Αγαπητοί ακροατές χαίρετε!

Στη σημερινή εκπομπή, θα αρχίσουμε την μελέτη του σημαντικού ζητήματος περί των αγίων εικόνων, μέσα από τα κείμενα του πατέρα της Εκκλησίας Ιωάννη του Δαμασκηνού.

 

1. Σύνδεση με τα προηγούμενα

Ήδη (όπως σε προηγούμενες εκπομπές αναφέραμε εισαγωγικά), οι λόγοι αυτοί, (οι «Τρεις Λόγοι που συνέγραψε ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός προς τους Διαβάλλοντας τας Αγίας Εικόνας»), εγράφησαν αμέσως μετά από τις εικονομαχικές έριδες, δηλαδή περί το 726, όταν ο αυτοκράτορας Λέων ο Γ΄ πυροδότησε την εικονομαχική έριδα με τα μεταρρυθμιστικά του σχέδια, που βεβαίως έθιξαν και την προσκύνηση των αγίων εικόνων.

Είδαμε λοιπόν στις προηγούμενες εισαγωγικές εκπομπές, ότι η προσκύνηση των εικόνων δεν έχει καθόλου να κάνει με ειδωλολατρεία. Δεν έχει καμία απολύτως σχέση με ειδωλολατρεία, γεγονός για το οποίο κατηγορούν πολλοί την Ορθόδοξη πίστη, ιδιαίτερα όσοι εσφαλμένα έχουν πληροφορηθεί την Ορθόδοξη δογματική διδασκαλία, κυρίως μέσα από άλλες χριστιανικές ομολογίες του Δυτικού Κόσμου.

Συγκεκριμένα είπαμε στις προηγούμενες εκπομπές, ότι στην Ορθόδοξη Θεολογία υπάρχουν δύο οντότητες: ο Άκτιστος Θεός από τη μια, και η κτίση από την άλλη.

Ο,τιδήποτε ανήκει στη σφαίρα του κτιστού, μπορεί να μετέχει των Ακτίστων του Θεού ενεργειών, όμως αυτό δεν αλλοιώνει τη φύση του. Η φύση του παραμένει κτιστή. Και εφ’ όσον υπάρχει αυτό το αγεφύρωτο χάσμα, μεταξύ Άκτιστης φύσης, (που είναι ο Τριαδικός Θεός), και κτιστών φύσεων, (που είμαστε όλοι εμείς), δεν είναι δυνατόν σε κτιστά να αποδοθεί λατρεία. Και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, η προσκύνηση των αγίων εικόνων, δεν συνιστά με κανένα τρόπο ειδωλολατρεία. Η κτίση δεν μπορεί να έχει σχέση με την Άκτιστη φύση, με την Άκτιστη Ουσία του Θεού, και επομένως δεν μπορεί να λατρευτεί ως τέτοια.

 

2. Η ταπεινή εισαγωγή του αγίου παρά το κύρος του

Ας δούμε όμως, (όπως αναφέραμε), αναλυτικά τον Α΄ Λόγο του αγ. Ιωάννη του Δαμασκηνού, τον απολογητικό αυτό λόγο, προς όσους διαβάλουν τις άγιες εικόνες. Και αρχίζει ο πατέρας αυτός της Εκκλησίας μας του 8^ου αιώνα, με τα εξής:

«Χρέος μας ήταν, (συναισθανόμενοι πάντοτε την αναξιότητά μας), να σωπαίνουμε και να εξομολογούμαστε τις αμαρτίες μας στον Θεό».

Παρατηρούμε αγαπητοί ακροαταί, με πόσο ταπεινό πνεύμα και φρόνημα ξεκινά αυτό τον λόγο ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Ο οποίος,(ας σημειώσουμε), ήταν από τους λογιότερους ανθρώπους της εποχής του. Η οικογένειά του, ήταν οικογένεια ευγενών, (ο ίδιος κατήγετο από τη Δαμασκό), και ο πάπος του αλλά και ο πατέρας του, κατείχαν πολύ σημαντικές, (αξιολογώτατες θέσεις) κοντά στον Χαλίφη της Δαμασκού, τον Αμπ Ντελ Μαλέκ (Αβιμέλεχ). Ιδιαίτερα ο πατέρας του Σέργιος, κατείχε τη θέση του «Λογοθέτου του Χαλιφάτου», ή όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία, «ήταν πραγμάτων Επίτροπος». Θα λέγαμε σήμερα «υπουργός». Και έτσι, ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, έλαβε πλούσια μόρφωση, σε πολύ βασικούς τομείς, όπως είναι η Αριθμητική, η Γεωμετρία, η Μουσική, η Αστρονομία, η Ρητορική, η Ηθική του Πλάτωνος και του Αριστοτέλη, και πάνω σε όλους γενικά τους τομείς των τότε γνωστικών αντικειμένων.

Παράλληλα, το έργο που άφησε είναι πλούσιο και διακρίνεται σε δογματικά έργα, σε αντιρρητικά, σε ερμηνευτικά, σε υμνογραφικά, (έχει αφήσει στην Εκκλησία μας πάρα πολλούς ύμνους ωραιότατους και με πολύ μεγάλο δογματικό βάθος), έγραψε ομιλίες, και άλλα.

Έτσι λοιπόν, παρ’ όλο που η μόρφωση και η παιδεία του ήταν σημαντικότατες για την εποχή εκείνη, εν τούτοις με ταπεινό πνεύμα ξεκινά τον λόγο του (όπως διαβάσαμε προηγούμενα). Λέγοντας δηλαδή, ότι:

«ήταν χρέος μας, συναισθανόμενοι την αναξιότητά μας, να σωπαίνουμε και να εξομολογούμαστε τις αμαρτίες μας στον Θεό. Αλλά επειδή τα πάντα είναι καλά στον καιρό τους, και επειδή βλέπω την Εκκλησία που ο Θεός την έχτισε πάνω στο θεμέλιο των Αποστόλων και Προφητών, με ακρογωνιαίο λίθο τον Χριστό, τον Υιό Του, να βάλλεται με τη βίαιη φορά των πονηρών πνευμάτων σαν σε άγρια φουρτούνα με ατέλειωτα κύματα, να ανακατώνεται και να ταράζεται, και ο υφασμένος με θεία Χάρη χιτώνας του Χριστού να κομματιάζεται, αυτόν που θέλουν με αυθάδεια όργανα των ασεβών να τον καταστρέψουν, και το Σώμα Του να διασπάζεται σε διάφορες δοξασίες, (αυτό που είναι ο Λαός του Θεού και η θεοπαράδοτη διδασκαλία της Εκκλησίας), έτσι νόμισα πως δεν είναι σωστό να σωπήσω και να δέσω τη γλώσσα, διακρίνοντας την αυστηρή κρίση που λέγει: «αν υποχωρήσεις δεν θα έχεις την επιδοκιμασία μου» («Εάν υποστείλη, ουκ ευδοκεί εν σοι η ψυχή μου»). Και «αν δεις να ζυγώνει μαχαίρι και δεν ειδοποιήσεις τον αδελφό σου, θα γυρέψω το αίμα από εσένα» («Εάν είδης την ρομφαία ερχομένην και μη αναγγείλεις τω αδελφώ σου, εκ σού εκζητήσω το αίμα αυτού»).

Ας παρατηρήσουμε αγαπητοί ακροαταί, πόσο πλούσιος είναι ο λόγος του Ιωάννου του Δαμασκηνού, σε παραθέσεις από την Αγία Γραφή, και συγκεκριμένα από την Παλαιά Διαθήκη. Έτσι είναι όλος ο λόγος του, και γι’ αυτό είναι πολύ σπουδαίος στο θέμα που εξετάζουμε.

 

3. Γιατί ο άγιος αποφάσισε να γράψει τον Λόγο αυτό

Ας συνεχίσουμε όμως. Λέγει ο πατέρας αυτός της Εκκλησίας μας:

«Καθώς λοιπόν με τάραζε αφόρητος φόβος, αποφάσισα να μιλήσω, χωρίς να βάλω μπροστά στην αλήθεια το μεγαλείο βασιλιάδων. Μιλούσα, (άκουσα τον θεοπάτορα Δαβίδ να λέγει), ενώπιον βασιλιάδων και δεν ντρεπόμουνα. («Ελάλουν γαρ, εναντίον βασιλέων και ουκ ισχυνόμην»). Και έτσι, όλα αυτά με κέντριζαν για να μιλήσω».

Και το σχόλιο αυτό το αναφέρει εδώ ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, διότι πραγματικά χρειάσθηκε να μιλήσει ενώπιον βασιλέων. Είπαμε προηγουμένως, ότι ο Λέων ο Γ΄ ήταν εκείνος που πυροδότησε την εικονομαχική έριδα. Και κοντά σ’ αυτόν και πολλοί άλλοι αξιωματούχοι του Βυζαντίου. Έτσι λοιπόν χρειάσθηκε ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός να αντιταχθεί στις σκέψεις, στους λόγους και τις αποφάσεις των βασιλέων, και να αντιτάξει στους λόγους τους τα επιχειρήματα που αναφέρει στους Λόγους αυτούς υπέρ των αγίων εικόνων.

Λέγει λοιπόν στη συνέχεια:

«Είναι φοβερό πράγμα ο λόγος του Βασιλιά που καταδυναστεύει τους υπηκόους του. Και είναι λίγοι εκείνοι που από τα παλιά δεν νοιάστηκαν για τα βασιλικά διατάγματα, και λίγοι που ξέρουν ότι ο επί γης βασιλιάς εξαρτάται από τον Θεό, και πόση εξουσία έχουν οι νόμοι των βασιλιάδων».

Πριν ξεκινήσει λοιπόν τον λόγο, από την αρχή, βάλλει εναντίον των βασιλικών διαταγμάτων. Και τοποθετείται απέναντι των διαταγμάτων αυτών, και τα στηλιτεύει ως αντιχριστιανικά. Αμέσως μετά, δικαιολογεί την προέλευση των δικών του συλλογισμών, και των δικών του επιχειρημάτων. Λέγει:

«Πριν απ’ όλα λοιπόν, εστερέωσα την συλλογιστική, πάνω στην κληρονομιά της Εκκλησιαστικής θεσμοθεσίας, η οποία από τη φύση της εξασφαλίζει τη σωτηρία. Και άνοιξα την βαλβίδα του λόγου, και έχοντας αυτήν σαν άλογο άριστα χαλιναγωγημένο, ξεκίνησα ορμητικά από την αφετηρία. Αλήθεια, πίστεψα ότι είναι πράγμα φοβερό με το παραπάνω η Εκκλησία, που αστράφτει με τόσες χάρες, και στολίζεται με τις θεοπαράδοτες διδασκαλίες των ευσεβέστατων πατέρων, να επιστρέφει σε φτωχά πράγματα, γιατί φοβάται ανύπαρκτα δεινά, και σαν να μην ξέρει τον αληθινό Θεό, να σέρνεται στον κατήφορο της ειδωλολατρείας, και να χάνει την τελειότητα για ασήμαντες αφορμές. Όπως συμβαίνει με μια μικρή κηλίδα σ’ ένα ωραιότατο πρόσωπο, που καταστρέφει το παν με την αδιόρατη παραχάραξη της ομορφιάς. Γιατί το μικρό, δεν είναι μικρό, όταν προξενεί μεγάλες ζημιές. Όπως δεν είναι μικρό πράγμα, να ανατρέπεται και να νοθεύεται η θεοπαράδοτη διδασκαλία της Εκκλησίας, αυτό που καταδίκασαν οι προηγούμενοί μας οδηγοί και πατέρες, και χρέος μας είναι να δούμε καλά την πολιτεία τους και να μιμηθούμε την πίστη τους».

Αυτός λοιπόν είναι ο λόγος, αυτές είναι οι αιτίες και οι αφορμές που οδήγησαν τον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό, να συγγράψει αυτό τον Λόγο. Και πάλι υπενθυμίζουμε ότι ο Λόγος αυτός είναι μεστός, πλούσιος από παραπομπές, είτε άμεσες, είτε έμμεσες, στην Αγία Γραφή. Οι περισσότερες φράσεις που αναφέρονται, θυμίζουν, ή είναι αυτούσιες με φράσεις των Ευαγγελίων, των Προφητών των Ψαλμών, και εν γένει όλων των κειμένων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης.

 

4. Ομολογία του αγίου κατά της Ειδωλολατρείας

Αρχίζει λοιπόν τον περί των αγίων εικόνων Λόγο του, ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ξεκινώντας με μια θερμή δέηση και ικεσία προς τον Θεό:

«Εκλιπαρώ τοίνυν πρώτον μεν τον Παντοκράτορα Κύριον» (Πρώτα λοιπόν, παρακαλώ θερμά τον Παντοκράτορα Κύριο, μπροστά στον οποίον τα πάντα είναι «γυμνά και τετραχιλισμένα» κατά την προς Εβραίους επιστολή) Προς τον οποίο απευθύνεται ο λόγος μου, σ’ Αυτόν που ξέρει σε τούτη την περίπτωση την καθαρότητα της ταπεινής μου γνώμης και την ειλικρίνεια του σκοπού μου, να μου δώσει λόγο, καθώς θα ανοίξω το στόμα μου, και να πάρω στα δικά μου χέρια τα χαλινάρια του νου και να τον συγκεντρώσω στον εαυτό μου, και να τραβήξω το δρόμο ίσια, κατ’ ευθείαν και μπροστά, χωρίς να ξεστρατίζω σε οτιδήποτε φαίνεται καλό, ή σε οτιδήποτε είναι ολοφάνερα εσφαλμένο, και ύστερα απ’ αυτά να δεχθεί το λόγο μου με ευμένεια όλος ο λαός του Θεού, το «άγιο έθνος», το «Βασίλειο Ιεράτευμα», μαζί με τον καλό Ποιμένα του λογικού ποιμνίου Του, που στηρίζει στον Εαυτό Του την Ιεραρχία του, χωρίς κατ’ ελάχιστο να προσέχουν την αξία, ή να γυρεύουν φροντισμένους λόγους. Γιατί εγώ ο φτωχός, δεν είμαι και πολύ μάστορας σε αυτά, αλλά να ζητάνε τη δύναμη των νοημάτων. «Η βασιλεία των ουρανών, δεν έρχεται με λόγια, αλλά με δύναμη». («ου γαρ εν λόγω η Βασιλεία των Ουρανών, αλλ’ εν δυνάμει» -Α΄ Κορινθίους 4/δ: 20).

Σκοπός μου βέβαια, (λέει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός), δεν είναι να νικήσω, αλλά στην αλήθεια που πολεμιέται να απλώσω χέρι, μια και η καλή διάθεση απλώνει χέρι να δώσει βοήθεια. Επικαλούμενος λοιπόν, αρωγό την Ενυπόστατη Αλήθεια, (δηλαδή τον Υιό και Λόγο του Θεού), από εδώ θα αρχίσω τον λόγο μου».

Και μπαίνει στη συνέχεια στο θέμα, λέγοντας τα εξής:

«Γνωρίζω Εκείνον που μίλησε αληθινά. «Κύριος ο Θεός σου, είναι Ένας Κύριος» («Κύριος ο Θεός σου, Κύριος Είς εστί» -Δευτερονόμιο 6/στ: 4).

Και «Τον Κύριο τον Θεό σου θα προσκυνάς, και μόνον Αυτόν θα λατρεύεις» («Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις και Αυτώ μόνον λατρεύσεις» -Δευτερονόμιο 6/στ: 13)

Και «Δεν υπάρχουν για σένα άλλοι θεοί» («Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι» -Δευτερονόμιο 5/ε: 7).

Και: «Δεν θα κατασκευάσεις κανένα γλυπτό ομοίωμα, όσα υπάρχουν πάνω στον ουρανό, και κάτω στη γη». («Ου ποιήσεις γλυπτόν παν ομοίωμα, όσα εν τω ουρανώ άνω, και όσα εν τη γη κάτω» -Δευτερονόμιο 5/ε: 8).

Και: «Να ντροπιασθούν όλοι που προσκυνούν τα είδωλα». («Αισχυνθήτωσαν πάντες οι προσκυνούντες τοις γλυπτοίς» -Ψαλμός 96 (κατά τους Ο΄), 97 (κατά το Μασοριτικό), εδάφιο 7).

Και: «θεοί που δεν δημιούργησαν τον ουρανό και την γη, να χαθούν» («θεοί, οί τον ουρανόν και την γην ουκ εποίησαν, απωλέσθωσαν» -Ιερεμίας 10/ι: 11).

Και συνεχίζει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός, λέγοντας:

«Και όσα παρόμοια από τα παλιά χρόνια, που «ο Θεός μίλησε στους προπάτορες και στους προφήτες, και σε τούτες τις ημέρες σ’ εμάς, με τον Μονογενή του Υιό, μέσω του Οποίου δημιούργησε και τους αιώνας». (Αυτό το χωρίο που μόλις ανέφερε για να συμπληρώσει το λόγο του, είναι παρμένο από την προς Εβραίους 1/α: 1,2). Και συνεχίζει:

Γνωρίζω εκείνον που είπε: «Τούτη είναι η αιώνια ζωή, να γνωρίζουν εσένα, τον μόνο αληθινό Θεό, και τον Ιησού Χριστό που έστειλες». («Αύτη εστίν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκωσί σε τον Μόνον Αληθινόν Θεόν, και ον απέστειλας Ιησούν Χριστόν» -Ιωάννης 17/ιζ: 3).

 

5. Ομολογία πίστεως του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού

Και συνεχίζει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, με μια πολύ σημαντική ομολογία, την ομολογία της Πίστεως:

«Πιστεύω σε έναν Θεό, μια αρχή των πάντων, άναρχο άκτιστο, άφθαρτο και αθάνατο, αιώνιο και αϊδιο, ακατάληπτο, ασώματο, αόρατο, απερίγραπτο, ασχημάτιστο, μια υπερούσια ουσία, υπέρθεη Θεότητα, σε τρεις υποστάσεις: σε Πατέρα, και σε Υιό, και σε Άγιο Πνεύμα.

Έναν Θεό προσκυνώ. Μια Θεότητα, αλλά και Τριάδα υποστάσεων λατρεύω: Θεό Πατέρα, και Θεό Υιό σαρκωμένο, και Θεό Άγιο Πνεύμα. Έναν Θεό. Δεν προσκυνώ «την κτίση παρά τον Κτίσαντα», αλλά προσκυνώ τον Κτίστη, που κτίσθηκε κατά την ανθρώπινη φύση, και κατέβηκε στην κτίση χωρίς να μειωθεί και να αλλοιωθεί, για να δοξάσει τη δική μου φύση και να με κάνει «κοινωνό της Θείας Φύσεως» (Β΄ Πέτρου 1/α: 4).

Προσκυνώ, μαζί με τον βασιλιά και Θεό, το βασιλικό ένδυμα του σώματος, όχι σαν ένδυμα, μήτε σαν 4^ο πρόσωπο, (μακριά από μια τέτοια βλασφημία), αλλά ως ομόθεο πρόσλημμα, όπως αυτό το ίδιο που το έχρισε, καθώς καθιερώθηκε και έγινε ομόθεο αμετάβλητα. Δεν έγινε βέβαια θεότητα η φύση της σάρκας, αλλά όπως ακριβώς ο Λόγος έγινε άτρεπτα σάρκα, και παρέμεινε ό,τι ήταν πριν, έτσι και η σάρκα έγινε Λόγος χωρίς να χάσει αυτό που είναι, ταυτιζόμενη βέβαια με τον Λόγο κατά την υπόσταση. Γι’ αυτό, με πεποίθηση εικονίζω τον αόρατο Θεό, όχι ως αόρατο, αλλά ως ορατό, καθώς έγινε για μας προσλαμβάνοντας ανθρώπινη φύση. Δεν εικονίζω την αόρατη θεότητα, αλλά εικονίζω του Θεού τη σάρκα που είναι ορατή. Γιατί αν είναι αδύνατο να εικονίσεις την ψυχή, πόσο μάλλον τον Θεό, που χάρισε και στην ψυχή την άυλη ιδιότητα;

Αφού λοιπόν στην αρχή ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός μας εξήγησε την αιτία, την αφορμή, που οδηγήθηκε στο να λύσει τη σιωπή του, και να προβεί στη συγγραφή αυτού του λόγου, ως απολογία εναντίον εκείνων που διαβάλλουν τις άγιες εικόνες, και αφού μίλησε για το ότι μια τέτοια ενέργεια πιθανόν να έχει (και βεβαίως έχει) σαν αποδέκτη κάθε έναν ο οποίος αντιτάσσεται στις θεοπαράδοτες αρχές και δόγματα της πίστεώς μας στην Εκκλησία, έστω και αν αυτός είναι ο ίδιος ο βασιλιάς και αυτοκράτορας, και αφού ξεκίνησε με μια θερμή δέηση και ικεσία προς τον Θεό, να του δώσει λόγο, ώστε να μη παρεκκλίνει από τις αλήθειες της πίστεως, στη συνέχεια κάνει μια σοβαρότατη τοποθέτηση, μια ομολογία πίστεως. Και η ομολογία αυτή, συγκεφαλαιώνεται στο ότι η πίστη μας είναι σε έναν Θεό, ο Οποίος είναι άναρχος και άκτιστος και αρχή των πάντων. Αθάνατος, άφθαρτος, αιώνιος και αϊδιος. Ακατάληπτος, ασώματος και απερίγραπτος. Υπερούσιος, υπέρλογος και υπέρθεος, που είναι ένας κατά την φύση, τρεις όμως κατά την υπόσταση, ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, ομοούσιοι, ομόθρονοι, ομόδοξοι και ομότιμοι, στη συνέχεια λέγει ότι «δεν προσκυνώ την κτίση παρά τον Κτίσαντα», (δηλαδή την κτίση στη θέση του Κτίστη), αλλά προσκυνώ τον Κτίστη που κτίσθηκε κατά την ανθρώπινη φύση, και κατέβηκε στη φύση χωρίς να μειωθεί και να αλλοιωθεί, αλλά για να δοξάσει τη δική μου φύση και να με κάνει «κοινωνό Θείας φύσεως».

Και μαζί με τον βασιλιά και Θεό, προσκυνώ και το βασιλικό ένδυμα του σώματος, όχι σαν ένδυμα, μήτε σαν 4^ο πρόσωπο, αλλά σαν «ομόθεου πρόσλημμα». Και δεν έγινε βέβαια θεότητα η φύση της σάρκας, αλλά όπως ακριβώς ο Λόγος έγινε άτρεπτα σάρκα, και παρέμεινε ό,τι ήταν πριν, έτσι και η σάρκα έγινε Λόγος χωρίς να χάσει αυτό που είναι, ταυτιζόμενη βέβαια με τον Λόγο κατά την υπόσταση. Και αυτός είναι και ο λόγος, που εικονίζεται ο αόρατος Θεός. Όχι πλέον σαν αόρατος, αλλά σαν ορατός, καθώς έγινε για εμάς, προσλαμβάνοντας την ανθρώπινη φύση. Και δεν εικονίζεται η αόρατη θεότητα, (γιατί πώς είναι δυνατόν να εικονίσει κανείς το αόρατο), αλλά εικονίζεται η σάρκα του Θεού, η οποία είναι ορατή.

 

6. Ο συγκεκριμένος σκοπός της απαγόρευσης ομοιωμάτων στον Νόμο

Μετά λοιπόν από αυτή την σαφέστατη ομολογία, δήλωση – τοποθέτηση, έρχεται στη συνέχεια να δει τον αντίλογο. Παίρνει τη θέση εκείνων οι οποίοι διαφωνούν, και αναφέρει τις αντιρρήσεις τους.

«Αλλά λένε: Ο Θεός έδωσε εντολές με τον Μωυσή τον νομοθέτη: «Κύριον τον Θεόν σου θα προσκυνάς, και αυτόν μόνον θα λατρεύεις». («Κύριον τον Θεόν σου προσκυνήσεις, και αυτόν μόνον λατρεύσεις». -Δευτερονόμιο 6/στ: 13). Και «Δεν θα κατασκευάσης κανένα ομοίωμα, όσων υπάρχουν στον ουρανό και στη γη». («Ου ποιήσεις παν ομοίωμα, όσα εν τω ουρανώ, και όσα εν τη γη» -Δευτερονόμιο 5/ε: 8).

Αδελφοί, (λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός), πράγματι, πλανώνται όσοι δεν ξέρουν τις Γραφές, και όσοι δεν ξέρουν ότι «το γράμμα νεκρώνει, ενώ το Πνεύμα ζωοποιεί» (κατά το Β΄ Κορινθίους 3/γ: 6). Και εκείνοι που δεν ερευνούν το πνεύμα που κρύβεται κάτω από το γράμμα. Αξίζει σ’ αυτούς να πω: Αυτός που δίδαξε τούτο, να σας διδάξει και το επόμενο. Μάθε λοιπόν πώς ο νομοθέτης ερμηνεύει όλα αυτά στο Δευτερονόμιο, λέγοντας: «Και μίλησε ο Κύριος σ’ εσάς, μέσα από φωτιά. Ακούσατε φωνή και λόγια, και δεν είδατε ομοίωμα, παρά μόνο φωνή υπήρχε». Και παρακάτω: «Και φυλάξετε καλά τις ψυχές σας, μια και δεν είδατε ομοίωμα την ημέρα που μίλησε ο Κύριος σ’ εσάς στο όρος Χωρήβ μέσα από φωτιά, να μη παρανομήσετε, και να μη φτιάξετε για σας κανένα γλυπτό ομοίωμα, καμία εικόνα, κανένα ομοίωμα αρσενικού ή θηλυκού, κανένα ομοίωμα κανενός ζώου, απ’ όσα υπάρχουν στη γη. Κανένα ομοίωμα αρπακτικού, πτερωτού». Και ύστερα από μερικά πάλι, λέγει τα εξής: «Πρόσεξε μήπως κοιτάζοντας στον ουρανό, και βλέποντας τον ήλιο και το φεγγάρι και τα αστέρια, και όλο τον κόσμο του ουρανού, μη παρασυρθείς και τα προσκυνήσεις όλα αυτά και τα λατρέψεις». (Δευτερονόμιο 4/δ: 12-19).

Βλέπεις, (συνεχίζει ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός), πως ένας είναι ο σκοπός: Να μη λατρεύσουν την κτίση στη θέση του Κτίστη. Μήτε να προσφέρουν την προσκύνηση της λατρείας σε κανέναν άλλον, παρά μόνο στον Δημιουργό. Γι’ αυτό, σε κάθε περίπτωση, συνδυάζει τη λατρεία με την προσκύνηση.

Πάλι λοιπόν μας λέγει: «Δεν υπάρχουν για σένα άλλοι θεοί, εκτός από μένα. Δεν θα φτιάξεις για τον εαυτό σου κανένα γλυπτό, ούτε κανένα ομοίωμα. Δεν θα τα προσκυνάς αυτά, μήτε θα τα λατρεύεις. Γιατί εγώ είμαι ο Κύριος ο Θεός σας» («Ουκ έσονταί σοι θεοί έτεροι πλην εμού. Ου ποιήσεις σεαυτόν γλυπτόν, ουδέ παν ομοίωμα. Ου προσκυνήσεις αυτοίς, ουδέ μη λατρεύσης αυτοίς, ότι εγώ ειμί Κύριος ο Θεός υμών». -Δευτερονόμιο 5/ε: 7-9).

Και πάλι: «Να καταστρέψετε τους βωμούς τους, και να κάνετε σκόνη τις στήλες τους, και να ερημώσετε τα δάση τους, και τα αγάλματα των θεών τους να τα κάψετε. Δεν θα προσκυνήσετε κανένα άλλον θεό». Και ύστερα από λίγα: «Και δεν θα φτιάξεις για τον εαυτό σου θεούς χυτούς». («Τους βωμούς αυτών καθελείτε, και τας στήλας αυτών συντρίψετε, και τα άλση αυτών εκκόψετε. Και τα γλυπτά των θεών αυτών, κατακάψετε πυρί. Ου γαρ μη προσκυνήσητε θεώ ετέρω. Και θεούς χωνευτούς ου ποιήσεις σεαυτώ». –Έξοδος 34/λδ: 13-17).

Και συνεχίζει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, να μας δώσει σαφέστερα την ερμηνεία όλων αυτών των εδαφίων:

«Βλέπεις, πως εξ αιτίας της ειδωλολατρείας απαγορεύει την εικονογραφία. Και ότι είναι αδύνατο να εικονίζεται ο άποσος, και απερίγραπτος, και αόρατος Θεός. «Ούτε την όψιν του, (λέγει), ποτέ έχετε δει» (Ιωάννης 5/ε: 37).

Όπως και ο απόστολος Παύλος στάθηκε ανάμεσά τους στον Άρειο Πάγο και είπε: «Αφού λοιπόν είμαστε γενιά του Θεού, δεν πρέπει να φανταζόμαστε ότι η θεότητα είναι όμοια με χρυσάφι, ή με ασήμι, ή με πέτρες, με χαράγματα της τέχνης και της ανθρώπινης φαντασίας». (Πράξεις 17/ιζ: 29).

Όλα λοιπόν αυτά, είχαν νομοθετηθεί για τους Ιουδαίους, που στρέφονταν πολύ εύκολα στην ειδωλολατρεία».

Είδαμε ότι με σαφήνεια ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αναφέρει ότι όσα λέγονται από τον Μωυσή στον Νόμο, είναι για τους Ιουδαίους, και είναι για μια εποχή που ο Θεός δεν είχε σαρκωθεί στο πρόσωπο του Υιού, στο πρόσωπο του Λόγου. Είναι δηλαδή λόγια τα οποία απευθύνονταν σε ορισμένους ανθρώπους, σε συγκεκριμένη εποχή, για συγκεκριμένη αιτία. Και η αιτία ήταν η αποφυγή της ειδωλολατρείας. Μην θεωρήσουν την κτίση σαν τον Κτίσαντα, και τη λατρεύσουν.

Εδώ όμως τελείωσε ο χρόνος της παρούσας εκπομπής και θα συνεχίσουμε στην επόμενη.

Απομαγνητοφώνηση Ν. Μ.