Διευκρίνιση λέξεων με πολλές σημασίες

Ζητήστε αναλυτικές διευκρινίσεις πολυσήμαντων λέξεων!

Ας δούμε ένα πρώτο παράδειγμα: Η λέξη: "Έλληνας" στη διάρκεια τής ιστορίας έχει χρησιμοποιηθεί ως γεωγραφικός προσδιορισμός ή ως εθνικός προσδιορισμός ή ως πολιτισμικός προσδιορισμός, ή ως θρησκευτικός προσδιορισμός, εσχάτως και ως γενετικός - φυλετικός προσδιορισμός. Και αυτή η ποικιλία εννοιών, έχει οδηγήσει σε πλήθος παρεξηγήσεων και λογικών αλμάτων, κυρίως στην εποχή μας, όπου η ημιμάθεια και ο λαϊκισμός κάνουν θραύση!

Έτσι, κάποιος κακοπροαίρετος, θα κατηγορήσει την Εκκλησία, που ψάλλει κατά τής "πλάνης τών Ελλήνων", ότι δήθεν κατηγορεί το Ελληνικό... έθνος! Και δεν κατανοεί ότι όταν γράφθηκαν οι αρχαίοι αυτοί ψαλμοί, η λέξη είχε θρησκευτική έννοια, μια και η Ελλάδα δεν είχε ακόμα δημιουργηθεί ως Εθνικό κράτος.

Κάποιος άλλος, την ίδια αυτή λέξη θα τη χρησιμοποιήσει φυλετικά, αποκαλώντας "Έλληνες" τούς Καλλάς τής Ινδίας, που είχαν προγόνους στρατιώτες τού Μεγάλου Αλεξάνδρου, έστω και αν δεν γνωρίζουν καν Ελληνικά και δεν έχουν δει την Ελλάδα ούτε ζωγραφιστή!

Κάποιος άλλος θα χρησιμοποιήσει τη λέξη πολιτισμικά, αποκαλώντας "Έλληνες" τους Ρωμιούς τής Μικράς Ασίας, έστω και αν δεν γεννήθηκαν ή δεν ήρθαν ποτέ στην Ελλάδα, ή έστω και αν μιλούν μόνο Τούρκικα.

Θα πρέπει λοιπόν κάθε φορά να προσδιορίζουμε σε μία συζήτηση, πώς χρησιμοποιούμε αυτή τη λέξη, για να μην παρεξηγείται η σημασία της.

Ένα δεύτερο παράδειγμα, είναι η λέξη: "τέλειος". Η λέξη αυτή μπορεί να χρησιμοποιείται σωματικά, ή συναισθηματικά, ή ως έννοια πληρότητας. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιείται με απόλυτο τρόπο (όταν αναφέρεται στον Θεό), ή με σχετικό τρόπο όταν αναφέρεται σε κτίσματα.

Για παράδειγμα μπορεί κάποιος να εννοεί "τέλειο" έναν αρτιμελή. Ένας άλλος έναν άγιο. Ένας άλλος έναν καλλίγραμμο με ωραίο σώμα.

Ένα τρίτο παράδειγμα, είναι η λέξη: "αρχή". Μπορεί να χρησιμοποιείται χρονικά, ή τοπικά. Μπορεί να χρησιμοποιείται ως προς μία ενέργεια, ή ως προς την εξουσία.

Έτσι, μπορεί να συζητάμε με κάποιον Αρειανιστή, που να ισχυρίζεται ότι ο Χριστός έχει χρονική αρχή, γιατί δεν μπορεί να σκεφθεί ότι η λέξη: "αρχή" στο δεύτερο πρόσωπο τής Θεότητας, είναι μόνο αιτιακή από τον Πατέρα, επειδή δεν είναι δυνατόν να έχει χρονική αρχή ο Δημιουργός τού χρόνου!

Τρία παραδείγματα είναι αρκετά, για να καταλάβουμε το μέγεθος και την πληθώρα τού προβλήματος τών πολυσήμαντων λέξεων.

Όταν λοιπόν κάποιος μάς αναλύει κάτι, είναι ανάγκη να αναρωτιόμαστε, "με ποια έννοια χρησιμοποιεί αυτός κάθε λέξη που λέει;" ή "πόσες έννοιες θα μπορούσε να έχει η κομβική λέξη τής συζήτησης;". Θα εκπλαγούμε, αν παρατηρήσουμε πόσες τέτοιες λέξεις, κάνουν ακατανόητη τη συνεννόηση μεταξύ δύο συνομιλητών με διαφορετικές προϋποθέσεις εννοιών.

Επίσης, όταν συζητάμε με κάποιον, είναι ανάγκη να αναρωτιόμαστε: "Έχει τις προϋποθέσεις αυτός ο άνθρωπος, να κατανοήσει με ποια έννοια χρησιμοποιώ τις βασικές και σημαντικές λέξεις τής συζήτησης;" και να διευκρινίζουμε πάντοτε τι απ' όλα εννοούμε.

Είναι επίσης ανάγκη, όταν συζητάμε με κακοπροαίρετους συνομιλητές ή διαστρεβλωτές, να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την παράμετρο τής συζήτησης. Γιατί τέτοιοι άνθρωποι κάνουν συχνότατα ΣΚΟΠΙΜΗ διαστρέβλωση τών λόγων μας, καλυπτόμενοι πίσω από τέτοιες πολυσήμαντες λέξεις.

Όσο περισσότερο διευκρινίζουμε αυτές τις έννοιες σε κάποια συζήτηση, τόσο λιγότερες παρεξηγήσεις θα αντιμετωπίζουμε, και τόσο λιγότερες αφορμές θα δίνουμε σε διαστρεβλωτές, να αλλοιώνουν την αληθή σημασία τών λόγων μας.

Ναι, σύμφωνοι, οι Αστυνόμος είναι όργανο, όπως και το μπουζούκι. Άλλο όμως είναι το "όργανο τής τάξης", και άλλο το 'μουσικό όργανο".

Σημείωση

Με την ευκαιρία να αναφερθούμε και σε δύο εξαιρετικά συνηθισμένες λέξεις που συνήθως παρεξηγούνται: Στις λέξεις Εκκλησία και κοινωνία.

Ένας ορθόδοξος χριστιανός, που ξέρει τη διδασκαλία της Ορθοδοξίας, ως Εκκλησία εννοεί το σύνολο των ορθόδοξων χριστιανών (ζώντων και κεκοιμημένων - άλλη μια ενδιαφέρουσα λέξη) στις μεταξύ τους σχέσεις, μαζί με το Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό (την Κεφαλή της Εκκλησίας), τους αγίους και τους αγγέλους.

Δημοσιογράφοι, πολιτικοί και κοινωνικοί αναλυτές κ.ά. ως "Εκκλησία" εννοούν ένα οργανισμό (ΝΠΔΔ) στελεχωμένο με τους ιερείς και τους υπαλλήλους που εργάζονται στις διάφορες Μητροπόλεις, Μονές, Ενορίες κτλ. Σ' αυτή την έννοια της Εκκλησίας δεν περιλαμβάνεται καθόλου ο λαός.

Τέλος, πολύς κόσμος ως "εκκλησία" εννοεί αποκλειστικά και μόνο το κτίριο ενός ναού.

Η λέξη κοινωνία, κυριολεκτικά σημαίνει ένωση. Το σύνολο των ανθρώπων στις μεταξύ τους σχέσεις λέγεται κοινωνία, ακριβώς επειδή πρόκειται για μια ένωση. Όμως στην ορθόδοξη εκκλησιαστική ορολογία έχει διατηρηθεί η αρχική σημασία της λέξης. Έτσι, όταν λέμε π.χ. "ο άνθρωπος έχει κοινωνία με το Θεό", εννοούμε ότι έρχεται σε κατάσταση ενότητας με το Θεό, που είναι και η πραγματική έννοια της σωτηρίας κατά την Ορθοδοξία (με αποκορύφωμα τη θέωση).

Εξάλλου, η θεία μετάληψη λέγεται "θεία κοινωνία" ακριβώς επειδή με αυτήν "κοινωνούμε" το σώμα και το αίμα του Χριστού, δηλαδή ενωνόμαστε με αυτά.

Γ. Κ.