Το πογκρόμ και η θεοκρατική αντίληψη του Ιουλιανού του Παραβάτη

Γιάννης Τ.

Ο Ιουλιανός, μόλις έφτασε στην Κωνσταντινούπολη σύστησε επιτροπή για να γίνουν ανακρίσεις – κατ' ουσίαν για να κάνει εκκαθαρίσεις των συνεργατών του Κωνστάντιου Β’, παρ’ όλο που ο τελευταίος ποτέ δεν στράφηκε προσωπικά εναντίον του πρώτου.

Όπως λέει ο ειδωλολάτρης ιστορικός Αμμιανός, η επιτροπή «εξέτασε τις περιπτώσεις με περισσότερο πάθος από όσο ήταν δίκαιο και σωστό, με την εξαίρεση λίγων περιπτώσεων» (Αμμιανός Μαρκελλίνος, XXII, 3, 2).

«Αρχικά εξόρισαν στη Βρετανία τον Παλλάδιο, πρώην υψηλόβαθμο αυλικό, ο οποίος προσήχθη στην επιτροπή απλώς εξαιτίας της υποψίας ότι είχε κατηγορήσει στον Κωνστάντιο τον Γάλλο [αδερφό του Ιουλιανού] όταν είχε το ίδιο αξίωμα» (XXII, 3, 3).

«Τότε, ο Ταύρος, που ήταν έπαρχος του πραιτωρίου εξορίστηκε στη Βερκέλλη, αν και μπροστά σε δικαστές που θα ήταν ικανοί να διακρίνουν τη δικαιοσύνη από την αδικία θα είχε αθωωθεί» (XXII, 3, 4).

«Με παρόμοια αδικία ο Φλωρέντιος, γιος του Νιγρινιανού, τότε υψηλόβαθμος αξιωματούχος της αυλής, φυλακίστηκε στο δαλματικό νησί του Boae» (XXII, 3, 6).

«Με τον ίδιο τρόπο ο Ευάγριος, κόμης της βασιλικής χορηγίας, ο Σατουρνίνος, πρώην ανακτορικός συνοδός, και ο Κυρίνος, πρώην γραμματέας, εξορίστηκαν όλοι» (XXII, 3, 7).

Ο Ούρσουλος, κόμης των θείων δωρεών, καταδικάστηκε άδικα σε θάνατο, αναφέρει ο Αμμιανός (XXII, 3, 7-8), παρ’ όλο που, όπως λέει ο Αμμιανός, είχε βοηθήσει τον Ιουλιανό όταν ο τελευταίος είχε πρωτοπάει στη Γαλατία και «ο Ιουλιανός σκεπτόμενος ότι θα συγχωρούσε τον εαυτό του από το ασυγχώρητο έγκλημα, διακήρυξε ότι ο Ούρσουλος είχε θανατωθεί εν αγνοία του ιδίου, επικαλούμενος ως λόγο για το χαμό του το θυμό των στρατιωτών». Ο Αμμιανός όμως γράφει πως από τη θανάτωση αυτή «έγινε φανερό ότι ο Ιουλιανός ήταν δειλός ή ότι δεν ήξερε τι ήταν ταιριαστό, όταν έβαζε τον Αρμπίτιο, που ήταν ανάξιος εμπιστοσύνης και υπερβολικά αλαζονικός, επικεφαλή των ανακρίσεων» (Α.Μ., XXII, 9).

Ο Αποδήμιος κάηκε στην πυρά (XXII, 3, 11), όπως και ο Παύλος, ενώ ο Ευσέβιος καταδικάστηκε σε θάνατο (Α.Μ, XXII, 3, 12).

Ο Γαυδέντιος, που είχε σταλεί από τον Κωνστάντιο στην Αφρική, για να επιτηρεί τον Ιουλιανό, και ο Ιουλιανός, πρώην αντικυβερνήτης, προσήχθησαν δεμένοι με αλυσίδες και θανατώθηκαν (XXII, 11, 1) για το τρομερό αυτό έγκλημα.

«Ο γιος του Μαρκέλλου, κάποτε διοικητής του ιππικού και του πεζικού, εκτελέστηκε δημόσια για το λόγο ότι είχε προσπαθήσει να πάρει το θρόνο» (XXII, 11, 2).

Ακόμη και υποστηρικτές του Αθανάσιου, όπως ο Ρωμανός και ο Βικέντιος, απλοί αξιωματούχοι «καταδικάστηκαν ότι σχεδίαζαν πράγματα τα οποία ήταν πέρα από τις δυνάμεις τους και εξορίστηκαν» (XXII, 11, 2).

Έτσι η μετάβαση από τη βασιλεία του ενός στη βασιλεία του επόμενου συνοδεύτηκε από πογκρόμ κι όχι από απλή αντικατάσταση των έμπιστων του αποβιώσαντος βασιλιά από τους έμπιστους του νέου βασιλιά. Ωστόσο οι σημερινοί υμνητές του Ιουλιανού λίγο πολύ ισχυρίζονται ότι ο τελευταίος αναλαμβάνοντας την εξουσία απλώς έδιωξε από το παλάτι τους πλεονάζοντες κουρείς και μάγειρες.

Ο Ιουλιανός ήταν οπαδός της θεοκρατίας και πίστευε όχι απλώς ότι ήταν ο εκλεκτός των θεών αλλά ότι η εκλογή του ως αυτοκράτορα έγινε από τους θεούς.

Σύμφωνα με τον Λιβάνιο (Εις Ιουλιανόν αυτοκράτορα ύπατον) ο Ιουλιανός ήθελε να καλείται και ιερέας και βασιλιάς.

Ο Ιουλιανός υποστήριζε ότι οι τιμές που απονέμονται στους ιερείς πρέπει να είναι τουλάχιστον ίδιες με αυτές που απονέμονται στους άρχοντες (επιστολή προς Θεόδωρο αρχιερέα, 89α, αποσπάσματα, 296c: «είναι δίκαιον να αποδίδωμεν εις όλους αυτούς [τους ιερείς] τιμάς όχι ολιγωτέρας – ίσως δε και περισσοτέρας – από όσας αποδίδομεν εις τους πολιτικούς άρχοντας» = Δίκαιον ουν αποδιδόναι πάσιν αυτοίς ουκ έλαττον, ει μη και πλέον ό τοις πολιτικοίς άρχουσι τας τιμάς).

Ο Ιουλιανός διακήρυσσε ανοικτά ότι ο αυτοκρατορικός θρόνος τού δόθηκε από όλους τους θεούς και ειδικά από τον Σάραπη (επιστολή 60, προς Αλεξανδρινούς: «..και ημάς, τους οποίους οι θεοί, και εν πρώτοις ο μέγας Σάραπις, έταξαν εις την κυβέρνησιν του κόσμου» = και ημίν, οίς οι θεοί πάντες, ων πρώτοις δε ο μέγας Σάραπις, άρχειν εδικαίωσαν της οικουμένης).

Ο Ιουλιανός, όταν ο Κωνστάντιος Β’ τον κάλεσε να μην σφετεριστεί τον τίτλο του αυτοκράτορα, απάντησε ότι προτιμά να θέσει τον εαυτό του και τη ζωή του στα χέρια των θεών παρά να εμπιστευτεί τα λόγια του Κωνστάντιου (Ζώσιμου, Νέα Ιστορία, Γ’, 9, 4). Έγραφε ότι «δεν στηριζόμεθα εις κανένα από τους ανθρώπους, αλλά μόνον εις τους θεούς» (επιστ. 89a, προς αρχιερέα Θεόδωρο, 452d).