Άρα ουν αδελφοί οφειλέται εσμέν ου τη σαρκί του κατά σάρκα ζην ει γαρ κατά σάρκα ζήτε μέλλετε αποθνήσκειν. Ει δε πνεύματι τας πράξεις του σώματος θανατούτε ζήσεσθε. Όσοι γαρ πνεύματι Θεού άγονται ούτοι εισιν υιοί Θεού. Ου γαρ ελάβετε πνευμα δουλείας πάλιν εις φόβον αλλ’ ελάβετε Πνεύμα υιοθεσίας εν ω κράζομεν Αββά ο Πατήρ. Αυτό το Πνεύμα συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών ότι εσμεν τέκνα Θεού. Ει δε τέκνα και κληρονόμοι. Κληρονόμοι μεν Θεού συγκληρονόμοι δε Χριστού. Είπερ συμπάσχομεν ίνα και συνδοξασθώμεν. Λογίζομαι γαρ ότι ουκ άξια τα παθήματα του νυν καιρού προς την μέλλουσαν δόξαν αποκαλυφθήναι εις ημάς. Η γαρ αποκαραδοκία της κτίσεως την αποκάλυψιν των υιών του Θεού απεκδέχεται. Τη γαρ ματαιότητι η κτίσις υπετάγη ουχ εκούσα αλλά δια τον υποτάξαντα, επ' ελπίδι ότι και αυτή η κτίσις ελευθερωθήσεται από της δουλείας της φθοράς εις την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων του Θεού. Οίδαμεν γαρ ότι πάσα η κτίσις συστενάζει και συνωδίνει άχρι του νυν. Ου μόνον δε αλλά και αυτοί την απαρχήν του πνεύματος έχοντες και ημείς αυτοί εν εαυτοίς στενάζομεν υιοθεσίαν απεκδεχόμενοι την απολύτρωσιν του σώματος ημων»

9. Η μέθοδος προς την ελευθερία

Άρα, δια της Χριστιανικής πίστης, ΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΤΑΙ ο άνθρωπος από τους περιορισμούς της κτιστής του φύσης, και ζει την ζωή του Θεού. Και φυσικά ο άνθρωπος συμπαρασύρει μαζί του και την κτίση ολόκληρη. Κατανοούμε λοιπόν, ότι η Χριστιανική οδός, είναι Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ. Η αστοχία αυτής της πορείας, σαφέστατα οδηγεί προς την συνέχιση της «σκλαβιάς» του ανθρώπου. Αν λοιπόν ρωτάμε: «Γιατί στερείται η ελευθερία σε όσους επιλέγουν ελεύθερα να μην ακολουθήσουν την Χριστιανική οδό», είναι σαν να ρωτάμε: «Γιατί δεν είναι ελεύθεροι όσοι επιλέγουν να είναι σκλάβοι»; Εφ’ όσον η άρνηση του Θεού, ισοδυναμεί με άρνηση της ίδιας της ελευθερίας (!!!) Με άλλα λόγια, όσοι κακοπερνάνε επειδή δεν ακολούθησαν το δρόμο του Θεού προς την ελευθερία, είναι επειδή αυτοί επέλεξαν τον τρόπο αυτό ύπαρξης, της σκλαβιάς στα πάθη τους.

Κείμενο: Ν. Μ.

Μέρος 2ο: Η λογική τής απελευθέρωσης