Η συμμετοχή της Παναγίας στη σωτηρία του ανθρώπου

Γιορτή Ευαγγελισμού εν έτει 2005

Είμαστε οι άνθρωποι του εικοστού πρώτου αιώνα, μετά τον ευαγγελισμό μιας δεκαπεντάχρονης κόρης. Είμαστε  οι πολίτες, υποψήφιοι καταναλωτές πολυποίκιλων εμπορευμάτων, υλικών ή εικονικών. Είμαστε οι πατριώτες μιας πατρίδας «φύλλο και φτερό». Είμαστε οι επαναστάτες μιας κοινωνίας που δεν έχει οράματα ζωής. Είμαστε οι οικογενειάρχες που δεν γνωρίζουν τι σκέφτεται το «έτερον ήμισυ» ή τι αδιέξοδα έχουν τα παιδιά μας.

 Είμαστε οι χριστιανοί μια χριστιανοσύνης της επίδειξης, της υποκρισίας, του χρήματος, της διαφθοράς. Είμαστε οι ορθόδοξοι μιας θεσμικής εκκλησίας, που δεν γνωρίζει κάμποσες φορές κατά πούθε «φυσά το Πνεύμα» ή κατά πούθε τριγυρνά ο «Χριστός των απελπισμένων και των φτωχών».

Ευαγγελισμός της Θεοτόκου εν έτει 2005! Πώς να εισχωρήσει ο νους του ανθρώπου στο Μυστήριο αυτό;  Πώς να καταλάβει γιατί το Πνεύμα περίμενε αιώνες αυτό το κορίτσι; Τι άραγε ετοίμαζε μεσ’ την καρδιά του; Γιατί σε μια τέτοια ηλικία; Γιατί από το εβραϊκό έθνος των μεσσιανιστών και όχι από το έθνος της φιλοσοφίας; Γιατί η ειδική εκλογή σ’ ένα κορίτσι άσημο και κρυμμένο από την ημερήσια και νυκτερινή ζωή της Ναζαρέτ;

Ευαγγελισμός της Θεοτόκου εν έτει σκανδάλων και διαφθοράς «πνευματικών ηγετών». Ποιος άραγε να υποκαταστήσει το δικό τους ρόλο; Ποιος να μιλήσει με την καρδιά χωρίς να παραβιάσει τις αυτονόητες σκέψεις του νου; Με τι προσόντα να αγγίξουμε δημόσια ένα τέτοιο Μυστήριο, μια τέτοια Εκλογή, μια τέτοια Θεολογία;

Υποταγμένοι σχεδόν όλοι εμείς στις εξωτερικές δυνάμεις του είναι μας, είναι αδύνατον να αγγίξουμε, πολύ δε περισσότερο να βιώσουμε τις εσωτερικές δυνάμεις που λειτουργούν στους χώρους της συνείδησης. Ας γίνει για λίγο συνοδοιπόρος της σκέψης μας ο πολύς σύγχρονός μας Βλαδίμηρος Λόσκυ.

 «Από την πτώση μέχρι την Πεντηκοστή η θεία ενέργεια, η άκτιστη και θεοποιός χάρη, θα μείνει ξένη στην ανθρώπινη φύση. Και δεν θα ενεργεί παρά μόνο εξωτερικά, δημιουργώντας εντυπώσεις στην ψυχή. Οι προφήτες και οι δίκαιοι της Παλαιάς Διαθήκης θα είναι τα όργανά της. Η χάρη θα ενεργήσει μέσω αυτών, αλλά δεν θα την οικειωθούν οι άνθρωποι σαν μια προσωπική δύναμη»[1].

Αυτά γράφτηκαν και για την εποχή της ένσαρκης παρουσίας του Χριστού στη γη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, γιατί οι μεγάλοι ορθόδοξοι πατέρες μίλησαν για το τριπλό φράγμα που χωρίζει τη θεία χάρη και ενέργεια από το κέντρο της συνείδησής μας. Πρόκειται κατά σειρά δυσκολίας για: τον θάνατο,  την ανθρώπινη «αμαρτία» και την  ανθρώπινη «φύση».

Ο Θεός Λόγος με αντίστροφη πορεία ένωσε δια της Θεοτόκου την θεία με την ανθρώπινη φύση στο Πρόσωπό Του. Με την ζωή Του έδειξε τι δεν είναι «αμαρτία» και με την Ανάσταση, νίκησε τον «έσχατο εχθρό[2]», τον θάνατο.

Θα μπορούσε κατά τους πατέρες η ένωση αυτή να γίνει σε «ευθεία γραμμή», μέσω του «Αδάμ». Η πορεία αυτή απέτυχε, αφού ο «Αδάμ» αποφάσισε να το κάνει μέσω της απόλαυσης της κτιστής φύσης και όχι μέσω των θείων ενεργειών. Το σχέδιο ματαιώθηκε, αλλά όχι και ο στόχος.

Γεννιέται ο Χριστός από Παρθένο γυναίκα ως άνδρας, οπότε καταργεί την διάκριση άνδρα και γυναίκας. Με την ζωή του αφαιρεί την «αμαρτία», και στο Σταυρό ενώνει τον κτιστό κόσμο με τον «Παράδεισο». Με την Ανάσταση καταργεί τον θάνατο και με την Ανάληψη ενώνει κατά σειρά γη και αισθητό ουρανό (σύμπαν),  κατόπιν  σύμπαν και «ουρανό του νοητού κόσμου» και στο τέλος τον κτιστό κόσμο με την άκτιστη θεότητα[3].

Ποια όμως ήταν η «Πύλη» για να ανοίξει ο δρόμος σ’ αυτήν την πορεία;  Μα φυσικά  η κόρη που διαφυλάχθηκε μακριά από την κενότητα της κοσμικής ζωής. Η κόρη που με απόλυτη ελευθερία ταπείνωσε την ύπαρξή της. Η κόρη που συνελήφθη  από γονείς μιας  εξαγνισμένης ζωής, χωρίς την ενεργό δύναμη της «πεσμένης» ανθρώπινης φύσης[4].

Πρόκειται για το ήθος, που οι φανεροί σκανδαλοποιοί κληρικοί μας και εμείς οι κρυφοί υποκριτές, καλούμαστε να φτάσουμε. Να καταλήξουμε στο βάθος της πραγματικότητάς μας, κατεβαίνοντας από το φανταστικό ύψος που έχομε τοποθετήσει τους εαυτούς μας. Να αγγίξουμε την έσχατη «ταπείνωση», που αντιστοιχεί στην δική μας φύση, τη κτιστή.

Ο άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας αναφερόμενος στον Ευαγγελισμό της Παρθένου, σημειώνει: «Χωρίς τη συγκατάθεση της Ασπίλου, χωρίς τη συνδρομή της πίστης, το σχέδιο αυτό ήταν ακατόρθωτο τόσο, όσο και χωρίς την παρέμβαση των τριών θείων Προσώπων. Μόνο, αφού την προετοίμασε και την έκαμε να (την) πιστεύσει ο Θεός, την εξέλεξε για Μητέρα Του και της έδωσε την σάρκα, την οποία επρόκειτο να Του δανείσει. Όπως θα σαρκωνόταν με τη θέλησή Του, έτσι ήθελε και η Μητέρα Του να τον γεννήσει ελεύθερα και με τη θέλησή της»[5].

Αν αφήσουμε κατά μέρος, έστω και για λίγο,  τις απολαύσεις μας, τις φιλοδοξίες μας, τις ματαιοδοξίες μας, τη φιλοχρηματία μας, τις διαστροφές μας, τις υποκρισίες μας, τότε κάτι θα χαριστεί και σε μας. Έτσι θα αποκτήσουμε την ικανότητα να ψηλαφίσουμε ποιου μεγέθους και ποιας ποιότητας ήταν ο ευαγγελισμός της  Μαρίας, για τη σάρκωση του Θεού Λόγου.    

Βιώνουμε όμως δυστυχώς, σε αντιδιαστολή,  τη δική μας αποστασία από τον πόνο των άλλων και τη κοινωνική αλληλεγγύη. Επιτρέπουμε την διάρκεια της αποστασίας από τις εσωτερικές μας φωνές. Αποδεχόμαστε αγανακτισμένοι την αποστασία μας, από τους λίγους αγίους και αγίες της εποχής μας.

Πως θα αποδεχτούμε λοιπόν τη γιορτή του Ευαγγελισμού;  Πως θα μιλήσει στη δική μας συνείδηση; Πως θα οδηγηθούμε πέρα από τη μιζέρια μας; Αυτά είναι ερωτήματα πια, που αφορούν όλους μας: επισκόπους, ιερείς, μοναχούς, λαϊκούς και ιδιώτες…  

Έχω την υποψία πάντως, πως το πετροβόλημα κατά «δικαίων και αδίκων» ή η καταφυγή στην  «πυρά ξερών και χλωρών», είναι ότι χειρότερο. Φυσικά και είναι ώριμο και αναγκαίο  να πέσουν σοφές προτάσεις και να παρθούν ρηξικέλευθες αποφάσεις στα πλαίσια  της θεσμικής εκκλησιαστικής μας ζωής. 

Η συναίσθηση όμως και της συν-ευθύνης μας γι αυτήν την Απουσία του Αγίου Πνεύματος από τη προσωπική και συλλογική ζωή μας σήμερα, μπορεί να γίνει τόσο  η αφετηρία του δικού μας Ευαγγελισμού, όσο και η απαρχή της αποφυγής της σήψης της συλλογικής μας ζωής…

Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας,

Οβρυά Μεσσάτιδας Αχαΐας, 8-02-2005.