• 1. Λάθος εφαρμογή

• 2. Η σωστή εφαρμογή

• 3. Τι είναι επιστήμη;

• 4. Η ιστορικοδικαστική μέθοδος

• 5. Οι αποδείξεις

Κατά τους νεώτερους χρόνους αναπτύχθηκαν εντυπωσιακά οι θετικές επιστήμες. Αυτό οδήγησε τον κόσμο σε μια στάση θαυμασμού. Αλλά και σε μια παρανόηση. Κάθε τι που προερχόταν από φυσικό επιστήμονα, εγίνετο στα τυφλά δεκτό. Και κάθε τι, που κάποιος εκπρόσωπος των θετικών επιστημών έλεγε, πως δεν αποδεικνύεται «επιστημονικά», το απέκρουαν σαν ψευδές, σαν κάτι που δεν αξίζει να του δίνη κανείς καμιά προσοχή!

1. Λάθος εφαρμογή

Ας πάρουμε δύο παραδείγματα:

α. Σε κάποιο πανεπιστήμιο ένας καθηγητής διδάσκει φιλοσοφία.

Τον ερωτάει ένας φοιτητής προκλητικά:

- Αυτά που μας λέτε, μπορείτε να μας τα αποδείξετε επιστημονικά;

- Με τις μεθόδους των φυσικών-θετικών επιστημών, ασφαλώς όχι! απαντά ο καθηγητής. Δεν είμαι ούτε... χημικός, ούτε... φυσικός!

Οι φοιτητές γελούν εις βάρος του!

- Και τότε, του λένε, τί καθόμαστε τόση ώρα και μιλάμε για το θέμα αυτό και χάνομε τον καιρό μας; Μη σου φαίνεται, πως μπορούμε να πιστεύουμε το κάθε τι που ακούμε; «Πίστευε και μη ερεύνα» θα το καταντήσουμε;

Γιατί μίλησαν έτσι;

Πίστευαν στα τυφλά σε μια αυθεντία που την έλεγαν επιστήμη!

β. Ένας ιεροκήρυκας ταξιδεύοντας με αεροπλάνο, πιάνει κουβέντα με τον διπλανό του. Του μιλάει για τον Χριστό. Προσπαθεί να τον πείσει, ότι είναι Θεός και Σωτήρας μας.

Κάποιος ταξιδιώτης ακούει την συζήτηση και παρεμβαίνει.

- Πάτερ, του λέει, δεν θα ήθελα να βρίσκομαι στην θέση σας!

- Γιατί;

- Είναι ποτέ δυνατό, πάτερ, να το αποδείξεις αυτό επιστημονικά;

Κάνοντας τον χαζό ερωτάει ο ιεροκήρυκας:

- Οπότε;...

- Οπότε;...

-Αλήθεια, τότε τί κάνουν;

Θα το ιδούμε πιο κάτω.

2. Η σωστή εφαρμογή

α. Κάνουν διακρίσεις. Ξεχωρίζουν τα πράγματα κατά θέματα. Χωρίς ένα τέτοιο ξεχώρισμα, μπορεί να υπάρξει σοβαρή σκέψη και συζήτηση;

Λοιπόν. Άλλο ο βυρσοδέψης∙ άλλο ο τσαγκάρης∙ άλλο ο δερματολόγος∙ άλλο ο βιβλιοδέτης∙ άλλο ο δικαστής του κακουργοδικείου!

Βέβαια όλοι αυτοί έχουν ένα κοινό σημείο: όλοι ασχολούνται με «τομάρια». Αλλά πάντως με πολύ διαφορετικά «τομάρια» ο καθένας. Και από διαφορετική σκοπιά. Και με εντελώς διαφορετική επιστήμη.

Και για τους λόγους αυτούς έχουν για το ίδιο αντικείμενο διαφορετικές γνώμες. Πρέπει να διαφέρουν οι γνώμες τους. Και όλες αξίζουν να τις προσέξουμε. Η κάθε μία όμως μόνο από την δική της πλευρά.

• Αλλοίμονο, αν μιλάμε για ιατρική δερματολογία και πάρομε για αυθεντία ένα βυρσοδέψη ή κάποιον τσαγκάρη!

• Αλλοίμονό μας, αν για την θεραπεία κάποιας δερματολογικής νόσου στηριχθούμε στις γνώμες που έχουν οι τσαγκάρηδες και οι βυρσοδέψες!

• Και αλλοίμονό τους, αν οι βυρσοδέψες πάρουν για ειδικό σύμβουλό τους στην τέχνη τους τον πρόεδρο του κακουργοδικείου, με την «σωστή» σκέψη ότι από όλους εκείνους που ασχολούνται με «τομάρια» είναι ο σοφότερος!

β. Ακόμη. Άλλο αστρονόμος∙ άλλο αστρολόγος∙ άλλο χωριάτης που κοιτάζει τα άστρα για να μαντέψει, αν θα βρέξει ή όχι∙ και άλλο γύφτισσα, που λέει την μοίρα! Και οι τέσσερες κάτι ξέρουν! Μα αλλοίμονό σου, αν ρωτήσεις για τις αποστάσεις μεταξύ αστέρων, που μετρούνται με «έτη φωτός», τον χωριάτη∙ και για την τύχη σου τον αστρονόμο!

Ατυχώς σήμερα, παρά την τόση γύρω μας γνώση και πρόοδο, πολλοί δεν έχουν πάρει ούτε μυρωδιά. Και γι’ αυτό δεν ξέρουν να ξεχωρίσουν, ποια επιστήμη ασχολείται με το θέμα που τους απασχολεί∙ ούτε ποια μέθοδο οφείλουν να ακολουθήσουν, αν θέλουν να καταλήξουν σε συμπέρασμα σοβαρό και αληθινό.

γ. Διηγούνται ότι ο αυτοκράτωρ της Ρώμης Ονώριος (395-423 μ.Χ.) είχε ένα παπαγάλο, που του είχε δώσει το όνομα «Ρώμη».

Ο παπαγάλος αυτός διασκέδαζε αρκετά τον αυτοκράτορα. Και γι’ αυτό ο Ονώριος την αγαπούσε πολύ την «Ρώμη» του.

Μία ημέρα ένας μεγάλος αξιωματούχος του Κράτους, αφού χαιρέτησε τον Ονώριο, του είπε με ύφος πολύ θλιμμένο.

- Αχ βασιλιά μου, πάει η Ρώμη σου!

- Τί, ψόφησε; Ερώτησε με αγωνία ο Ονώριος.

- Ησύχασε, βασιλιά μου! Αυτή η «Ρώμη» είναι καλά! Και κελαηδάει! την άλλη εννοώ! Την κατακαημένη Ρώμη μας, που σιγά-σιγά σβήνει!

• Τι διαφορά ανάμεσα στην μία Ρώμη και στην άλλη!

• Τι τραγικές παρανοήσεις δημιουργούνται, όταν δεν φροντίζουμε να κάνουμε τις διακρίσεις που πρέπει ^[1]!

3. Τι είναι επιστήμη;

α. Ο διάσημος καθηγητής του πανεπιστημίου του Harvard (Χάρβαρντ) James Conant, (Τζέημς Κόναντ) γράφει:

Επιστήμη είναι μια αλυσίδα από παραστάσεις και θεωρητικές εποικοδομήσεις, που προβάλλουν σαν αποτέλεσμα πειραμάτων και παρατηρήσεων, και που μπορεί να στηριχθεί ο επιστήμονας σ’ αυτές, για να κάνει και άλλα πειράματα και άλλες παρατηρήσεις ^[2].

Βλέπετε τί λέει; Για να έχουμε επιστήμη δεν αρκεί να είναι κάτι αποτέλεσμα πειράματος ή παρατήρησης. Πρέπει και να μπορούμε να στηριχθούμε σ' αυτό!

Με ποιό τρόπο οι επιστήμονες ελέγχουν την αξιοπιστία μιας άποψης, πώς το καταλαβαίνουν, αν μπορούν να στηριχθούν σ’ αυτήν ή όχι; Κάνουν πειράματα, που τα ελέγχουν! Σ’ αυτό έγκειται η μέθοδος των φυσικών επιστημών.

β. Μου λένε, ότι το λάδι δεν διαλύεται στο νερό, σαν το κρασί. Εγώ αυτό δεν το έχω ιδεί. Και θέλω να το διαπιστώσω. Παίρνω ένα δοχείο νερό∙ ρίχνω μέσα λίγο λάδι∙ και παρατηρώ:

Το λάδι μένει στην επιφάνεια του νερού. Δεν διαλύεται στο νερό! Παίρνω ένα μεγάλο πιρούνι και το ανακατεύω με όσο πιο μεγάλη ταχύτητα μπορώ. Αποτέλεσμα μηδέν. Το λάδι δεν διαλύεται στο νερό! Με κανένα τρόπο!

Το συμπέρασμα αυτό αποτελεί μια φυσική παρατήρηση.

4. Η ιστορικοδικαστική μέθοδος

α. Όμως δεν μιλάμε μόνο για χημεία και ηλεκτρισμό. Μιλάμε και για άλλα πράγματα. Και πιο πολύ από όλα για τον εαυτό μας, για την ζωή μας.

Τί θα κάμω, όταν θελήσω να αποδείξω ένα γεγονός από την ζωή μου; Πώς θα αποδείξω ότι υπηρέτησα στον στρατό; Ότι σπούδασα φιλολογία; Ότι χθες έκαμα έναν περίπατο; Ότι συζήτησα με κάποιον;

Μπορώ να αποδείξω κάτι από αυτά με την μέθοδο, για την οποία μιλήσαμε πιο πάνω;

Είναι ποτέ δυνατόν να αποδειχθεί κάτι που έγινε στο παρελθόν με κάτι που θα γίνει στο παρόν;

Όχι!

Συμπέρασμα: η μέθοδος των θετικών επιστημών, δεν έχει πέραση σε ό,τι έχει σχέση με την ζωή του ανθρώπου!

Και τότε; τί κάνομε;

β. Σε ό,τι έχει σχέση με την ζωή του ανθρώπου εφαρμόζεται μια άλλη μέθοδος που λέγεται ιστορικοδικαστική. Λέγεται ιστορική, επειδή ασχολείται με πράξεις που έχουν σχέση με την ιστορία∙ έγιναν στο παρελθόν∙ και δικαστική, επειδή σαν να ήταν δικαστήριο εκδίδει μία απόφαση επί τη βάσει αποδείξεων, που τις έλεγξε και διαπίστωσε ότι ήταν αξιόπιστες και σωστές (π.χ. απολυτήριο στρατού με την σφραγίδα του Γ.Ε.Σ. και υπογραφή του τάδε γνωστού αξιωματικού).

Σύμφωνα με την ιστορικοδικαστική μέθοδο, μια άποψη είναι σωστή, όταν:

• Ι. στηρίζεται σε αυθεντικά αποδεικτικά στοιχεία.

• ΙΙ. δεν προκαλεί αντιρρήσεις ιστορικά δικαιολογημένες και τεκμηριωμένες (π.χ. συνέλαβαν κάποιον σαν εγκληματία-σφαγέα της περιόδου του εμφυλίου πολέμου∙ μα γρήγορα τον απέλυσαν∙ γιατί προέβαλε μια τεκμηριωμένη αντίρρηση. Απόδειξε με αυθεντικά στοιχεία, ότι τότε ήταν μικρό παιδί και έμενε στο εξωτερικό!).

5. Οι αποδείξεις

α. Για την τεκμηρίωση ενός ιστορικού γεγονότος έχομε τρία είδη αποδείξεων:

* Ι. τις προφορικές μαρτυρίες.

* ΙΙ. τις γραπτές μαρτυρίες.

* ΙΙΙ. τις πραγματικές αποδείξεις.

Με την ιστορικο-δικαστική μέθοδο μπορώ να αποδείξω, ότι επήγα περίπατο, ότι το πρωί ήπια λίγο γάλα, ότι στην Εκκλησία συζήτησα εγκάρδια με τον παπά.

β. Για θέματα ιστορικά η μέθοδος των φυσικών-θετικών επιστημών δεν έχει καμιά ισχύ. Είναι εντελώς άχρηστη.

Απόδειξέ μου με την μέθοδο των φυσικών-θετικών επιστημών:

* Υπήρξε ο Ουΐλλιαμ Σαίξπηρ;

* Ήταν επαναστάτης ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ;

* Ήταν έξυπνος ο Αλκιβιάδης;

* Ήταν δίκαιος ο Αριστείδης;

* Ήταν φιλόσοφος ο Σωκράτης;

* Ήταν ο Λένιν κομμουνιστής;

* Ήταν καλή γυναίκα η Σοφία Βέμπο;

* Πίστευε στον Χριστό ο Απόστολος Πέτρος;

Όλα αυτά τα ερωτήματα είναι έξω από την σφαίρα των φυσικών αποδείξεων. Δεν μπορούν να αποδειχθούν

* ούτε με τα μέσα της χημείας,

* ούτε της αστρονομίας,

* ούτε του ηλεκτρισμού.

Μα μπορούν να ελεγχθούν.

* Με το κριτήριο της ιστορικο-δικαστικής μεθόδου.

γ. Και κάτι ακόμη:

Η ιστορικο-δικαστική μέθοδος είναι απόλυτα σύμφωνη με την βασική αρχή του Χριστιανισμού, ότι αξία έχει μόνο ό,τι ο άνθρωπος το δέχεται εκούσια και εντελώς ελεύθερα. Γι’ αυτό ο Χριστιανισμός θέλει τον κάθε άνθρωπο να προβληματίζεται και να ερευνά.

Να ερευνά!

Μα όχι και να παραλογίζεται! Η έρευνα δεν είναι παραλογισμός!

Τί είναι επιστημονικός παραλογισμός;

* Δείξε μου τον Θεό με το τηλεσκόπιο!

* Δείξε μου την ψυχή στο μικροσκόπιο!

* Δείξε μου, αν είναι ο Υιός ομοούσιος με τον Πατέρα, με χημικά πειράματα!

Δίκαια ο Ρώσσος πρωτοπρεσβύτερος Νικόλαος Ντεπουτάτωφ παρατηρεί ειρωνικά:

Αν θέλεις να χρησιμοποιήσεις την χημεία και το τηλεσκόπιο στον Χριστό, χρησιμοποίησέ τα πρώτα στον Μέγα Αλέξανδρο και στον Ναπολέοντα. Και, σίγουρος πια για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου σου, έλα να την εφαρμόσεις και στον Χριστό ^[3]!

Παραπομπές

1. Ντεπουτάτωφ, Νικ., (πρωτοπρεσβυτέρου-καθηγητού), Μπογοσοζνανιε, Ed. Platina Cal. 1975, σελ. 151 (ρωσσικά).

2. Conant, James, Sciences and Common Sense, New Haven 1951, p. 25.

3. Ντεπουτάτωφ, Ν. ε.α. σελ. 151.