Με την ευκαιρία τών 40 ετών από την κοίμηση τού μεγάλου θεολόγου π. Γεωργίου Φλωρόφσκι θα διοργανωθούν διάφορα Συνέδρια και θα αφιερωθούν ομιλίες για να μελετηθή το έργο του. Ήδη για ένα τέτοιο Συνέδριο που διοργανώνει η Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων ετοιμάζω μια εισήγηση, στην οποία αποδεικνύω την μεγάλη σχέση μεταξύ τού π. Γεωργίου Φλωρόφσκι και τού π. Ιωάννη Ρωμανίδη. Μάλιστα, ο Φλωρόφσκι θεωρούσε τον Ρωμανίδη ως τον οξυνούστερο τών μαθητών του.

 

Στο βιβλίο που έγραψα στο παρελθόν με τίτλο «π. Ιωάννης Ρωμανίδης ένας κορυφαίος Δογματικός θεολόγος τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας» (εκδόσεις Ιεράς Μονής Γενεθλίου τής Θεοτόκου – Πελαγίας, Ιεράς Μητροπόλεως Θηβών και Λεβαδείας) δημοσίευσα είκοσι πέντε (25) επιστολές τού Ρωμανίδη στον Φλωρόφσκι, που ανακάλυψα και τις ανέλυσα για να φανή αυτή η συνεχής σχέση και επικοινωνία μεταξύ τους.

Δυστυχώς, δεν μπόρεσα να ανεύρω τις επιστολές τού Φλωρόφσκι προς τον Ρωμανίδη, που θα ήταν ενδιαφέρουσες, αλλά από τις επιστολές τού Ρωμανίδη που δημοσιεύω φαίνονται και οι απόψεις που υποστήριζε ο Φλωρόφσκι.

Όποιος διαβάση τις είκοσι πέντε (25) αυτές επιστολές και την ανάλυση που γίνεται θα βρη πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία τών δύο μεγάλων αυτών ανδρών, το περιβάλλον στο οποίο έζησαν και τις απόψεις τους για διάφορα θεολογικά και εκκλησιαστικά ζητήματα. Θα διαπιστώση την μεγάλη σχέση που είχαν μεταξύ τους και ότι ο Ρωμανίδης ήταν αληθινός μαθητής του.

Εδώ θα εκτεθή το μεγαλύτερο μέρος τών συμπερασμάτων μου μετά την παράθεση τών επιστολών και τής ανάλυσής τους.

Γράφω, μεταξύ τών άλλων:

«Οι διασωθείσες επιστολές τού Ρωμανίδη προς τον Φλωρόφσκι είναι σημαντικές, γιατί παρουσιάζουν την σχέση και την επικοινωνία μεταξύ τών δύο αυτών μεγάλων θεολόγων τού εικοστού αιώνος. Διαβάζοντας κανείς αυτές τις επιστολές καταλαβαίνει ότι ο Ρωμανίδης ήταν μαθητής τού Φλωρόφσκι, αυτός τον καθοδήγησε στις πρώτες θεολογικές του μελέτες και αναζητήσεις, ο δε Ρωμανίδης τον σεβόταν υπερβολικά και τον ενημέρωνε για τα πάντα. Και αυτό είναι σημαντικό, γιατί μέχρι τώρα αμφισβητείτο η θεολογική σχέση τού Ρωμανίδη με τον Φλωρόφσκι. Και το χειρότερο είναι ότι, ενώ από μερικούς συγχρόνους θεολόγους επαινείται το θεολογικό έργο τού Φλωρόφσκι, εν τούτοις από τους ίδιους περιφρονείται το θεολογικό έργο τού Ρωμανίδη.

Βέβαια, όταν τελικά διαβάση κανείς συγκριτικά το θεολογικό έργο τών δύο αυτών ανδρών, καταλαβαίνει ότι έχουν κοινά σημεία, γιατί ομιλούν για την αξία τών αγίων Πατέρων, για την σημασία τής νηπτικής παραδόσεως τής Εκκλησίας, για την διαχρονική σημασία τού ελληνισμού –στην πραγματικότητα για τον λεγόμενο εκχριστιανισμένο ελληνισμό– για την βαβυλώνεια αιχμαλωσία τής ορθοδόξου παραδόσεως στην δυτική παράδοση, για την αλλοίωση σε μερικά σημεία τής ορθοδόξου παραδόσεως από την ρωσική θεολογία, για την αξία τής Φιλοκαλίας κλπ. Όμως, ο Ρωμανίδης προχώρησε το θέμα τονίζοντας την αξία τής εμπειρίας, όπως φαίνεται στην ησυχαστική παράδοση, αλλά και την ενότητα τών Ρωμαίων Πατέρων τής Εκκλησίας, γιατί θεωρούσε ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε εξελληνισθή πριν τον εκχριστιανισμό της και ότι οι πρώτοι Πατέρες είχαν ενότητα πίστεως, πράγμα που αλλοιώθηκε με την κάθοδο τών Φράγκων.

Πιο συγκεκριμένα, ο Φλωρόφσκι έδινε μεγάλη σημασία στους Έλληνες Πατέρες τής Εκκλησίας, προφανώς για να κρίνη την θεωρία τού Αλέξη Χομιακώφ και τών Ρώσων, ότι δηλαδή η σχολαστική θεολογία είναι ανώτερη από την πατερική θεολογία και η ρωσική θεολογία ανώτερη και από τις δύο αυτές θεολογίες. Επίσης, ο Φλωρόφσκι έδινε μεγάλη βαρύτητα στην διδασκαλία τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά και υπογράμμιζε την αξία τού βιβλίου τής Φιλοκαλίας. Ο Ρωμανίδης έχει και τα τρία αυτά σημεία στην θεολογία του, αλλά προχώρησε τα θέματα βαθύτερα. Τόνισε την αξία τών Ρωμαίων Πατέρων τής Εκκλησίας, προκειμένου να δείξη το κακό που προξένησαν στην ενότητα τής Εκκλησίας οι Φράγκοι θεολόγοι. Επίσης, είδε την μεγάλη αξία τής θεολογίας τού αγίου Γρηγορίου τού Παλαμά και την αξία τής Φιλοκαλίας, αναλύοντας περισσότερο την ουσία τού ησυχασμού, που συνίσταται στην κάθαρση, τον φωτισμό και την θέωση, έκανε λόγο για την ησυχία, την νοερά προσευχή και την θεωρία-θέα τής δόξης τού Θεού. Αυτό σημαίνει ότι προχώρησε τις θεολογικές θέσεις τού Φλωρόφσκι ακόμη περισσότερο και είδε την πρακτική διάσταση τής ορθοδόξου παραδόσεως στην πορεία τού ανθρώπου προς την θέωση. ...

Η ουσία τού θέματος είναι ότι οι επιστολές αυτές φανερώνουν την στενή επικοινωνία δύο μεγάλων και κορυφαίων θεολόγων τού εικοστού αιώνος και τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, δηλαδή τού π. Γεωργίου Φλωρόφσκι και τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, και οι οποίοι με το έργο τους βοήθησαν να ελευθερωθή η ορθόδοξη θεολογία από την βαβυλώνεια αιχμαλωσία της στην σχολαστική, ηθικιστική και ιδεαλιστική νοοτροπία τής Δύσεως».

Νομίζω ότι όποιος αγνοεί την θεολογική σχέση μεταξύ τού π. Γεωργίου Φλωρόφσκι και τού π. Ιωάννου Ρωμανίδη, αγνοεί ταυτόχρονα ένα μεγάλο μέρος τής διδασκαλίας τού π. Γεωργίου Φλωρόφσκι.