Κεφάλαιο Α΄ - Η διόρθωσις του Ιουλιανού ημερολογίου το 1924

γ΄. Μειονεκτήματα της ημερολογιακής μεταρρυθμίσεως

 

Η διόρθωσις του Ιουλιανού ημερολογίου πραγματοποιήθηκε τελικά στις Εκκλησίες Κωνσταντινουπόλεως, Ελλάδος και Κύπρου στις 10 Μαρτίου του 1924 διά της μετονομασίας της σε 23 Μαρτίου. Τόσο η πράξις της διορθώσεως στην συγκεκριμένη στιγμή όσο και ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε ήταν, κατά την γνώμη μας, εσφαλμένοι για τους εξής λόγους:

1. Οι Πατέρες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου έχοντας σκοπό να ενισχύσουν την εκκλησιαστική ενότητα των ανά τον κόσμο Χριστιανών αποφάσισαν τον ταυτόχρονο εορτασμό του πάσχα σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες, καθώς ήταν «δεινόν τε και απρεπές, κατά τας αυτάς ημέρας, ετέρους μεν ταις νηστείαις σχολάζειν, ετέρους δε συμπόσια τελείν»¹². Αντιθέτως, οι Εκκλησίες που διώρθωσαν το ημερολόγιο το 1924 κατώρθωσαν μεν την συμφωνία του εκκλησιαστικού και του πολιτικού ημερολογίου στις χώρες τους, επέφεραν όμως ταυτόχρονα εορτολογικό διχασμό μεταξύ αυτών και των υπολοίπων Τοπικών Εκκλησιών, μερικές από τις οποίες εμμένουν έως σήμερα στο Ιουλιανό ημερολόγιο. Είναι μάλιστα γεγονός ότι όχι ολίγη σύγχυσις παρατηρείται ακόμη και σήμερα στην κοινωνία μεταξύ των Τοπικών Εκκλησιών λόγω του εορτολογικού αυτού διχασμού. Σύγχυσις επίσης επικρατεί και στο εσωτερικό των Εκκλησιών, που εισήγαγαν το νέο ημερολόγιο, λόγω κυρίως των λειτουργικών και τυπικολογικών επιπτώσεων που προαναφέραμε.

2. Καθώς ομολογεί ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλος, την περίοδο εκείνη «δεν συνέτρεχον σοβαροί εκκλησιαστικοί λόγοι προς την διόρθωσιν» του ημερολογίου. «Λόγοι πολιτικοί, εμπορικοί και κοινωνικοί ήσαν εκείνοι, οίτινες ήσκησαν πίεσιν επί της Εκκλησίας και ωδήγησαν ταύτην εις την λήψιν της προκειμένης αποφάσεως... Εάν δηλ. δεν προηγείτο η ενέργεια της Πολιτείας και η εκ ταύτης προελθούσα ανωμαλία εις τον λαόν, η Εκκλησία δεν θα εκινείτο προς ημερολογιακήν μεταρρύθμισιν»¹³. Δυστυχώς «η ασκηθείσα άμεσος και έμμεσος επί της Εκκλησίας πίεσις εκ μέρους τής Πολιτείας προς ρύθμισιν και του εκκλησιαστικού ημερολογιακού ζητήματος υπήρξεν ισχυρά και διεδραμάτισε σπουδαιότατον ρόλον εν προκειμένω»¹⁴. Η «αλλαγή του Ορθοδόξου Ημερολογίου – Εορτολογίου έγινε με πρωτοφανή σπουδή και υποταγή της Εκκλησίας σε πολιτικές σκοπιμότητες και πιέσεις»¹⁵.

3. «Θανάσιμο σφάλμα» της τότε εκκλησιαστικής ηγεσίας ήταν το ότι η διόρθωσις του ημερολογίου, «η εν μια και μόνη συνεδριάσει ληφθείσα»¹⁶ παρά τις αντιρρήσεις ορισμένων Ιεραρχών, έγινε βεβιασμένα, άνευ επαρκούς και συστηματικής προετοιμασίας, ενημερώσεως και διαφωτίσεως του πληρώματος της Εκκλησίας. Μία τέτοια διόρθωσις, καθώς ήταν φυσικό, έφερε μαζί της τα σπέρματα της εκκλησιαστικής ανωμαλίας και διαιρέσεως.

4. Η «όλως ανόητος και ανωφελής»¹⁷ διόρθωσις του ημερολογίου πραγματοποιήθηκε άνευ κοινής συμφωνίας όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Οι Εκκλησίες της Αλεξανδρείας και της Αντιοχείας είχαν εκφράσει την άρνησί τους στην ημερολογιακή μεταρρύθμισι προ της συγκλήσεως Οικουμενικής Συνόδου, την οποία θεωρούσαν ως την μόνη αρμόδια για να επιληφθή ενός τόσο σοβαρού, εκκλησιαστικού ζητήματος ως το ημερολογιακό¹⁸. Οι δε Εκκλησίες Ιεροσολύμων, Σερβίας και Ρουμανίας έστειλαν την συγκατάθεσί τους έπειτα από την διόρθωσι τού ημερολογίου.

Κατά τον π. Επιφάνιο Θεοδωρόπουλο, «ο εορτολογικός ούτος διχασμός ήταν δυνατόν να επενέγκη και κανονικόν διχασμόν της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας. Διότι πάσαι αι επί μέρους Ορθόδοξοι Εκκλησίαι, αι εμμείνασαι εν τω Παλαιώ Ημερολογίω, ηδύναντο, εάν ήθελον, να διακόψωσι πάσαν κοινωνίαν προς την Εκκλησίαν της Ελλάδος και να κηρύξωσιν αυτήν σχισματικήν διά την μονομερώς αποτολμηθείσαν μεταβολήν»¹⁹. Τελικά οι Ορθόδοξες Εκκλησίες προτίμησαν την ενότητα τής Εκκλησίας, καθώς άλλωστε η ημερολογιακή μεταρρύθμισις δεν προσέκρουε στα δόγματα της πίστεως.

 

 

¹² Μεγάλου Κωνσταντίνου, παρά Σωκράτη Σχολαστικώ, Εκκλησιαστική Ιστορία, τόμος α΄, κεφ. θ΄, P.G.67, 92B.

¹³ Ιστορική και κανονική θεώρησις του παλαιοημερολογιτικού ζητήματος κατά τε την γένεσιν και την εξέλιξιν αυτού εν Ελλάδι, σελ. 104-105.

¹⁴ Ένθ᾿ ανωτ. σελ. 65.

¹⁵ Νικοδήμου Μπιλάλη, και αλλαγή Πασχαλίου;, εν εφημερίδι Ορθόδοξος Τύπος, φύλλο 1161, σελ. 1, 4.

¹⁶ Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαΐδου, ένθ᾿ ανωτ. σελ. 103.

¹⁷ Επιφανίου Θεοδωροπούλου, τα δύο άκρα, σελ. 52.

¹⁸ Χριστοδούλου Κ. Παρασκευαΐδου, ένθ᾿ ανωτ. σελ. 95, 101.

¹⁹ Ένθ᾿ ανωτ. σελ. 51.