2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Τα χρόνια μέχρι την έναρξη τnς κηρυκτικής του δράσης

2.1 Τα χρόνια του Παπουλάκου ως λαϊκού

Ο μοναχός Χριστοφόρος, κατά κόσμον Χριστοφόρος ή Χρήστος Παναγιωτόπουλος, γεννήθηκε στο μικρό ορεινό χωριό Άρμπουνα²⁵ της επαρχίας Καλαβρύτων, μεταξύ 1770²⁶ και 1780²⁷. Για τα πρώτα χρόνια της ζωής του δεν υπάρχουν πολλά βιογραφικά στοιχεία, καθώς ζούσε την απλή, συνηθισμένη ζωή ενός χωρικού, η οποία σε καμία περίπτωση δεν προμήνυε αυτά που θα επακολουθούσαν.

Από τις σωζόμενες επιστολές του, φαίνεται ότι ήξερε πολύ λίγα γράμματα, ίσως να είχε φοιτήσει στις πρώτες τάξεις δημοτικού σχολείου ή να είχε διδαχτεί από κάποιον μοναχό ή ιερέα, λόγω της ανάγκης ανάγνωσης των εκκλησιαστικών βιβλίων. Η κλίση και η αγάπη του για την Ορθόδοξη λατρεία ήταν έκδηλη από την μικρή του ηλικία. Άναβε τα καντήλια σε εγκαταλειμμένες Εκκλησίες, μελετούσε με αφοσίωση τα συναξάρια και γενικώς βίωνε με απλότητα τον πατροπαράδοτο Ορθόδοξο τρόπο ζωής της Εκκλησίας.

Μετερχόταν το επάγγελμα του κρεοπώλη και εμπορευόταν κρέατα στα γύρω χωριά του δήμου Κλειτορίας, μαζί με τα αδέλφια του. Είχε τρεις αδελφούς και μία αδελφή. Από το επάγγελμά του προσποριζόταν αρκετά, ώστε να έχει μία ευπρεπή, για τα δύσκολα δεδομένα της εποχής, ζωή.²⁸

Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες για συμμετοχή του στον αγώνα της επαναστάσεως του 1821, επειδή η περιοχή του ήταν στην καρδιά των γεγονότων, θεωρείται ως δεδομένο ότι ζυμώθηκε με τα μεγάλα εθνικά ιδεώδη για ελευθερία και ανεξαρτησία.

Σε ώριμη, πλέον, ηλικία αρρώστησε βαριά, πιθανώς από τυφοειδή πυρετό και έμεινε αναίσθητος επί τρεις ημέρες. Αρχικά τον αφήσανε στην οικία του²⁹ και μετά τον μετέφεραν στον διπλανό ναό του Αγίου Αθανασίου, όπου τον τοποθέτησαν αναίσθητο πίσω από την αγία τράπεζα, πιστεύοντας ότι δεν είχε άλλη ελπίδα σωτηρίας. Η ανάρρωσή του ήταν ραγδαία και ξαφνική. Το θαύμα αυτό τον συγκλόνισε, με αποτέλεσμα, εξίσου αιφνιδιαστικά, να παραδώσει την περιουσία του στα αδέλφια του και να εγκαταλείψει τα εγκόσμια.

Λέγεται ότι είχε κάποια αποκάλυψη Θεού, η οποία τον οδήγησε αρχικά στο να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στην μετάνοια, δηλαδή να γίνει μοναχός και αργότερα ιεραπόστολος,³⁰ συγκεκριμένα φέρεται ότι είχε εμπειρία ακτίστου φωτός (ουράνιο-θεϊκό σημείο που κατά την πατερική παράδοση αλλοιώνει την καρδιά του ανθρώπου) κατά την οποία, ευρισκόμενος εντός της οικίας του, είχε ακούσει μια φωνή να τον προστάζει να αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στον Χριστό ως κήρυκας μοναχός.³¹

2.2 Τα πρώτα χρόνια του ως μοναχού

Έγινε μοναχός σε αρκετά μεγάλη ηλικία και ονομάστηκε Χριστοφόρος. Εκάρη στην ιστορική Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου,³² όπου μόνασε για μικρό χρονικό διάστημα. Αμέσως μετά άρχισε να ζει αμέριμνα, περιφερόμενος στα χωριά της επαρχίας Καλαβρύτων. Επίσης, αργότερα ασκήτεψε για λίγο χρονικό διάστημα στο μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου, μετόχι της Αγίας Λαύρας, και σε μία σπηλιά κοντά στο χωριό του. Μάλιστα λέγεται ότι ένας φθονερός συγχωριανός του πλήρωσε έναν διανοητικά καθυστερημένο ώστε να κάψει το κελί του εντός του σπηλαίου που ασκήτευε, την ώρα που θα έλειπε για να μαζέψει χόρτα. Όταν επέστρεψε είδε αυτό που επιχειρούσε να κάνει και παραταύτα του μίλησε με πραότητα και δεν τον επέπληξε. Αργότερα, όμως, ο ηθικός αυτουργός της πράξεως έχασε το φως του.³³

Λόγω του ασκητικού τρόπου ζωής του, του περίσσευαν οι ελεημοσύνες που συγκέντρωνε σε είδη και χρήματα, για αυτό τα έδιδε στους πτωχούς, στις χήρες και στα ορφανά, παρακαλώντας τους να μην διαδίδουν τις χειρονομίες του.

Πιθανώς, περί τα 1830,³⁴ εγκατέλειψε τον πλάνητα βίο και εγκαταστάθηκε σε ένα κτήμα του, στο υπερκείμενο του χωριού του όρος Γκαμήλα, όπου έχτισε μία καλύβα και ξεκίνησε να ανεγείρει μικρό μονύδριο (σκήτη) - ασκητήριο, προς τιμή της κοιμήσεως της Θεοτόκου, που ευλαβείτο ιδιαίτερα, καθώς είχε μία μικρή θαυματουργική εικόνα της κοιμήσεως. Το ίδιο έτος και προκειμένου να ολοκληρώσει το οικοδόμημα του ασκηταριού του, άρχισε να περιοδεύει και να κηρύττει, περιστασιακά, στα χωριά της Αχαΐας και κατόπιν της Αρκαδίας.

Παράλληλα, την ίδια περίοδο των πρώτων του χρόνων ως μοναχού, είχε την δυνατότητα να επιδοθεί περισσότερο συστηματικά στην πατροπαράδοτη ασκητική, με νηστείες (εκτός του ότι ήταν πάντοτε εξαιρετικά λιτοδίαιτος, ουδέποτε κρεοφαγούσε),³⁵ αγρυπνίες, γονυκλισίες, προσευχές, συχνότερη μετοχή στα μυστήρια της Εκκλησίας, στην μελέτη των λειτουργικών βιβλίων, τυχόν πατερικών κειμένων και της Αγίας Γραφής.³⁶ Έτσι, λοιπόν, ο όσιος μοναχός Χριστοφόρος, τόσο από την ποιότητα όσο και από τους καρπούς των λόγων και των έργων του, όπως θα δούμε και παρακάτω, διαφαίνεται ότι αύξησε, με τον πατροπαράδοτο Ορθόδοξο τρόπο ζωής, τα τάλαντά του και αξιώθηκε ιδιαίτερων χαρισμάτων, με αποτέλεσμα να γίνει στήριγμα, οδηγός και διδάσκαλος πολλών κατατρεγμένων Χριστιανών.

Σημειώσεις

25. Ο Άρμπουνας είναι ένα μικρό παραδοσιακό χωριό της Επαρχίας Καλαβρύτων, του Νομού Αχαΐας. Βρίσκεται στα Ν.Α. του νομού και είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στις πλαγιές του βουνού Γκαμήλα και του υψώματος Ράχη, που είναι τμήματα των Αροανίων Ορέων ή αλλιώς Χελμού. Σήμερα το χωριό έχει εγκαταλειφθεί, αλλά διατηρούνται ορισμένες πέτρινες οικίες και έχει κηρυχτεί παραδοσιακός οικισμός.

26. ΠΕΤΤΑ Ν. Ν. αρχιμ., Χριστοφόρος Παπουλάκος, ο σύγχρονος απόστολος της Πίστεως και του Γένους, εκδ. Ορθοδόξου Κυψέλης, Θεσσαλονίκη 2009, σ. 3.

27. ΓΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Τ., Παπουλακος (Χριστοφόρος ο Μοναχός), εν Θ.Η.Ε., τομ. 10, Αθηναι 1966, σ. 14.

28. ΜΠΑΣΤΙΑ Κ., Ο Παπουλάκος, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2005, σ.17

29. Η οικία του σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται νότια της κεντρικής εκκλησίας του Άρμπουνα, του Αγίου Αθανασίου. Έχει αναπαλαιωθεί με ενέργειες του προέδρου του ινστιτούτου «Χριστοφόρος Παπουλάκος» αρχιμ. ΠΕΤΤΑ Ν. Ν. καθόσον είχε εγκαταλειφθεί και ερειπωθεί ευρισκόμενη σε αθλία κατάσταση.

30. Είναι ανάξιες σχολιασμού οι ερμηνείες που δίνονται στην ιστοριογραφία του ΑΝΝΙΝΟΥ Μπ., Ιστορικά Σημειώματα, Αθήναι 1925, σ. 383, και δη ότι επειδή έσφαζε χοίρους, με το επάγγελμά του, ζώα τα οποία είναι ακάθαρτα και δαιμονόπληκτα κατά τα δύο γνωστά περιστατικά στα Ευαγγέλια, πιθανώς να δαιμονίστηκε ή, εξαιτίας της ασθένειάς του, έπαθε κάποια μυστήρια εγκεφαλική βλάβη και από πράος-φιλήσυχος άνθρωπος μετατράπηκε σε αντιδραστικό αγύρτη. Οι απόψεις του ανωτέρω ιστοριογράφου είναι ενδεικτικές των προσωπικών του πεποιθήσεων, που είναι επηρεασμένες προφανώς από τις προκαταλήψεις της εποχής του και ενδεχομένως από την μονόπλευρη πληροφόρηση που επέλεξε να έχει από τις δυσμενείς αναφορές των κρατικών λειτουργών.

31. ΠΕΤΤΑ Ν. Ν. αρχιμ., Χριστοφόρος Παπουλάκος, ο σύγχρονος απόστολος της Πίστεως και του Γένους, εκδ. Ορθοδόξου Κυψέλης, Θεσσαλονίκη 2009, σ. 4

32. ΚΟΝΙΔΑΡΗ Ι. Γερ., Εκκλησιαστική Ιστορία τής Εκκλησίας τής Ελλάδος, τομ. Β', Αθήναι 1970.

33. ΠΕΤΤΑ Ν. Ν. αρχιμ., Ο Οσιώτατος Μοναχός Χριστοφόρος ο Παπουλάκος στη Θήρα (1854) και στην Άνδρο (1854-1861), Αθήνα 2009, σ. 23.

34. Υπάρχει κτητορική επιγραφή, έξω από το καθολικό του Μονυδρίου-Σκήτης του, που γράφει: «ΕΓΕΝΕΤΟ ΥΠΟ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΠΑΠ/ΛΑΚΟΥ 1830» [ΠΕΤΤΑ Ν. Ν. αρχιμ., Ο "Παπουλάκος". Ο Οσιότατος μοναχός, διδάσκαλος και ομολογητής της πίστεως Χριστόφορος Παναγιωτόπουλος, ο και επονομαζόμενος Παπουλάκος (1780/90 - 1861), Άρμπουνα-Κλειτορίας 2008].

35. ΑΝΝΙΝΟΥ Μπ., Ιστορικά Σημειώματα, Αθήναι 1925, σ. 477.

36. ΝΑΣΙΟΠΟΥΛΟΥ Α. Α., Ο Αληθινός Παπουλάκος, Αθήνα 1984, σ. 19.